स्वास्थ्यकर्मी अभाव चर्किंदै

रूपन्देहीका कोरोना अस्पतालका बेड भरिभराउ छन् । काम गरिरहेको जनशक्तिले नधान्ने भएपछि अस्पताल प्रशासनले जनशक्ति थप गर्न आवेदन माग गरिरहेको छ । पछिल्लोपटक लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालले गत वैशाख १३ गते कर्मचारी पूर्तिका लागि विज्ञापन सार्वजनिक गर्‍यो । विज्ञापनमा मेडिकल अधिकृत १०, कार्डियोलोजिस्ट १, ल्याब टेक्नोलोजिस्ट २, ल्याब टेक्निसियन २ र ल्याब असिस्टेन्ट १ जनाको आवेदन माग गरिएको छ ।

वैशाख २१ गतेसम्मको म्याद राखेर सूचना प्रकाशित गरे पनि मंगलबार साँझसम्म आवेदन नपरेको अस्पतालका सूचना अधिकारी डा. विष्णु गौतमले बताए । ‘यसभन्दा अघि पनि धेरैपटक सूचना निकालेका थियौं,’ उनले भने, ‘गत वर्षदेखि कोभिडकै कारण होला, कोही जागिर खान तयार छैनन् ।’

छोराछोरीलाई मोटो रकम खर्च गरी डाक्टर वा स्टाफ नर्स पढाएका अभिभावकलाई पनि कोरोनाले त्रसित बनाएको अस्पतालका मेडिकल सुपरिन्टेन्डेन्ट डा. राजेन्द्र खनाल बताउँछन् । ‘हामीले तत्काल आवश्यकता भएर सूचना जारी गरिरहेका छौं,’ उनले भने, ‘करारमा आएर निश्चित अवधि काम गर्न कोही तयार देखिएनन् ।’

उपचारमा खटिरहँदा स्वास्थ्यकर्मी संक्रमित हुने, १४ दिनसम्म आइसोलेसनमा बस्नुपर्ने, सरकारले दिने भनेको भत्ता समयमा उपलब्ध नहुनेजस्ता कारणले जनशक्ति पाउन नसकिएको खनालको भनाइ छ । अतिरिक्त भत्ता पाउने आसमा काम गरिरहेका स्वास्थ्यकर्मीमध्ये कसलाई भत्ता दिने, कसलाई नदिने भन्ने विषय मन्त्रालयदेखि स्पष्ट तोकेर पठाइदिए प्रशासनमा रहेर काम गर्नेलाई ठूलो राहत मिल्ने खनालको भनाइ छ ।

चार महिनादेखि कोरोना अस्पतालको आईसीयूमै काम गरिरहेकी नर्स शर्मिला ज्ञवालीले गत कात्तिकदेखिको भत्ता नपाएको बताइन् । ‘बिरामीको अवस्था देखेपछि मानवता बिर्सिन हुँदैन भन्ने भावनाले काम गरिरहेकी छु,’ उनले भनिन्, ‘संकटमा खटिएकालाई तलब पनि तीन महिनामा बल्ल उपलब्ध भइरहेको छ ।’ संक्रमणले थलिएका बिरामीलाई बचाउने आशाले पहिलेदेखि काम गरिरहेका धेरै मेडिकल अफिसर र नर्सले जागिर छोड्न नसकेको उनले बताइन् । भैरहवास्थित भीम अस्पतालले गत वैशाख १८ गते दोस्रोपटक सूचना जारी गरेर विभिन्न पदमा जनशक्ति माग गरेको छ । ‘सूचना जारी गरेको मितिले एक साताभित्र आवेदन भरिसक्नुपर्ने गरी निकालिएको हो,’ सूचना अधिकारी डा. नारायण पोखरेलले भने, ‘आउने छाँट शून्यजस्तै छ ।’ चिनजानका स्वास्थ्यकर्मीले समेत काम गर्न नचाहेको बताउने गरेको उनले बताए ।

कोरोना उपचार केन्द्र नेपालगन्जको भेरी अस्पताल नेपालगन्जमा संक्रमितको चाप थेग्न मुस्किल परिरहेको छ । बाँके संक्रमणको हब बनेपछि अस्पताल प्रशासनले जनशक्ति माग गर्दै आएको थियो । मेडिकल अधिकृत स्तरको जनशक्ति अभावमा स्टाफ नर्सको भरमा कोरोनाका बिरामीको उपचार भइरहेको छ । भेरी अस्पतालमा २ सय ९२ संक्रमित भर्ना छन् । त्यहाँ १ सय ४२ बेड छन् । । अस्पताल प्रशासनले तीन दिनभित्र जनशक्ति भर्ना गर्ने भन्दै गत वैशाख १३ गते विज्ञापन गरेको थियो ।

एनेस्थेसियोलोजिस्ट तीन, मेडिकल अधिकृत १०, नर्सिङ अधिकृत दुई, ल्याब टेक्निसियन ५ र स्टाफ नर्स ४० गरी जम्मा ८० जनाको आवेदन मागेको थियो । अहिलेसम्म नर्सिङ अधिकृत, नर्सिङ स्टाफ, ल्याबमा मात्र निवेदन परेको छ । एनेस्थेसियोलोजिस्ट र मेडिकल अधिकृतमा कोही आएनन् । भेरी अस्पतालका मेडिकल सुपरिन्टेन्डेन्ट डा. प्रकाश थापाले भने, ‘चिकित्सक र मेडिकल अधिकृतको आवश्यकता बढी छ । पाउन सकेका छैनौं ।’ केन्द्र सरकारले ८० जना स्वास्थ्यकर्मी थप्नका लागि ६८ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरिसकेको छ । अस्पतालका अनुसार ८ चिकित्सकसहित ८० भन्दा बढी स्वास्थ्यकर्मी आफैं सक्रमित छन् ।

