पदाधिकारीको भूमिका खोज्दै महत र केसी

कोइराला र पौडेललाई अघि नबढ्न लामो पृष्ठभूमिसहित आग्रह गरेका महतले संस्थापन पक्षबाट सभापतिका लागि आफूलाई अघि बढाए ‘सर्वसम्मत’ हुन सक्ने दावीसमेत त्यस अवसरमा प्रस्तुत गरेका थिए । ‘मलाई उम्मेदवार बनाउनु भयो भने शेरबहादुरजीले पनि छाड्न सक्ने संकेत मैले पाएको छु,’ महतको भनाई उत्धृत गर्दै स्रोतले भन्यो, ‘अब तपाईंहरु तीनैजनाबाट मुलुक चल्दैन, पार्टीको नेतृत्व तीनजनाबाट बाहिर आउनुपर्छ ।’

महतले यसो भनिरहँदा कोइराला चुप रहे भने पौडेलले आफ्नो दावी प्रस्तुत गरे । राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय छवि र नीजि क्षेत्रले मन पराएका व्यक्तिका रुपमा आफूलाई अघि सार्दै महतले दोस्रो पीढीलाई पार्टीको नेतृत्व गर्न दिनुपर्ने तर्क अघि सार्दै आएका छन् ।

उनको जस्तै तर्क अर्का केन्द्रीय सदस्य अर्जुननरसिंह केसीको छ । तर, केसी यसपटक कोइराला परिवारलाई साथ दिएर नेतृत्व आफ्नो हातमा पार्न नसकिने निचोडमा पुगेका छन् । कुनैबेला ‘एकेजीवी’ समूहका नामले तत्कालीन गिरिजाप्रसाद कोइरालाकै कोटरीमा रहेका केसी सुशील पार्टीको नेतृत्वमा आएदेखि नै सन्तुष्ट छैनन् । आफूलाई महामन्त्रीमा मनोनित गर्ने आश्वसन दिएर कृष्णप्रसाद सिटौलालाई ल्याएको भन्दै त्यतिबेलादेखि नै केसी कोइरालासँग टाढिएका हुन् । सरकारमा आफूलाई बाहिर पारेर परम्परागत प्रतिस्पर्धी महतलाई अर्थ मन्त्री बनाएकोमा पनि उनको गुनासो रहदै आयो ।

१३ औं महाधिवेशनमा कोइरालासँगको असन्तुष्टि साँध्ने पक्षमा छन् केसी । कोइरालाबाट नेतृत्वको आस नदेखेपछि केसी यसपटक देउवा क्याम्पबाट महामन्त्रीमा उठ्ने चर्चा छ । यद्यपि उनले अहिल्यै कुनै निर्णय लिई नसकेको बताए । ‘मेरो विचार र कार्यक्रमसँग मेल खाए म महामन्त्री लड्छु नभए सभापतिकै लागि अघि बढ्ने योजना छ,’ कान्तिपुरसँग केसीले भने, ‘मेरो विचार र कार्यक्रम जता मिल्छ म उतैको उम्मेदवार हुन्छु ।’ उनले यसो भने पनि देउवा पक्षबाट उम्मेदवारी दिने सम्पूर्ण तारतम्य मिलाइरहेका छन् ।

महतले पार्टी नेतृत्व तीनजना नेताबाट बाहिर आउनुपर्ने बताए पनि चुनौती नै दिने पक्षमा भने उनी छैनन् । संस्थापन पक्षबाट कोइराला र पौडेल उम्मेदवार हुने अवस्था भएमा आफू निर्वाचित महामन्त्री भन्दा तल नउठ्ने उनको योजना छ ।

‘नयाँ विधानमा उपसभापति निर्वाचित हुने व्यवस्था भए त्यसैमा नभए महामन्त्रीमा म लड्छु,’ आफ्ना निकटस्थहरुसँग महतले भन्ने गरेका छन्, ‘ममाथि पार्टीभित्र ठूलो अन्याय भएको छ । यसपटक महामन्त्रीभन्दा तल उठ्दिनँ ।’ तर, उनलाई पनि कोइरालाले सशांकलाई नेतृत्वमा ल्याउन चाहेको संशय छ । कांग्रेसको विरासत कोइराला परिवारमै राख्ने योजनासँग महत असन्तुष्ट छन् । कोइरालाको पार्टी र सरकार संचालनको कार्यशैली भोगेका महतले १३ औं महाधिवेशनमा कुनै पनि हालतमा उम्मेदवारी नदिन कोइरालालाई आग्रहसमेत गर्दै आएका छन् । ‘यदि सशांकलाई नेतृत्वमा स्थापित गराउने योजना हो भने बरु पार्टी छाडिन्छ, परिवारको नाममा जसलाई पनि नेतृत्व स्वीकार गर्ने अवस्था आउँदैन,’ महतले हालै आफ्ना कार्यकर्तामाझ भनेका थिए ।

