५०% पनि सकिएन सम्पदा पुनर्निर्माण

विश्व सम्पदा, राष्ट्रिय सम्पदा र स्थानीय गरी सम्पदालाई तीन वर्गमा विभाजन गरेर निर्माण भइरहेको गौतमले जानकारी दिए । ‘करिब ६० प्रतिशत प्रगति भएको छ,’ उनले भने, ‘दुई वर्षभित्रमा सबै सम्पदा निर्माण गरिसक्ने लक्ष्य राखेका छौं ।’ ठेक्का लगाएका कतिपय सम्पदाको पुनर्निर्माण अलपत्र छ ।

विभागका अनुसार विश्व सम्पदा क्षेत्रका पशुपतिमा वनकाली, भस्मेश्वर, पन्ध्र शिवालय सत्तल, चौतरीया शिवालय, गुह्येश्वरी, किरातेश्वर सत्तल, मृगस्थलीका शिवालयलगायतको पुनर्निर्माण भइसकेको छ । डटुटोलको द्योंछें, जितजंगप्रकाश मन्दिर र सत्तल, गुह्येश्वरी सत्तल पूर्व, सप्तमी सत्तल निर्माण भइरहेका छन् । विश्वरूप मन्दिर, सत्तल, बज्रघर र पञ्चदेवलको भने निर्माण सुरु भएकै छैन । हनुमानढोका दरबार क्षेत्रमा देगुतलेजु मन्दिर, पञ्चमुखी हनुमान, लक्ष्मीनारायण, तलेजु मन्दिर, प्रताप मल्लको ढुंगाको स्तम्भ, वंशगोपाल मन्दिरलगायतको पनि निर्माण सुरु भएको छैन । नौतले दरबार, दसअवतार मन्दिर, काष्ठमण्डप, माजुदेगको पुनर्निर्माण भने जारी छ ।

भक्तपुर विश्व सम्पदा क्षेत्रमा यन्त्रा भत्साला, शिलु महादेव मन्दिरको पूर्वतिरको नारायण मन्दिर, गोलमाडी गणेश मन्दिर, सिद्धिलक्ष्मी मन्दिर, तलेजुको तबला घरलगायतको पुनर्निर्माण सकिएको छ । वत्साला मन्दिर, शिलु महादेव मन्दिर र तब सत्तल निर्माण भइरहेका छन् । यक्षेश्वर मन्दिरको निर्माण थालिएको छैन । चाँगुनारायणको चौघेरा सत्तलको भने पुनर्निर्माण भइरहेको छ । पाटनको विश्व सम्पदा क्षेत्रमा चारनारायण मन्दिर, हरिशंकर मन्दिर, केशवनारायण चोक, राधाकृष्ण मन्दिर र भीमसेन मन्दिर निर्माणाधीन अवस्थामा छन् । देगुतलेजु मन्दिरको निर्माण सुरु भएको छैन ।

विश्व सम्पदा क्षेत्रमा अहिलेसम्म पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको बौद्धनाथ मात्र हो । दुई वर्षअघि नै त्यहाँको पुनर्निर्माण सकिएको हो । सरकार, भारतीय एक्जिम बैंक र जापान सरकारको सहयोगमा पुनर्निर्माण भइरहेको गौतमले जानकारी दिए । विभागले निर्माण गर्ने ७३७ सम्पदाका लागि मात्र ९ अर्ब ९८ करोड ८७ लाख रुपैयाँ लाग्ने अनुमान छ । त्यसमध्ये अहिलेसम्म २ अर्ब ३९ करोड ७९ लाख खर्च भएको गौतमले जानकारी दिए । चालु आर्थिक वर्षका लागि ३ अर्ब १७ करोड रुपैयाँ विनियोजन भएको छ । त्यसमध्ये ९६ करोड ७९ लाख निकासा भइसकेको छ । विभागबाहेक राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण र पालिकाहरूले पनि पुनर्निर्माणको जिम्मा लिएका छन् ।

उपत्यकाबाहिर क्षति पुगेका ३९२ सम्पदामध्ये १३९ वटाको पुनर्निर्माण सकिएको छ । १५२ सम्पदा पुनर्निर्माण भइरहेका छन् भने १०१ वटाको काम थालिएको छैन । सिन्धुपाल्चोकमा ४३, काभ्रेपलाञ्चोकमा ९१, रामेछापमा ३२, दोलखामा ३८, सिन्धुलीमा ७, नुवाकोटमा ३०, मकवानपुरमा ५, रसुवामा ७ वटा सम्पदामा क्षति पुगेका छन् । त्यसैगरी धादिङमा २१, गोरखामा ४७, ओखलढुंगामा ९, तनहुँमा ३, कास्कीमा ४, लमजुङमा ९, स्याङ्जामा ९, बाग्लुङमा २, पर्वतमा १, म्याग्दीमा १, गुल्मीमा ६, पाल्पामा ६, अर्घाखाँचीमा ६ वटा सम्पदामा क्षति पुगेका छन् । भोजपुरमा ६, धनकुटामा २, खोटाङमा १, सोलुखुम्बुमा १ र संखुवासभामा १ सम्पदामा क्षति पुगेका छन् ।

संरक्षण तथा पुनर्निर्माणमा विभिन्न राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थाले सहयोग गरिरहेको गौतमले जानकारी दिए । पशुपति क्षेत्र विकास कोषले आफ्नो क्षेत्रभित्रका ६२ वटा, भारतीय अनुदानमा २८ वटा, एसियाली विकास बैंकको सहयोगमा २०, चीन सरकारको सहयोगमा २, जापान सरकारको सहयोगमा २, श्रीलंकाको सहयोगमा २, युनेस्कोको सहयोगमा २ वटा सम्पदा निर्माण गरिरहेको छ । ‘काठमाडौं भ्याली प्रिजरभेसन ट्रस्ट’ ले १५ वटा सम्पदाको जिम्मा लिएको छ ।