‘नेताहरूमा नैतिक जवाफदेहिता हराएको छ’

स्वास्थ्यको निर्देशनले हाम्रा सामाजिक र मानवीय सम्बन्ध विस्थापन भएका छन् । आउने दिनमा सामाजिक र शारीरिक सम्बन्ध कसरी अघि बढ्छन् भन्ने नै अनौठो मान्नुपर्ने भएको छ । अहिलेको आधुनिक समाज भनेको श्रमको समाज हो । कामको समाज हो । काम गर्नका लागि हामीले कार्यालयको कल्पना गरेका थियौं तर यसबीचमा यो संस्कृतिको मान्यतामा पनि परिवर्तन आएको छ । रिमोट र भर्चुअल वर्कमा हामी पुगेका छौं ।

सामाजिक, नागरिक समाजका संस्था, एसोसिएसन लोकतन्त्रका लागि महत्त्वपूर्ण कुरा हुन् । विचारका लागि संगठित हुने र राज्यसँग सम्झौता गर्ने काममा यस्ता संस्थाको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुने गर्छ । यिनले राज्य र नागरिकबीच समन्वय गर्छन् । अहिले यिनै संस्थाहरू प्रभावहीन भएका छन् । भेला गर्न पाइन्न । प्रदर्शन गर्न पाइन्न । स्वास्थ्य सुरक्षाको कारण लोकतन्त्रमा समेत समस्या सृजना भएको छ । संघ–संगठन परिचालन गर्ने, चेतना र विचारको प्रवाह गर्ने माध्यम नै राजनीति हो । यही काम गर्न अहिले कठिनाइ भइरहेको छ ।

नेपालमा पनि लोकतान्त्रिक संस्कार संकुचन भएको छ । नागरिक समाजमा क्षय आएको छ । अब नयाँ किसिमले सोच्नुपर्ने बाध्यता छ । विभिन्न प्रवृत्ति र तकनिकीले हाम्रो समाजलाई नियन्त्रण गर्न सक्ने देखिँदै छ । राज्यलाई सहयोग गर्न सामाजिक संघसंस्थाहरू असान्दर्भिक देखिँदै गएका छन् । राज्यको भूमिका बलियो हुँदै गएको छ तर यसले समाजको संरचनालाई कमजोर बनाउँदै लगेको छ । लोककल्याणकारी हुने नाममा हाम्रा अधिकारहरू तकनिकी वर्गमा जाने खतरा छ ।

अहिले संकीर्ण राष्ट्रवादको कुरा विश्वव्यापी बन्दै छ । विश्वमा कोरानाविरुद्ध लगाइने भ्याक्सिनलाई लिएर संकीर्ण राष्ट्रवादको नारा लागेको छ । विश्व मानव कल्याणका लागि होइन । राज्यलाई बलियो बनाउन आफ्ना नागरिकका लागि मात्रै हो भन्ने भावना जागृत छ । हामी पनि संकीर्ण राष्ट्रवादको चेपेटामा छौं । यसले हुने खाने र हुँदा खानेको बीचमा दूरी बढाएको छ । म मात्रै बाँचे पुग्छ भन्ने उदार लोकतन्त्रको मान्यता विकिसित हुँदै छ । यसले संकीर्णवाद, लोकरिझाइँ, सामाजिक रुढीवादलाई बल पुर्‍याएको छ ।

जनतालाई सेवा दिन्छु । तेरो सुरक्षा मेरो हातमा छ भन्ने अहंकारले हाम्रा संरचनाहरू भत्काउन थालिएको छ । बोल्न नपाउँदा, संघसंस्थाहरू परिचालित हुन नपाउँदा हाम्रो लोकतन्त्र मजबुत हुन सकेको छैन । भ्रष्टाचार गर्ने र जनतासँग खेलबाड गर्ने मानसिकताले काम गरेको छ । सामाजिक सहिष्णुता हराउँदै गएको छ । सामाजिक एकता भत्किएको छ । राजनीतिक रूपमा संघसंस्था सही रूपमा परिचालित हुन सकेका छैनन् । राजनीतिलाई पुनर्जीवित गर्ने, सुन्ने, सुनाउने जवाफदेहिता हराएको छ । राजनीतिक नेताहरूमा नैतिक जवाफदेहिता देखिएको छैन ।

प्रतिपक्षले धर्म निर्वाह गरिरहेको छैन । राजनीतिक रोटी सेक्नका लागि सबै लागेका छन् । जनताले के पाए भन्नेतिर कसैको ध्यान गएको देखिन्न । संस्थाहरूको मर्यादा खस्किँदै गएको छ । समग्रमा यसले हाम्रो राजनीतिक क्षयीकरण गराएको छ । जनताका कारणले संसद् विघटन भएको होइन । हाम्रा कारणले सरकारले काम गर्न नपाएको होइन । जनताका कारणले प्रतिपक्षको वाणी रोकिएको होइन । जनताको कारणले मुलुक अँध्यारो बाटामा अघि बढेको होइन । त्यसैले राजनीतिक क्षेत्रको दृष्टिले पनि ०७७ साल हराएको वर्षको रूपमा रह्यो ।

(कुराकानीमा आधारित)