१३ औं महाधिवेशनमा कांग्रेस नेतृत्वको बागडोर कसले लिने भन्नेमा सभापति कोइराला, बरिष्ठ नेता देउवा र उप सभापति रामचन्द्र पौडेल बीच प्रतिस्पर्धा हुने सम्भावना छ । तीन नेतापछि नेतृत्वको चर्चामा रहेका महामन्त्रीद्वय प्रकाशमान सिंह, कृष्णप्रसाद सिटौला, महत, केसी, सशांक कोइराला, विमलेन्द्र निधि कसले नेतृत्व लिने भन्ने प्रतिस्पर्धा देखिए पनि यसैपटक चूनौति दिने पक्षमा कोही तयार छैनन् । सिटौला सुशील नउठे मात्रै सभापतिका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने तयारीमा छन् । सुशील उठेमा उनी पनि उपसभापतिका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने पक्षमा छन् ।

देउवा समूहमा दोस्रो पुस्ताका नेता वीमलेन्द्र निधि र पूर्णबहादुर खड्का छन् । १३ औं महाधिवेशनमा देउवा समूहकै प्रतिनिधित्व गरेर केसी नेतृत्वमा उदाउन खोजीरहेका छन् । यसैपटक नेतृत्वका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने तयारीमा देउवा पक्षमा कोही देखिएका छैनन् । संस्थापन पक्षमा सिटौला, सिंह, महत तीनैजना भावी नेतृत्वको चर्चामा छाएका छन् । तर, नेतृत्वका लागि लडेर नभई पदाधिकारीमा पदोन्नति भएर नेतृत्वमा उदाउने चाहना अनुरुप ‘बार्गेनिङ’ गरीरहेका छन् ।

पार्टीको नेतृत्व तीन नेताबाटै बाहिर आउनु पर्ने धारणा त उनीहरु राख्छन् तर विचार र कार्यक्रम सहित चूनौति दिन भने तयार छैनन् । कांग्रेसका एक केन्द्रीय सदस्य तीन नेता भन्दा पनि तलको पुस्ता अयोग्य भएका कारण नेतृत्वको विकासक्रम ‘ब्लक’ भएको बताउँछन् । ‘तीन नेताले त यहाँसम्म ल्याए तर उनीहरुबाट नेतृत्व तल ल्याउने आँट कसैले देखाउन साहस गरेनन्,’ उनले भने, ‘तीन नेताको तुलनामा तलको पुस्ता झनै अयोग्य छ ।’

नेतृत्वका लागि आँट नगरेको प्रति केसी पार्टीभित्रको चरम गुटबन्दीलाई मुख्य कारण मान्छन । १२ औं महाधिवेशनमा पनि तेस्रो धारको प्रतिनिधित्व गरेर नरहरि आचार्यले समूह निर्माण गरेका थिए । तर, लज्जास्पद हार व्यहोरेपछि दुई तेस्रो धार जन्माउने पक्षमा कुनै नेताले पनि आँट गर्न सकेको छैन । ‘केन्द्रदेखि जिल्ला र गाँउसम्म पार्टी दुई कित्तामा विभाजित छ । तेस्रो धार जन्माएर नेतृत्वमा स्थापित हुने अवस्था छैन्,’ केसीले भने, ‘अहिलेसम्म कांग्रेसमा ‘फादरल्ली फिगर’ छ । जसले जति विरोध गरे पनि नेताहरुले भनेपछि मान्ने प्रवृतिकै कारण नेतृत्व स्थान्तरण गर्न कठिनाई छ ।’ नेता त्रयपछिको अवस्था भने यस्तो नहुने केसीको भनाई छ ।