कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२२.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५५

पटकपटक भत्किन्छ मूल नहर

ठाकुरसिंह थारू

नेपालगन्ज — राष्ट्रिय लगानीमा निर्माण भइरहेको सिक्टा सिँचाइ आयोजनाको मूल नहर पहिलोपल्ट ०७३ असार १४ गते परीक्षण गरियो । त्यस क्रममा आयोजनाको अगैया ब्यारेजदेखि पश्चिमतर्फ पर्ने २६ किलोमिटर दूरीमा मूल नहर भत्कियो ।

पटकपटक भत्किन्छ मूल नहर

तत्कालीन निर्देशक सरोज पण्डितले मूल नहर भत्किनुको कारण खोज्न छानबिन गर्ने प्रतिबद्धता जनाए । गुणस्तर जाँचको माग गर्दै तत्कालीन प्रधानमन्त्रीको कार्यालयमा उजुरी पनि पर्‍यो । तर, सरकारले छानबिनका लागि चासो देखाएन ।

आयोजनाले दोस्रोपल्ट परीक्षणका क्रममा साउन पहिलो साता मूल नहरमा पानी छोड्यो । यसपल्ट भने नहरको चंगाइनाला नजिकै फेरि भत्किएको छ । आयोजना निर्देशक रमेश बस्नेतले माटो परीक्षणलगायतका विज्ञहरूबाट राय परामर्श लिई आवश्यक सुधार गर्न डिजाइन नक्सासहितको प्रतिवेदन तयार पारिएको जनाएका छन् । तर, छानबिनका विषयमा कुनै प्रतिक्रिया जनाएका छैनन् ।

निर्माण कम्पनीले नहर हस्तान्तरण गर्नुअघि परीक्षण अनिवार्य हुन्छ । संरचनाको गुणस्तर जाँचका लागि राप्ती नदीको अगैयास्थित ब्यारेजका १८ ढोका बन्द गरी पानी छोडिएको थियो । अगैयामा ३ सय १७ मिटर लामो पुल बनाई पानी छेक्न गेट राखिएका छन् । सिक्टाको मूल नहरको पानी धान्ने क्षमता ५० क्युसेक मानिएको छ । तर, परीक्षण र बाढी आएका बेला उक्त नहर भत्किने गरेकाले गुणस्तरमै प्रश्न उठ्ने गरेको छ । मूल नहर भत्किनुको कारणबारे आयोजनाका अधिकारीहरू खुलेर बोल्न तयार छैनन् ।

‘आयोजनाको वास्तविकताबारे बोल्यो कि सरुवा हुन्छ,’ एक अधिकारीले भने । विभिन्न बहानामा आयोजनाका प्रमुखहरू एक वर्ष नपुग्दै सरुवा हुने गरेका छन् । २५ अर्बभन्दा बढी लगानीको आयोजनाको मूल नहर र स्लोभ पटकपटक भत्किन थालेपछि नागरिकस्तरबाट आवाज उठ्न थालेको छ । ‘हाम्रो करबाट निर्माण भइरहेको आयोजनाको नहर पटकपटक भत्किनुमा केही न केही कमजोरी छ । त्यसका लागि सरकारले छानबिन समिति गठन गरोस्,’ ती अधिकारीले भने, ‘नहर भत्किनुको कारण खोजेर समस्या समाधान होस् ।’

आयोजनाका अनुसार दायाँबायाँ दुवै मूल नहरको चुरे र फुटहिल क्षेत्रबाट दर्जनौं खोलानाला बगेकाले वर्षामा क्षति हुने गरेको छ । निर्देशक बस्नेत दायाँ मूल नहरको डिजाइन चरणमा रेखांकन गर्दा चेनेज २० किलोमिटरदेखि ३५ किलोमिटरसम्म नहर अत्यधिक कटिङ तथा फिलिङमा रहेको दाबी गर्छन् । त्यसको विकल्प अध्ययन गरी हालको रेखांकन छनोट गरिएको उनको तर्क छ । ‘यसका साथै दायाँ मूल नहरको सो खण्डको रेखांकन विषम प्रकृतिको घुलनशील माटो भएर गएको पाइएको छ । नहरको उत्तरतर्फबाट दर्जनौं खोला बगेका कारण वर्षामा क्षति पुग्ने गरेको छ,’ उनले भने ।

स्थानीयले भने निर्माण क्रममा लापरबाही गरिएका कारण मूल नहर पटकपटक भत्किने गरेको बताए । ‘कल्भर्ट वा पुल बनाएर माथिबाट बगेर आउने पानीको निकास गरिए नहर जोगिन्थ्यो,’ धनसिंह खत्रीले भने । त्यस्तै नहर निर्माणमा घुलनशील माटो प्रयोग गरिएकाले पानीमा सहजै भत्किने गरेको स्थानीयको दाबी छ । ‘रातो र छिट्टै गल्ने भएकाले हामी त्यो क्षेत्रको माटो घर लिप्न प्रयोग गर्छौं,’ खत्रीले भने । गत वर्ष बाढीले दर्जनभन्दा बढी स्थानमा नहर भत्किएको थियो ।

ढिलाइले लागत बढ्दै
निर्माण कार्य ढिलाइ हुँदा लागतसँगै आयोजनाको समयावधि पनि बढ्दै गएको छ । पछिल्लोपल्ट सरकारले आर्थिक वर्ष ०७६/७७ सम्मको समय तोकेको छ । अहिलेसम्म ५७ प्रतिशत मात्र काम भएको छ । आयोजना आर्थिक वर्ष ०६१/६२ मा सुरु गरिएको हो । राप्तीपारिका तत्कालीन नौ गाविसमा पनि सिँचाइ पुर्‍याउने भन्दै आव ०७०/७१ मा गुरुयोजना संशोधन गरिएको थियो । आयोजनाले शाखा, उपशाखा गरी करिब २ सय ८० किलोमिटर लामो नहर निर्माण गरी बाँकेको खेतीयोग्य ८० प्रतिशत जग्गामा सिँचाइ पुर्‍याउने लक्ष्य लिएको छ । हाल बाँकेमा करिब ३० प्रतिशत भूभागमा मात्रै सिँचाइ सुविधा छ । नहर निर्माणको जिम्मा कालिका सीटीसीले लिएको थियो । ५० किलोमिटर नहर निर्माण भइसकेको छ ।

प्रकाशित : श्रावण २७, २०७५ ०७:१८
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?