मुद्दा नटुंगिँदा पीडित संकटमा

कारागार चलान हुनेमा अन्यमा उपाध्यक्ष सैंबुका दीपेन्द्र कोइराला, कोषाध्यक्ष दोलखाका सपना खड्का, सचिव धापाखेलका विशाल केसी छन् । सदस्यहरू सातदोबाटोका किसन गणेश श्रेष्ठ, गोविन्द महर्जन, विवेक महर्जन, मतिमान महर्जन, डम्बरबहादुर श्रेष्ठ भने धरौटीमा छुटेका छन् ।

• २०७७ माघमा एकान्तकुनाको नौलो बिहानी सहकारीका अध्यक्ष गंगालाल श्रेष्ठसहित सञ्चालक समितिमाथि ललितपुर जिल्ला अदालतमा मुद्दा दायर भयो । श्रेष्ठलगायत सञ्चालक समितिविरुद्ध ८३ लाख रुपैयाँ ठगी गरेको आरोपमा प्रहरीमा उजुरी परेको थियो । प्रहरीले माघमा अध्यक्ष श्रेष्ठलाई पक्राउ गरी अनुसन्धान थालेको थियो । २०७७ माघमै मानभवनको गंगाजल बहुउद्देश्यीय सहकारीका अध्यक्ष नीरबहादुर श्रेष्ठलाई पनि ७० लाख रुपैयाँ ठगेको भन्दै ललितपुर अदालतमै मुद्दा दायर गरिएको थियो । दुवै मुद्दा विचाराधीन छन् ।
• २०७७ मंसिरमा लुभुको सहयोगी सहकारीका तत्कालीन प्रबन्धक कमलकुमार श्रेष्ठलाई १ करोड ५ लाख रुपैयाँ ठगी गरेको आरोपमा ललितपुर जिल्ला अदालतमा दायर मुद्दा पनि विचाराधीन छ ।

सहकारीबाट ठगिएको भन्दै मुद्दा दायर भएका यी केही प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । यस्तो आरोप लाग्ने कतिपय दोषी ठहर हुँदै कारागारमा छन् भने कति फरार छन् । ग्वार्कोको नबिल सहकारी संस्थाकी सञ्चालक विमला लामा ठगी मुद्दामा पुर्पक्षका लागि कारागारमा छिन् । उनीलगायत सहकारी सञ्चालकविरुद्ध २०७५ माघ २९ मा मुद्दा दायर गरिएको थियो । उनीहरूविरुद्ध ८ करोड रुपैयाँ ठगी गरेको उजुरी परेको थियो ।

ठगीका घटनासम्बन्धी मुद्दाहरू अदालतमा बढे पनि समयमै न्याय निरूपण नहुँदा पीडितहरू झन् समस्यामा परिरहेका छन् । बिहीबार उच्च अदालत पाटनमा कुमारीपाटीको गुडविल सहकारीका सञ्चालकविरुद्ध ललितपुर जिल्ला अदालतले गरेको आदेशसम्बन्धी पेसी थियो तर उक्त पेशी अर्को बिहीबारका लागि सर्‍यो । जिल्ला अदालतले सञ्चालकविरुद्ध गरेको आदेश न्यायोचित छ/छैन भनी एक तहमाथिको अदालतले हेर्ने प्रावधान छ । उच्च सरकारी वकिल पाटनका उपन्यायाधिवक्ता सोमराज काफ्लेका अनुसार गुडविल मुद्दामा धेरै प्रतिवादी छन् । ‘कतिपय अनुसन्धानको क्रममा पनि छन् । छुट्टाछुट्टै नभई एकैपल्ट हेर्ने हिसाबले पेसी सरेको हो,’ उनले भने ।

