प्रयोग दीर्घकालीन कि रहरमात्रै ?
काठमाडौँ — अचेल फुटबल प्रशिक्षकको खेल भएको छ । यसअघि पनि फुटबलमा प्रशिक्षकको महत्त्व कम थिएन । तर अहिले प्रशिक्षक हाबी हुन थालेको छ यो खेलमा । इराकविरुद्धको खेल गुमाएपछि नेपाली टिमका प्रशिक्षक अब्दुल्लाह अलमुताइरीले माफी मागे, किनभने उनकै भाषामा यो हारको सबै जिम्मेवारी प्रशिक्षककै हो, खेलाडीको होइन ।
इराकविरुद्ध २–१ को अग्रता लिएर अन्ततः त्यही खेल ६–२ ले गुमाउनुमा नेपाली फुटबललाई पछिसम्म पछुतो पक्कै रहनेछ ।
जेहोस, नेपालले भर्खरै इराकजस्तो एसियाली फुटबल शक्तिसँग खेलेको छ । अब नेपालको ध्यान यसपल्टको विश्वकप छनोटको अन्तिम तीन खेलमा हुनेछ । यी छनोट खेल्दा जहाँ नेपालको ध्यान आफ्नो समूहको चौथो स्थानमा बलियो रहने हुनेछ, त्यहीं एक नजर सेप्टेम्बरमा बंगलादेशमा हुने भनिएको साफ च्याम्पियनसिपतर्फ पनि छ । अहिलेको खेलमा राम्रो गर्न सक्यो भने एसिया कप छनोटको बाटोमा के कस्तो गर्नसक्ने हो, त्यो सम्भावना खुल्नेछ ।
प्रशिक्षक अलमुताइरीकै भाषामा नेपालको अर्जुनदृष्टि साफ च्याम्पियनसिपमै हुनुपर्नेछ । नेपाल उपाधि जित्न सक्षम छ, भलै यो प्रतियोगिताको इतिहासमा नेपालले सेमिफाइनल पनि काट्न सकेको छैन । अनि यसपल्टको साफ च्याम्पियनसिपमा नेपाल फाइनल पुगेन भनेमात्र होइन, उपाधि नै जित्न सकेन भने अलमुताइरीले भनिसकेका छन्, आफू नेपाली राष्ट्रिय टिमको प्रशिक्षक रहन योग्य छैनन् भन्ने सिद्ध हुनेछ । त्यो भनेको उनले नेपाली टिम छाड्ने छन् ।
अहिले उनी नयाँ नेपाली टिम बनाउने बाटोमा छन् । त्यसैले आफ्नो मनले चिताएका केही नयाँ खेलाडीलाई प्रयोग गर्ने मनसायमा छन् । यो उनको योजना नै भन्दा हुन्छ । उनले विश्वकप छनोटका बाँकी खेललाई चयन गरेको २३ सदस्यीय टिम अहिलेसम्मकै सबैभन्दा युवामध्ये एक रहेको छ । जति नयाँ अनुहारले टिममा प्रवेश पाएका छन् वा जति फेरि दोहोर्याएर टिममा फर्केका छन्, ती पक्कै त्यसलाई हकदार नै होलान् । अलमुताइरीले त्यसै हचुवा ढंगले निर्णय गरेका त पक्कै होइनन् ।
उनको यो निर्णयमा प्रश्न उठाउने ठाउँ पनि उत्तिकै छ । विशेषतः युवा खेलाडीमा जोड दिएरमात्र त हुन्न होला । फुटबलमा अनुभव भन्ने तथ्य त केही पक्कै हो । तर अगाडि भनिएजस्तै, जतिबेला फुटबल प्रशिक्षकको खेल भइसकेपछि यहाँनिर अलमुताइरीको निर्णयप्रति सम्मान गर्नु नै पर्छ । अझ त्यतिमात्र होइन, सिद्ध गर्ने पर्याप्त अवसर र समय दुवै उनलाई दिनुपर्छ । नेपाली फुटबलले पाएका उनी अहिलेसम्मकै उच्च अध्ययन गरेका प्रशिक्षक हुन् । उनले जति अध्ययन गरेका छन्, त्यो ठूलै हो ।
यो सबै चर्चाबाट उनलाई एकपल्ट हटाएर नेपाली फुटबलबारे मात्र सोच्ने हो भने केही प्रश्नको उत्तर आवश्यक छ । नेपाली फुटबलले खाली यस्तै विदेशी प्रशिक्षकलाई नयाँ प्रयोगको अवसरमात्र दिइरहने हो कि साँच्चै दीर्घकालीन सोच बनाउने हो ? अधिकांश फुटबलका ठूला देशको आफ्नै फुटबल खेल्ने शैली छ, तर नेपालमा प्रत्येक नयाँ प्रशिक्षकसँगै नयाँ शैली भित्रिन्छ र उनी बाहिरिएसँगै त्यो शैली पनि बाहिरिन्छ । यस्तोमा प्रश्न हो, प्रयोग दीर्घकालीन कि रहर मात्रै ?
