खडेरी पीडितको माग- 'अरु केही चाहिँदैन, पानी भए पुग्छ'

उमेरले साढे तीन दशक टेक्दै गरेका अर्का युवा चिन कुमार लिम्बुको पनि माग उस्तै थियो । 'खडेरीले अन्नपात सबै सुक्यो, गाउँले धमाधम बसाइँ सरिरहेका छन्, पर्याप्त पानी खान पाए सबै ठिक हुन्थ्यो,' उनले भने ।

तेह्रथुको छथर गाउँपालिकाको पञ्चकन्या र फाक्चामारा र पाँचथरको तुम्बेवा र कुम्मायक गाउँपालिकाका अधिकांश वडा मध्य वर्खामा पनि खडेरीको चपेटमा परेका छन् । लामो समयदेखि पानी नपर्दा यहाँका पाँच बढी गाउँमा अन्न बाली सुकेर पराल जस्तै भएको छ ।

यिनै खडेरी क्षेत्रको स्थलगत निरीक्षणमा पुगेका सांसद र मन्त्री समेतको टोलीलाई स्थानीयले पिउने र सिँचाइका लागि पानी मागिरहेका छन् । मन्त्री सहितको टोली यतिबेला खडेरी क्षेत्रको स्थलगत निरीक्षणको लागि तेह्रथुमको पञ्चकन्या र फाक्चामारा क्षेत्रमा छ । टोली लगत्तै पाँचथर तर्फ तर्ने तयारीमा छ । टोलीले दुई दिन लगाएर छथर गाउँपालिकाको सुख्खा क्षेत्रको स्थलगत निरीक्षण गरी पीडितसँग छलफल गरेको हो ।

खडेरीले अन्न बाली सुकेर भोकमारी लाग्ने अवस्था आएपछि प्रदेश सरकार पीडित किसानका खेतबारीमै आएर स्थलगत निरीक्षण गरेको मन्त्री आङबोले बताए । प्रदेश मन्त्रिपरिषद बैठकले गत भदौ ७ गते मन्त्री आङबोको नेतृत्वमा तेह्रथुमका सांसद लक्ष्मण तिवारी, पाँचथरका सांसद प्रताप प्रकाश हाङगाम, आन्तरिक मामिला तथा कानुन मन्त्रालय विपत माहाशाखा प्रमुख रविन्द्र आचार्य र मुख्यमन्त्री कार्यालयबाट एकजना प्रतिनिधी रहने गरी पाँच सदस्यीय समिति गठन गरेको थियो । समितिले १५ दिन भित्र स्थलगत अनुगमन निरीक्षण गरी विस्तृत अध्ययन प्रतिवेदन प्रस्तुत गर्ने जिम्मेवारी पाएको सांसद तिवारीले बताए ।

मध्य बर्खामा समेत खडेरी लागेर अन्न बाली, फलफुल र पशु वस्तुको घाँसपात समेत सुकेपछि किसानको विचल्ली भएको गाउँपालिका प्रमुख सन्तविर लिम्बुले बताए । खडेरी पीडित किसानले राहत सहित पिउने र सिंचाईका लागि पानी मागेपछि साता अघि मात्र गाउँपालिका आफैंले प्रभावित क्षेत्रको स्थलगत अनुगमन निरीक्षण गरी क्षतीको बिवरण संकलन गरेको थियो ।

मध्य वर्खामा समेत पानी नपरेपछि ओख्रे, फाक्चामारा, हमरजुङ लगायत गाउँका किसान समस्यामा परेका छन् । खेतबारीमा लगाएको धान, मकै, कोदो, जुनेलो लगायतका अन्न बाली सुकेर डँडेलो लाग्ने अवस्थामा पुगेको पञ्चकन्याका किसान समेत रहेका वडा अध्यक्ष तुलसीजंग थापाले बताए । दुःख गरेर लगाएको बाली पाक्न नपाउँदै सुकेपछि अनीकाल लाग्ने डरले किसान चिन्तित छन् ।

खेती किसानी बाट मात्र जीवन गुजरा गर्दै आएका पीडित किसानलाई तत्काल राहात उपलव्ध गराउने र ती क्षेत्रमा खडेरीको दिर्घकालीन समाधानका उपाय समेतको खोजी गरीने गरी स्थानीय र प्रदेश सरकार विच छलफल भैरहेको सांसद तिवारीले बताए ।

त्यस्तै अन्य पेशा, व्यवसाय र रोजगारीमा समेत रहेका किसानका परिवारलाई पनि कसरी राहत दिने भन्ने विषयमा छलफल भैरहेको गाउँपालिकाले जनाएको छ । मकै, कोदो, फापर, गहत, जुनेलो, बदाम, धान लगायतका खाद्यान्न बालीको खेती गर्दै आएका किसानको यो वर्ष पानी नपरे पछि विजोग भएको छ । गत वर्ष पनि पानी नपर्दा यहाँका किसानले प्रयाप्त खाद्यान्न फलाउन पाएका थिएनन् । गत वर्ष देखी नै खाद्यान्न अभाव झेल्दै आएका यहाका किसान यो वर्ष अनिकाल नै लाग्ने चिन्तामा परेको छथर गाउँपालिका ४ का वडाअध्यक्ष उपेन्द्र बहादुर लिम्बुले बताए ।

खडेरीले खेतबारी र जंगलमा रहेको घाँस समेत सबै सुकेपछि पशु चौपायालाई खुवाउन समेत समस्या भएको किसानको भनाई छ । पानी अभावमा खाद्यान्न बाली सबै सुकेर दैनिक जीवन यापनमा समेत समस्या भएको निरीक्षणको क्रममा आफूले पाएको मन्त्री आङबोले बताए । स्थलगत अध्ययन निरीक्षण पछि तत्कालीन र दिर्घकालिन समाधानको उपाय खोजी राहतको कार्यक्रम समेत ल्याईने उनको भनाई थियो ।

सुख्खा क्षेत्रमा पिउने पानीका लागि तत्कालै स्थानीय अंधेरी खोला र तेलीया खोला बाट खानेपानी बस्ती सम्म लैजान योजना संचालन गरीने टोली सदस्य सांसद तिवारीले बताए । दिर्घकालीन समाधानका लागि भने छरिएर रहेका बस्ती स्थानतरण गरी एकिकृत गर्ने र तमोर नदीको पानी लिफ्टीङ प्रविधि मार्फत वस्ती सम्म ल्याउने विषयमा समेत छलफल भैरहेको उनले बताए ।

मध्य वर्षादमा परेको खडेरीका कारण वडा नम्बर ३, ४ र ५ का ८ सय ५४ घरधुरी प्रभावित भएको गाउँपालिकाले निकालेको क्षती बिवरणमा उल्लेख छ । खडेरीका कारण वडा नम्बर ३ पञ्चकन्यामा ५ हजार ७ सय २५ मुरी मकै, वडा नम्बर ४ फाक्चामारामा १२ हजार ९ सय ७० मुरी मकै र वडा नम्बर ५ ओख्रेमा २ हजार ५ सय ८० मुरी मकै क्षती भएको गाउँपालिका अध्यक्ष लिम्बुले बताए । खडेरीले यतीकै परिमाणमा अन्य अन्नबालीमा पनि क्षती पुगेको किसानको भनाई छ । खडेरीले खाद्यान्न अभाव भएपछि यी तीन वडाका ४ हजार ९ सय २८ जनसंख्या भोकमरीको चपेटामा परेका छन् ।