निषेधाज्ञा खुकुलो भएसँगै अदालतमा मुद्दाबारे बुझ्न आउने सहकारीपीडित बढ्न थालेका छन् । आइतबार झापाका सन्दीप, रूपा (नाम परिवर्तन) लगायत पीडितहरू ललितपुर जिल्ला अदालतमा भेटिएका थिए । बिहीबार उनीहरू पाटन उच्च अदालत पनि पुगे । सन्दीपको २०७६ पुस १ मा गुडविलमा मुद्दती खातामा राखेको ८ करोड रुपैयाँ डुबेको थियो भने रूपाको १० लाख रुपैयाँ । सन्दीपले मुद्दा छिटो टुंगो लगाउन ध्यानाकर्षण गर्न अदालत पुग्ने गरेको बताए । ‘अदालतले चाँडो मुद्दाको छिनोफानो गरेर पीडितलाई न्याय दिलाइदिनुपर्‍यो,’ उनले भने, ‘समयमै मुद्दा छिनोफानो नहुँदा हामी थप आर्थिक संकटमा धकेलिएका छौं ।’

६६ वर्षीय सन्दीपको कामको सिलसिलामा अधिकांश समय विदेशमा बित्यो । युवावस्थामा कमाएको पैसाले बुढेसकालमा घडेरी किनेर घर बनाउने योजनामा थिए । ‘छोराबुहारी बेरोजगार छन् । अहिले घर खर्च चलाउन पनि मुस्किल परेको छ,’ उनी भन्छन्, ‘बुढेसकालमा एउटा गाडी किनेर घुमफिर गर्ने योजना पनि चकनाचुर भयो ।’

रूपाको पैसा डुबेकै कारणले दाजुभाइसँगको सम्बन्ध बिग्रियो । उनले आमाले जोगाएर राखेको पैसा बढी ब्याज पाउने आसमा कर गरेर गुडविलमा राख्न लगाएकी थिइन् । ‘सहकारीले ऋण जोखिम कोषको व्यवस्था गरे डुबे पनि संस्थालाई खासै असर गर्दैन तर अधिकांशले सहकारी ऐनअनुरूप ऋण जोखिम कोषको व्यवस्था गर्दैनन् । सहकारी डुब्ने मुख्य कारण यही हो,’ उनले भनिन्, ‘बढी रकम जम्मा गर्नेले यसतर्फ अनिवार्य ध्यान दिन जरुरी छ ।’

गुडविल सहकारी ठगीमा जोडिएका भनिएका ३० जनाभन्दा बढी व्यक्ति अझै फरार रहेको ललितपुर जिल्ला अदालतका तहसिलदार युवराज पौडेलले बताए । यस्ता मुद्दाको संख्या लगातार बढिरहेको उनको भनाइ छ । ‘अदालतमा सहकारी ठगीसम्बन्धी मुद्दाको चाङ नै छ । फाइल अध्ययन गर्दा अघिल्ला वर्षहरूभन्दा यस्ता मुद्दा बढेको देखिन्छ,’ उनले भने, ‘ठगीसम्बन्धी सम्पूर्ण मुद्दा एउटैमा छ । सहकारीको मात्र भनेर छुट्याएर राखेको छैन ।’ निषेधाज्ञा पूर्ण रूपमा खुलेपछि मात्रै मुद्दाको सुनुवाइ राम्रोसँग अघि बढ्ने उनले बताए ।

महानगरीय प्रहरी परिसर जावलाखेलका प्रवक्ता प्रज्वल महर्जनले फरार व्यक्तिहरूको खोजी भइरहेको बताए । ‘गुडविलका मुख्य अभियुक्त देखिएका व्यवस्थापकलाई सम्पर्कमा आउन अनुरोध गर्छु,’ उनले भने, ‘जति लामो समय फरार भयो, त्यति सजाय बढ्दै जान्छ ।’

मुलुकभर बचत तथा ऋण, बहुउद्देश्यीय, कृषि, दुग्ध, उपभोक्ता, विद्युत्लगायत गरेर २९ हजार ८ सय ८६ वटा सहकारी संस्था छन् ।