पृथ्वी नजिक आउन लागेको छुद्र ग्रह कति हानिकारक ?

'१९९८–ओआर–२' नाम गरेको उक्त छुद्र ग्रहलाई नासाले २० वर्षदेखि ट्र्याक गर्दै आइरहेको नासाका जेट प्रपलसन ल्याबोरोटरीस्थित सेन्टर फर नियर अर्थ अब्जेक्ट स्टडिज (सिनियोस) का निर्देशक पल्स चोडसले उल्लेख गरेका छन्।

नासाका अनुसार यो छुद्र ग्रहको चौडाइ २ देखि ३ किलोमिटर र १ देखि २ माइल लम्बाइ रहेको छ। पृथ्वी नजिक आउने आकाशीय पिण्डहरुमध्ये केही ठूलो भएकाले यसलाई नासाले ट्र्याक गरेको जनाइएको छ।

नेपाल एस्ट्रोनोमिकल सोसाइटी (नासो) ले सोमबार एक विज्ञप्ति जारी गर्दै यो छुद्र ग्रहबाट आत्तिनुपर्ने अवस्था नरहेको बताएको छ। नासोको अनुसार छुद्र ग्रह पृथ्वीभन्दा ६२ लाख ८२ हजार किलोमिटर टाढा रहनेछ। यो दुरी चन्द्रमा र पृथ्वीबीचको दुरीभन्दा १६ गुणाले टाढा हो। पृथ्वी र चन्द्रामा बीचको दुरी ३ लाख ८४ हजार किलोमिटर छ।

प्राध्यापक एवं कस्मोलोजिस्ट उदयराज खनालले यो ग्रह धेरै टाढा भएकाले पृथ्वीमा आउने कुनै सम्भावना नरहेको बताए। पृथ्वीमा अन्यत्रबाट धुलो, कण तथा आकाशीय पिण्ड खस्ने गरेको उनको भनाइ छ।

अन्तरिक्ष विज्ञानमा विद्यावारिधि गरेका त्रिभुवन विश्वविद्यालय केन्द्रीय भौतिक विज्ञान विभागका प्रमुख विनील अर्यालका अनुसार यो छुद्र ग्रह अन्य छुद्र ग्रहको तुलानामा ठूलो हो। 'ठूलो भए पनि पृथ्वी र चन्द्रामाबीचको दूरीभन्दा धेरै गुणा टाढा हुने भएकाले खतरा छैन,' उनले भने।

के हो छुद्र ग्रह ?

प्राध्यापक अर्यालका अनुसार ग्रह बन्न नसकेका आकाशीय पिण्डहरुलाई छुद्र ग्रहको रुपमा लिने गरिन्छ। सौर्य मण्डलमा धेरै आकाशीय पिण्ड रहेको र तिनले पनि सूर्यलाई परिक्रमा गर्ने गरेको अर्यालले बताए। छुद्र ग्रहलाई आकारको आधारमा विभिन्न भागमा विभाजन गरिएको छ। अन्तरिक्षमा ५ सय किलोमिटरभन्दा ठूलो आकार भएका छुद्र ग्रह ३ वटा रेकर्ड गरिएको छ।

यस्तै सय किलोमिटर भएका करिब २ सय वटा, ५ किलोमिटरसम्मका ९० हजार, ३ किलोमिटरसम्मका २ लाखभन्दा बढी छुद्र ग्रह सौर्य मण्डलमा घुमिरहेको उनले बताए। 'मंगल ग्रहदेखि र बृहस्पतिसम्मको खाली भागमा सूर्यलाई परिक्रमा गर्ने धुलो, कण, छुद्र ग्रह, ढुंगा लगायतका वस्तु धेरै छन्,' प्राध्यापक उदयराज खनाल भन्छन्, 'ती वस्तुलाई अन्य ठूला आकाशीय पिण्ड (ग्रह, सूर्य) ले पनि आफूतिर तान्ने गरेकाले गुरुत्वाकर्षणका कारण घुमिरहेका छन्।' त्यस्ता आकाशीय पिण्ड नै पृथ्वीमा नियमित रुपमा खस्ने गरेको अर्यालले बताए।

पृथ्वीमा खसे कति हानिकारक?

पृथ्वीमा दैनिक रुपमा आकाशीय पिण्डहरु खस्ने गरेको वैज्ञानिकहरु बताउँछन्। १ दशमलव ४ किलोमिटरसम्म छुद्र ग्रह/आकाशीय पिण्ड पृथ्वीको सतहमा खसे धेरै नै क्षति हुन्छ। यस्ता पिण्डबाट उत्पन्न हुने ऊर्जाले समग्र पृथ्वी र यहाँ भएका जैविक प्रणालीलाई प्रभाव पर्ने प्राध्यापक अर्यालले बताए। अहिलेसम्म ठूला छुद्र ग्रह पृथ्वीमा ५ लाख वर्षको अन्तरालमा खस्ने गरेको अध्ययनले देखाएको उनले जानकारी दिए।

_{१९९८-ओआर-२ छुद्र ग्रह । तस्बिरः नासा}

अर्यालका अनुसार सानो आकारका 'एस्टोरोइड'हरु पृथ्वीतिर आइरहेका हुन्छन्। पृथ्वीमा आइरहने स-साना चौडाइ मिटरका त्यस्ता आकाशीय वस्तु वायुमण्डलको माथिल्लो सतहमा बिलाएर जान्छन्। यदाकदा केही आकाशीय टुक्रा भने खस्ने गरेका छन्। यस्ता पिण्ड र कणहरुले पृथ्वीको तौल बढिरहेको उनले सुनाए।

स-साना पिण्ड वायुमण्डलसँगको घर्षणबाट उत्पन्न हुने तापका कारण त्यतिकै बिलेर बिलाउने गरेको उनले बताए। यस्ता बिलाएर जाने पिण्डलाई तारा खसेको भन्ने गरिन्छ। 'प्राय: आकाशीय पिण्डहरु धातु वा अन्य कुनै गह्रौं वस्तुबाट बनेको भनिन्छ,' प्राध्यापक अर्यालले भने, 'तर स-साना एस्टोरोइडमा केके वस्तु हुन्छ भन्ने कुरा अझै पनि थाहा हुन सकेको छैन।'

एक सय किलोमिटरभन्दा बढी व्‍यास भएका एस्टोरोइडको भित्री भाग फलामभन्दा कडा वस्तु, बीच भागमा आइस (विभिन्न ग्यासको आइस), सतहमा कार्बन हुने गरेको छ। ठूला छुद्र ग्रहको सतहमा एमिनो एसिड पनि भेटिने गरेको अर्याल बताउँछन्।

'१९९८–ओआर–२' छुद्र ग्रहलाई देख्न सकिन्छ ?

यो छुद्र ग्रहलाई नासाले नियर अर्थ अब्जेक्ट भनेको छ। पृथ्वीदेखि ३० मिलियन माइल नजिक देखिने आकाशीय पिण्डहरुलाई नियर अर्थ अब्जेक्ट भनिन्छ। दूरीका हिसाबले धेरै टाढा भएकाले यसलाई आँखाले देख्न नसकिने वैज्ञानिकहरुले बताएका छन्।

नेपाली समय अनुसार मंगलबार राति ११ बजेदेखि यसलाई देख्‍न सकिने प्राध्यापक अर्यालले बताए। यसका लागि विभिन्न मुलुकहरुले भर्चुअल अब्जर्भेसन गर्ने गरेका छन्। तर, यो छुद्र ग्रह हेर्नका लागि टेलिस्कोप आवश्यक पर्छ।