कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२१.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६१

‘कोभिड–१९ बारे जनचेतना फैलाउन स्थानीय भाषा प्रभावकारी’

काठमाडौं महानगरले नेपाल भाषामा सन्देश प्रवाह गरेपछि महानगरवासी लकडाउनको पालनामा सचेत बनेका छन्
गणेश राई

काठमाडौँ — सरकारले कोभिड–१९ संक्रमण रोक्न लकडाउन घोषणा गरेको केही दिनसम्म काठमाडौं महानगरवासी अन्योलमा थिए । सहरका पसल बन्द भए पनि सडक, गल्ली, चोक, बहाः, बहीमा बुढापाकादेखि बालबालिकासम्म बाहिर निस्कन्थे ।

‘कोभिड–१९ बारे जनचेतना फैलाउन स्थानीय भाषा प्रभावकारी’

घरबाहिर ननिस्कन आग्रह गर्दै नेपाली भाषामा माइकिङ हुन्थ्यो तर कतिले बुझेनन्, बुझ्नेले पत्याएनन् ।


जब मेयर विद्यासुन्दर शाक्यले आफ्नै कार्यालयबाट औपचारिक रूपमा ‘कोरोना भाइरस’ बाट जोगिन महानगरवासीलाई नेपाल भाषामा भिडियो सन्देश सार्वजनिक गरे, तब अधिकांश सचेत हुन थालेका छन् । त्यसपछि वडा कार्यालयहरूले टोल–टोलमा स्वयंसेवक र सुरक्षाकर्मीलाई नेपाल भाषामै माइकबाट सूचना जारी गरिरहेका छन् ।


‘काठमाडौंमा प्रहरीले पनि नेपाल भाषामा माइकिङ गर्न थालपछि स्थानीय जनता खुसी छन्,’ नेपाल भाषाका अभिन्यता दीपक तुलाधरले भने, ‘स्वयंसेवक र प्रहरीलाई हार्दिक धन्यवाद छ ।’ तुलाधर असनका बासिन्दा हुन् ।


महानगरपालिका कार्यकारी बोर्डले नेपाली र नेपाल भाषामा प्रचार गर्ने निर्णय गरेको छ । दुवै भाषामा सूचना जारी भइरहेको छ । ‘महानगरले आफ्नै भाषामा आह्वान गरेपछि महानगरवासीले मेरैनिम्ति हो भनेर पालना गरेका छन्,’ नेपाल भाषा दैनिकका सम्पादक सुरेशकिरण मानन्धर भन्छन्, ‘विश्वव्यापी रोग भएकाले त्यसको पदावली सबैले बुझ्ने खालको छैन । कोरोना रोग संक्रमण भन्ने बुझ्नै गाह्रो छ तर स्थानीय भाषामा ‘ल्वय् पुनिगु’ (रोग सार्ने) भनेर मेयरले नै भनेपछि प्रभावकारी भएको हो ।’


महानगरले घरमै बस्न आह्वान गरेसँगै असहाय, विपन्न वर्ग र दैनिक ज्यालादारी गरेर गुजारा चलाउनेहरूलाई राहत सामग्रीसमेत वितरण गर्दै आएको छ । त्यसबाहेक सम्पन्न वर्गले राहत नलिनसमेत नेपाल भाषामै सूचना प्रवाह गरिएकाले सहज भएको मानन्धरले बताए । ‘हाम्रै भाषामा हामीलाई नै सम्बोधन गर्नुभएको हो भनेर महानगरका नेवार समुदायले बुझेका छन्,’ उनले भने ।


महानगरले विपत व्यवस्थापनका निम्ति १० करोड रुपैयाँ बजेट व्यवस्था गरेको छ भने प्रत्येक वडा कार्यालयलेसमेत बजेट छुट्याएका छन् । आपत परेमा ११८० हटलाइनमा फोन गर्न आग्रह गर्दै मेयर शाक्यले एम्बुलेन्ससमेतको व्यवस्था गरिएको जानकारी सन्देशमा दिएका छन् ।


सरकारले लकडाउन घोषणा गरेलगत्तै १८ नगरपालिका र महानगरपालिकाको छाता संस्था उपत्यका नगरपालिका फोरम, काठमाडौंले संयुक्त विज्ञप्ति जारी गर्दै कोरोनाविरुद्ध लड्न आह्वान गरेका थिए । ‘घरबाहिर जाने, समूहमा गफ गर्ने, जम्मा हुने जस्ता लापरबाही नगर्न’ विज्ञप्तिमा भनिएको थियो ।