कि नेपाली फुटबल विदेशी प्रशिक्षकका लागि प्रयोग गर्ने, अनुभव बटुल्ने र आफ्नो ‘बायोडाटा’ बढाउने काममात्र हो ? यसका लागि पक्कै केही उदाहरण दिन सकिन्छ । सबैभन्दा पहिले नेपाली फुटबलको इतिहास पल्टाउने हो भने हाम्रो खेल्ने शैली ठ्याक्कै परिवर्तन गर्ने काम पहिलो औपचारिक प्रशिक्षक रुडी गुटेनफडले गरे । लामै समय खर्चेर सानै उमेरबाट खेलाडी उत्पादन गर्न त्यसपछि अर्को जर्मन प्रशिक्षकले काम गरे र उनको नाम हो, होल्गर ओभरम्यान ।
ओभरम्यानकै कारणले त हो, सन् ९० तिर एकै पुस्ताको खेलाडी निर्माण भएको । एन्फा एकेडेमीको स्थापनापछि लगातार खेलाडी भने उत्पादन भए । पछिल्लो समय अहिलेका पुस्ताका खेलाडी उत्पादन गर्न बालगोपाल महर्जन र उपेन्द्रमान सिंहको पनि हात रह्यो । ठ्याक्कै भन्दा नयाँ खेलाडी छिनको छिन त्यसै निस्कँदैन, नयाँ टिम एकाएक बन्दैन । अलमुताइरीको सोच साँच्चै राम्रो टिम बनाउने हो भने उनको ध्यान उमेर समूहबाटै राम्रा खेलाडी निकाल्ने हुनुपर्छ ।
फेरि एकपल्ट इतिहासमै फर्कने हो भने सन् २००५ मा पुग्नुपर्छ, जतिबेला नेपाली फुटबलले एक कालखण्डको परिवर्तन देखेको थियो । त्यो वर्ष नेपालले पाकिस्तानमा भएको साफ च्याम्पियनसिप खेलेको थियो र त्यही प्रतियोगिताबाट नेपाली फुटबलमा एकेडेमीका खेलाडीले प्रवेश पाए । अनि ओभरम्यानले उत्पादन गरेका खेलाडी पुस्ताको यात्रामा पूर्णविराम जस्तै लाग्यो । त्यसअगाडि सन् २००३ मा नेपालले बिर्सनलायक एसिया कप छनोट खेलेको थियो । त्यसमा बेहोरेको खराब प्रदर्शनका कारण नेपालले दुई वर्षजति अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल फिटिक्कै खेलेन । विश्वकप छनोटसमेत त्यागेको थियो । हामीसँग सन् २००५ यता नेपाली राष्ट्रिय टिमलाई लिएर मिनेट मिनेटको हिसाब छ । यसैलाई विश्लेषण गरेर भन्न कर लाग्छ, प्रयोग दीर्घकालीन रहने गरेको छैन, खाली रहरमात्र बनेको छ । सन् २००५ यता अलमुताइरीसम्म नेपालले पाएका प्रशिक्षक संख्या १६ पुगेको छ । यस्तोमा १६ वर्षमा १६ प्रशिक्षक ।
यी प्रशिक्षकको सूची नै बनाऔं न । तोसिहिरो सिवाजावा, श्याम थापा, भीम थापा, थोमस फ्लाथ, विराटकृष्ण श्रेष्ठ, योगम्बर सुवाल, कृष्ण थापा, ग्राहम रोबर्ट्स, ज्याक स्टेफानोस्की, राजुकाजी शाक्य, ध्रुव केसी, प्याट्रिक ओसेम्स, बालगोपाल महर्जन, ग्योतुकु कोजी र योहान कालिन । यसमध्ये एक प्रशिक्षक एकै खेलमात्र टिके, केही प्रशिक्षक एकै प्रतियोगितामात्र टिके अनि केही प्रशिक्षकको काम ‘खाली ठाउँ भर्ने’ मात्र थियो । पछिल्लोपल्ट ओसेम्सले पनि नयाँ खेलाडी र नयाँ सूत्र बनाए, तर छिनमै हरायो ।