^{नेपालगन्ज उपमहानगरले रामलीला मैदानस्थित सार्वजनिक भवनमा बनाएको अक्सिजनसहितको आइसोलेसनमा उपचाररत संक्रमिच । तस्बिर : रुपा गहतराज/कान्तिुपर}

सामान्य लक्षण देखिएका संक्रमित स्वास्थ्यकर्मी नै उपचारमा खटिएका छन् । अस्पतालका कोरोना स्रोत व्यक्ति तथा फिजिसियन डा. संकेत रिसालले सरकारले महामारीको समयमा दुई महिनाको करारमा जनशक्ति माग गरेका कारण निवेदन नआएको हुन सक्ने बताए । उनका अनुसार माग गरेको स्वास्थ्यकर्मीहरूलाई प्रोत्साहन, स्थायी नियुक्ति दिन जरुरी छ । चिकित्सकका अनुसार एक नर्सले एक जना बिरामी हेर्नुपर्ने हो । लुम्बिनी प्रदेशमा अहिलेसम्म कुल ७ सय ५२ स्वास्थ्यकर्मी संक्रमित भइसकेका छन् । जसमध्ये ९७ जना सक्रिय संक्रमित रहेको प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका कोरोना फोकल पर्सन कौशल भण्डारीले बताए ।

गत आइतबार बसेको प्रदेश मन्त्रिपरिषद् बैठकले प्रदेशका चारवटै कोरोना अस्पतालमा आवश्यक जनशक्ति दरबन्दी थप्न स्वीकृति दिएको उनले जनाए । मन्त्रिपरिषद्बाट भीम अस्पतालमा ७१ जना, कोरोना विशेष अस्पताल बुटवलमा १ सय ८९, दाङको बेलझुन्डी कोरोना अस्पतालमा १ सय ७१ र भेरी अस्पतालमा १ सय ५२ गरी कुल ५ सय ८३ जनशक्ति थप्न स्वीकृति प्राप्त भएको उनले जनाए । ‘यसअन्तर्गत विशेषज्ञ चिकित्सकदेखि स्विपरसम्मका कर्मचारी पर्छन्,’ उनले भने । अहिले प्रदेशमा १ हजार २ सय हाराहारी स्वास्थ्यकर्मी कार्यरत रहेको उनले बताए । कोरोना अस्पतालमा आवश्यक दरबन्दीको ५७ प्रतिशत जनशक्ति रहेको उनले बताए ।

अस्पताल चलाउन धौधौ

गत जेठ पहिलो साता कपिलवस्तु जिल्ला कोभिड १९ संकट व्यवस्थापन केन्द्रको बैठक बसेर १० डाक्टर र २० स्टाफ नर्स माग गर्दै स्वास्थ्य मन्त्रालयमा पत्राचार गर्‍यो । जनशक्ति त के पत्रको जवाफ पनि आएन । संक्रमितको उपचारका लागि उक्त जनशक्ति मागिएको थियो ।

कोरोना दोस्रो लहरमा पनि जनशक्ति अभाव कायम छ । स्वास्थ्यकर्मी अभावले जिल्ला अस्पताल सञ्चालन गर्न धौधौ भइरहेको छ । ५० बेडको अस्पताल छ । ७ जना चिकित्सक छन् । नर्सिङ स्टाफ त्यति नै छन् । अस्पतालले महिला विकास कार्यालयमा कोभिड अस्थायी अस्पताल सञ्चालन गरेको छ । आइतबारदेखि सञ्चालित अस्पतालमा एक जना डाक्टर र ४ जना नर्सिङ स्टाफ २४ सैं घण्टा खटिएका छन् ।

‘नियमले उनीहरूलाई दुई दिन बिदा दिनुपर्छ,’ अस्पतालका मेडिकल सुपरिन्टेन्डेन्ट डा. किशोर बन्जाजेले भने, ‘बिदा दिनासाथ यता अस्पतालका बिरामीलाई जाँच्ने मान्छे हुँदैनन् ।’ यता पीसीआर ल्वाबमा उस्तै समस्या छ । कपिलवस्तु अस्पतालसँग ल्याबमा नौ जनाको जनशक्ति छ । पीसीआर मेसिन सञ्चालन गर्ने जनशक्तिले दुई साता क्वारेन्टाइनमा बसेर काम गर्नुपर्छ ।

साधनस्रोत कम भएकाले उपचारमा समस्या भएको अस्पताल व्यवस्थापक रत्नाकर शुक्लाले बताए । अहिले ओपीडी बन्द गरेर अस्पतालको जनशक्तिलाई तीन भागमा बाँडिएको छ । फिबर क्लिनिक, प्रसूति सेवा र इमर्जेन्सी र अस्थायी कोभिड अस्पताल चलाइएका छन् । अहिले अस्पताललाई १० डाक्टर र २० नर्सिङ स्टाफ अति आवश्यक भएको डा. बन्जाडले बताए ।

त्यस्तै, ८ जना ल्याब र २० बढी सफाइ र सुरक्षाकर्मीको आवश्यकता रहेको उनले बताए । अहिले यहाँ इमर्जेन्सीमा २०, आईसीयूमा १० जना र कोभिड अस्पतालमा १२ जनाले उपचार गराइरहेका छन् । त्यसमध्ये आधा बढी कोरोना संक्रमित छन् ।