देशभरिमा १२५ जातजाति र १२३ भाषा छन् । बढी जनसंख्या रहेका समुदायलाई उनीहरुकै भाषामा जानकारी दिन सकिए प्रभावकारी हुन सक्छ । महामारीका बेला सबैभन्दा प्रभावकारी आमसञ्चार माध्यम रेडियो हो । सरकार मातहतमा रेडियो नेपालले दैनिक २१ भाषामा समाचार प्रसारण गर्दै आएको छ । समाचार महाशाखा प्रमुख डा. नवराज लम्सालका अनुसार समाचारबाहेक थप २२ भाषामा कार्यक्रम सञ्चालन हुँदै आएको छ । ‘वर्षमा एकपटक ती भाषाको प्रभावबारे विज्ञहरूसँग छलफल हुन्छ,’ लम्सालले भने, ‘कोरोना महामारीबाट बच्ने उपायबारे नेपाली, नेवारी र मैथिली भाषामा मात्र सूचना प्रवाह भइरहेको छ ।’


देशभरिमा ६ सय ५७ एफएम रेडियो प्रसारणमा छन् । जसमा सामुदायिक रेडियो ३ सय ४५ रहेका छन् । सामुदायिक रेडियोहरूको नेटवर्क (सीआईएन) का प्रमुख दीपक आचार्यका अनुसार अहिले ४३ भाषामा समाचार र ३५ भाषामा कार्यक्रम सञ्चालन हुने गरेको छ । ‘यतिखेर सरकारले जारी गरेको कोरोना भाइरस महामारीबाट जोगिने सन्देशलाई नौ वटा भाषामा मात्र सूचना प्रवाह भइरहेको छ,’आचार्यले भने ।


सोलुखुम्बुको सोताङ गाउँपालिका–५ स्थित रेडियो साल्पाले सामाजिक उत्तरदायित्वअन्तर्गत नेपाली र आधा दर्जन स्थानीय भाषामा कोरोना भाइरसबारे जनचेतनामूलक सन्देश प्रवाह गर्दै आएको छ । ‘भाषामात्र भनेर नहुने रहेछ, सम्बन्धित भाषीको लवज, महामारीलाई बुझाउने सरल शब्दमा सन्देश प्रवाह हुनुचाहिँ महत्वपूर्ण रहेछ,’ रेडियो सञ्चालक समितिका अध्यक्ष भद्रगोल किरातीले भने, ‘हामीले नेपाली भाषाको सन्देश प्रसारण गरेलगत्तै नाछिरिङ, खालिङ, थुलुङ, कुलुङ, तामाङ र शेर्पा भाषामा कोरोनाबारे सन्देश प्रवाह गर्छौं । त्यसो हुँदा त्यो भाषा नबुझ्नेहरूले पनि थाहा पाउँछन् ।’


भाषाविद् अमृत योन्जन तामाङ संविधानले मातृभाषामा सूचनाको अधिकार सुनिश्चित नगरेको बताउँछन् । ‘संविधानमा मातृभाषामा सूचनाको अधिकारबारे स्पष्ट छैन,’ उनी भन्छन्, ‘तर प्रदेश र स्थानीय सरकारले जनताको हितको लागि व्यवहार गर्न जान्नुपर्छ ।’


भाषाशास्त्री प्राध्यापक दानराज रेग्मी कोराना भाइरसबाट बच्ने उपायबारे जनचेतना जगाउन मातृभाषा प्रयोग गर्नु पर्ने बताउँछन् । ‘नेपाली भाषा सबैले बुझ्छन् भन्ने सरकारी धारणा गलत छ,’ उनले भने, ‘महामारीबाट बच्नका निम्ति आदिवासी ज्ञान र उपायसमेत छन् । त्यसैले समाज–मनोवैज्ञानिक हिसाबले मातृभाषालाई लिइनुपर्छ । कोरोना भाइरसजस्तो अन्तर्राष्ट्रिय महामारीबाट बच्न स्थानीय सञ्चारमाध्यममार्फत् जनचेतना जगाउने उचित बेला हो ।’


भाषाशास्त्री रेग्मीले तराईमा मैथिली, भोजपुरी, अवधी, रानाथारू, दगौरा थारू, राजवंशीजस्ता भाषामा कोरोनाबाट बच्ने उपायबारे प्रचारप्रसार हुनुपर्ने बताए । त्यसैगरी पहाडमा बोलिने नेपाली, नेवार, तामाङ, किराती भाषाहरू र हिमाली क्षेत्रमा लोवा, काइके, डोल्पो, शेर्पाजस्ता भाषाहरू अपनाउनु जरूरी हुने बताए ।

प्रकाशित : चैत्र २०, २०७६ १६:४३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?