नेपाल छाड्नुअगाडि उनले अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) लाई आफ्नो योजना पनि बुझाएका रहेछन् । तर सुन्ने काम भएन, लागू गर्ने त परको कुरा । ओसेम्सले निहुँ पाए, नेपाल छाडे । फेरि सन् २००५ मै फर्कने हो भने त्यो वर्ष खेलेको साफ च्याम्पियनसिपका तीन खेलमा जापानी प्रशिक्षक सिवाजावाले १० खेलाडीलाई डेब्यू गराए अनि कराँचीबाट सिधै जापान उडे । पक्कै उनका योजना त थिए होलान्, तर सम्भवतः एकपल्ट पनि दोहोर्याएर नेपाली फुटबलबारे सोचेनन् होला ।
यहाँनिर फेरि किन साफ च्याम्पियनसिपको प्रसंगभन्दा त्यसयता इराकविरुद्धको खेलसम्म नेपालका लागि डेब्यूको अवसर पाउने खेलाडी संख्या ९९ पुगेको छ । भारतविरुद्ध कराँचीमा डेब्यू गर्ने विकास मल्ल पहिलो खेलाडी मान्ने हो भने मनीष डाँगी ९९ औं खेलाडी । अब विश्वकप छनोटमा अवसर जुर्यो भने सय खेलाडीले डेब्यू गर्नेछन्, अझ त्यसमा संख्या बढ्न पनि सक्छ । यस्तोमा पछिल्लो १६ वर्षमा १६ प्रशिक्षक मात्र होइन, ९९ नयाँ खेलाडी थपिए ।
यी खेलाडीमध्ये कतिपय एकै खेलमै सकिए, केहीले एउटा प्रतियोगितासम्म खेले । दोहोरो संख्याको खेल नखेलेका त झन् कति कति । यसमध्ये केहीले कमै उमेरमा अवसर पाए, ‘बर्न आउट’ को सिकार भए र हराए । धेरैले त फुटबल खेल्न छाडिसके । केही स्वार्थी पनि निस्के, नेपालका लागि खेलेको गलत फाइदा उठाए र विदेश पलाएन भए । केही कुनाममा फसे । खेलाडीमा लगानी कहाँनिर कसरी फसेको छ, त्यो पनि हेर्ने कि ? यस्तोमा डेब्यू गराएको श्रेय लिने कामले मात्र केही गर्ने रहनेछ । यसमा दोष सिधा सिधा एन्फाकै हो ।
एन्फालाई ‘प्रशिक्षकले लामो मौका पाउनुपर्छ’ र ‘खेल्ने आफ्नो विशिष्ट शैली हुनुपर्छ’ हेक्का कहिले पनि भएन, भए नि लागू गर्न सकेन । फेरि यति धेरै खेलाडीमा लगानी गरेर एन्फाले खासै केही ठोस पाउन सकेन । अब त यस्तो भनेर सधैं यस्तै रहनु त भएन । सम्भवतः नेपालले अहिले एक अब्बल दर्जाका प्रशिक्षक पाएका छन् । उनको प्रो–लाइसेन्सले यस्तै भन्छ । उनी नेपाली फुटबल समर्थकलाई पागल मान्छन् अनि आफूलाई यो खेलका अझ ठूलो पागल ठान्छन् । अबको समय ठीक छ, उनको नेतृत्वमा दीर्घकालीन योजना बनाउने । नेपाली फुटबलका लागि उपयुक्त शैली विकास गर्ने । उमेर समूहको फुटबलमा लगानी गर्ने र राम्रा राम्रा खेलाडी उत्पादन गर्ने ।
यसैलाई सुहाउने घरेलु फुटबल ढाँचा बनाउने । यहाँनिर अलमुताइरीबाट पनि अपेक्षा के छ भन्दा उनले नेपाली फुटबलमा लामै समय दिनुपर्छ । औपचारिक कुराकानीमा त उनी यस्तै आशय पोख्छन् । एन्फाले पनि उनलाई राम्रैसँग समर्थन गर्नुपर्छ । नत्र समय समयमा सबैको रहरमात्र किन पूरा गरिरहने ?
