१८.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६६

सम्पदा पुनर्निर्माणले मध्यपुर थिमिको मुहार फेरिँदै

मठमन्दिर, बौद्ध बिहार, पोखरी, पार्क, ढुंगेधारा, इनारको जीर्णोद्धार/पुनर्निर्माण र नगरको भित्री सडकमा ढुंगा छापिएको छ
लिला श्रेष्ठ

भक्तपुर — घाँसे मैदान । बालबालिकाको खेल्न चौर । बूढापाका पाटीमा बसेर पोखरीबारे उहिलेको कथा सुनाउँथे । संरक्षणको अभावमा खुला चौरमा परिणत मध्यपुर थिमि बोडेको ऐतिहासिक पलिस्वाँ पुखुः केही भूमाफियाले आफ्नो नाममा बनाए । धेरैपल्ट विभिन्न व्यक्तिबीच किनबेच भयो । मध्यपुर थिमि बोडेवासी भने निकै वर्ष ऐतिहासिक पोखरीको जग्गा सार्वजनिक सम्पत्ति हुनुपर्ने भन्दै प्रशासनसँग लडे । अझै लड्दै छन् ।

सम्पदा पुनर्निर्माणले मध्यपुर थिमिको मुहार फेरिँदै

स्थानीय तहको नेतृत्व जनप्रतिनिधिले सम्हालेपछि ऐतिहासिक पलिस्वाँ पुखुः को संरक्षण, पुनर्निर्माण तथा जीर्णोद्धार कार्य सुरु भयो । पुखुः संरक्षण संरक्षण तथा पुनर्निर्माणको कार्य भइरहेको छ ।मध्यपुर थिमि नगर प्रमुख मदनसुन्दर श्रेष्ठका अनुसार नगर क्षेत्रभित्रको २५ पुखुः (पोखरी) मध्ये, ७ वटा पोखरीको संरक्षण गरी पानी भरिसकिएको छ भने, ७ वटा निर्माणाधीन छन् ।

मध्यपुर थिमि नगरले उपभोक्ता समितिमार्फत विष्णुकुण्ड पुखुः, निगु पुखु, कयकुताः पुखुः, पलिस्वाँ पुखुः, कुमारी पुखुः दक्षिण बाराहीस्थित क्वाछें पुखुः को संरक्षण गरेको छ । त्यसैगरी, कोलाखु पुखुः, वामुने पुखुः गुँला पुखुः, देवु पुखुः, खपलाँ पुखुः, खाँसी पुखुः नछुटोल पुखुः निर्माणाधीन छन् । पोखरी संरक्षणका लागि मात्र नगरपालिकाले करिब ८ करोड रुपैयाँ खर्च गर्ने नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताए ।

अस्तित्वविहीन अवस्थामा पुगेका सम्पदाहरूलाई जोगाउँदै अन्य भग्नावशेषमा परिणत ऐतिहासिक धरोहरलाई उभ्याउने कार्य भइरहेको छ । ‘शंखधर चोकस्थित एक इनार पुरिने अवस्थामा पुगेको थियो, संरक्षणका क्रममा उक्त इनारबाट ३ ट्रकभन्दा धेरै त जुत्ता मात्र निकाल्यौं,’ नगर प्रमुख श्रेष्ठले भने, ‘नगरपालिकाले सांस्कृतिक गुरुयोजना नै बनाएर वर्षौंदेखि जीर्ण बनेका, लोप अवस्थामा पुगेका सम्पदालाई प्राण भरिरहेको छ ।’

नगरपालिकाले प्रयोगविहीन फोहोरले ढाकिएका २० वटा इनारको संरक्षण गरेको छ । इनार संरक्षण तथा जीर्णोद्धारका लागि नगरले करिब १ करोड ७५ लाख रुपैयाँ लगानी गरेको छ । कला, सम्पदा र संस्कृतिले भरिपूर्ण भईकन पनि मध्यपुर थिमि ओझेलमा परेको छ । यहाँका सम्पदाहरूले खासै चर्चा पाउन सकेका छैनन् । नेतृत्वको अभावले ऐतिहासिक सांस्कृतिक मठमन्दिर, बौद्ध बिहार, पोखरी, पार्क, ढुंगेधारा, इनार संरक्षण नहुँदा अस्तित्वविहीन बन्न पुगेको थियो । पछिल्लो समय नगर प्रमुख श्रेष्ठको नेतृत्वले सम्पदा संरक्षणको अभियान नै चलाएर मठमन्दिर, बौद्ध बिहार, पोखरी, पार्क, ढुंगेधारा, इनारको जीर्णोद्धार/पुनर्निर्माण र नगरभित्रको भित्री सडकमा ढुंगा छपाइले मध्यपुर थिमिको मुहार फेरिएको छ ।