सन् २००५ यता नेपालका लागि डेब्यु गर्ने खेलाडी
विकास मल्ल
जनकसिंह थारु
विसन गौचन
तासी छिरिङ
प्रदीप महर्जन
विजय गुरुङ
लोकबन्धु गुरुङ
अञ्जन केसी
राजु तामाङ
प्रलय राजभण्डारी
जुमनु राई
सुमन सुवेदी
राजकुमार विश्वास
संजीव बुढोथोकी
अनिल गुरुङ
विश्ववैराग समल
सन्तोष साहुखल
चुनबहादुर थापा
सन्दीप राई
विराज महर्जन
भरत खवास
निराजन खड्का
विकाससिंह क्षेत्री
युगलकिशोर राई
किरण लिम्बू
पर्वत पाण्डे
रविन श्रेष्ठ
भोला सिलवाल
रोहित चन्द
चेतन घिमिरे
दीपक भुसाल
योगेश श्रेष्ठ
रञ्जित श्रेष्ठ
अनिल ओझा
शिव श्रेष्ठ
गणेश लावती
जगजित श्रेष्ठ
निराजन मल्ल
सुजल श्रेष्ठ
रमेश कटुवाल
जितेन्द्र कार्की
टंक बस्नेत
सविन्द्र श्रेष्ठ
रूपेश केसी
विमल घर्ती मगर
राजेन्द्र रावल
विजय धिमाल
विक्रम लामा
विशाल राई ‘ए’
गणेश खड्का
अमर डंगोल
प्रकाश बुढाथोकी
दीपक राई
असिमजंग कार्की
अञ्जन विष्ट
आदित्य चौधरी
रञ्जित धिमाल
अनन्त तामाङ
विशाल राई ‘बी’
नवयुग श्रेष्ठ
भरत शाह
सुशील केसी
विकेश कुथु
हेमन गुरुङ
नवीन लामा
योगेश गुरुङ
सुमन लामा
रञ्जन विष्ट
कमल श्रेष्ठ
सुनिल बल
हेमन्त थापामगर
विमल बस्नेत
देवेन्द्र तामाङ
जर्ज प्रिन्स कार्की
दिनेश राजवंशी
सुमन अर्याल
अजित भण्डारी
रवि पासवान
सन्तोष तामाङ
विमल राना
सुरज विश्वकर्मा
आशिष लामा
रवि सिलवाल
तेज तामाङ
अभिषेक रिजाल
सरोज दाहाल
मिक्छेन तामाङ
सुभाष गुरुङ
विकास खवास
एरिक विष्ट
दर्शन गुरुङ
छिरिङ गुरुङ
पुजन उपरकोटी
सेसेहाङ आङदम्बे
त्रिदेव गुरुङ
सन्जोक राई
निशान खड्का
गौतम श्रेष्ठ
मनीष डाँगी
प्रकाशित : जेष्ठ १९, २०७८ ०८:०८