नगरपालिकाले बालकुमारी मन्दिर पुनर्निर्माणलगायत २३ वटा मठमन्दिर संरक्षण जीर्णोद्धार तथा पुनर्निर्माण गरेको नगर प्रमुख श्रेष्ठ बताउँछन् । मठमन्दिर संरक्षण तथा पुनर्निर्माणका लागि नगरपालिकाले करिब १३ करोड रुपैयाँ लगानी गरेको छ । नगरपालिकाले गुरुयोजना बनाएर पाटी (फल्चा), सत्तल, मन्दिर, पुराना दरबार, ढुंगेधारा, पोखरी, प्रवेशद्वार सिँढी र डबली मौलिक शैलीमा पुनर्निर्माण तथा संरक्षण गरिरहेको छ ।

‘पहिले फल्चाहरू गुठीको माध्यमबाट संरक्षण हुन्थ्यो, गुठीको जग्गा मोही हुँदै व्यक्तिको स्वामित्वमा गयो,’ स्थानीय द्रव्यलाल श्रेष्ठले भने, ‘फल्चाको संरक्षण रोकियो, यी अलपत्र सम्पदाले मेयर कुरेर बसेका रहेछन् ।’ नगर क्षेत्रका ३७ वटा पाटी (फल्चा) पुनर्निर्माण गरेको नगरपालिकाले जनाएको छ । जीर्ण अवस्थामा रहेको पाटी संरक्षणका लागि नगरपालिकाले करिब १२ करोड रुपैयाँ लगानी गरेको जनाएको छ ।

नेपाल संवत्का प्रवर्तक शंखधर साख्वाको नामबाट परिचित मध्यपुर थिमिको शंखधर चोक नजिकैको भिरालो जग्गा डम्पिङ साइडका रूपमा प्रयोग थियो । स्थानीयको फोहोर त्यही भिरालो जग्गामा जम्मा भएको थियो । करिब २ वर्षयता उक्त क्षेत्र ३ ढुंगेधारासहितको हरियाली सुन्दर पार्कमा परिणत भएको छ । त्यस्तै, बोडेस्थित कुमारी पार्कको अवस्था पनि उस्तै थियो । डम्पिङस्थल हाल सुन्दर पार्क भएको छ । शंखधर पार्क, कुमारी पार्क, भैरव पार्क, गयः दोफो, विष्णुकुण्ड पार्क निर्माण कार्य सम्पन्न भएको र लोकन्थली बालउद्यान, आलाचुक पार्क, नीलवर्ण पार्क, तस्वोताः पार्क, नाट्यश्वरी पार्क, सानो थिमि ग्रिन पार्क, वनदेवी पार्कलगायत निर्माणाधीन छन् । पार्क निर्माणका लागि नगरले करिब ४ करोड रुपैयाँ लगानी गरेको जनाएको छ ।

नगरपालिकाले ठूला सम्पदाहरूको मात्र नभई साना सम्पदालाई समेत उत्तिकै महत्त्वका साथ संरक्षण गरेको छ । भग्नावशेषमा परिणत ढुंगेधारा (हिटी) संरक्षणमा लागेको छ । नगर प्रमुख श्रेष्ठका अनुसार नगर क्षेत्रभित्र २६ वटा धारा निर्माण तथा जीर्णोद्धार गरिएको छ ।

ढुंगेधारामा आधुनिक प्रक्रियाबाट खोल्न, बन्द गर्न मिल्ने गरी पाइप जडानसमेत गरेको छ । ढुंगेधारा संरक्षण तथा जीर्णोद्धारका लागि नगरपालिकाले करिब ९ करोड रुपैयाँ खर्च गरेको छ । त्यसैगरी, नगरको पुरानो बस्तीमा ढुंगा छपाइलाई समेत निरन्तरता दिएको छ ।

प्रकाशित : असार २२, २०७८ १२:१९
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?