विश्व शौचालय दिवस : सरसफाई अभावले दैनिक ४ बालबालिकाको मृत्यु

काठमाडौं महानगरपालिका र वाटर एड नेपालको सहयोगमा खानेपानी र सरसफाइका लागि गैरसरकारी संस्था गुथीले आयोजना गरेको प्रभातफेरीमा खानेपानी तथा ढल निकास बिभाग, जनस्वास्थ्य तथा वातावरण संस्था (एन्फो), फोहोरमैला व्यवस्थापन संघ, एरोसान, पश्चिम पाइला, नेपाल साइकल सोसाइटी, त्रि-चन्द्र क्याम्पस, युवा रेडक्रस सर्कल, वातावरण इन्जिनियर समाज (सोफेन), काठमाडौं विश्वविद्यालय, अर्टिजम केयर नेपाल लगायत सरसफाइका क्षेत्रमा काम गर्ने संघसंस्था सहभागी थिए । प्रभातफेरीमा सहभागीले ‘महामारी मुक्त नेपाल’, ‘शौचालयबाट निस्केको फोहोर कहाँ जान्छ ?’, ‘मनको मन्दिर देवालय, तनको मन्दिर शौचालय’, ‘महिलामैत्री शौचालय’ जस्ता नारा लेखिएका प्लेकार्ड प्रदर्शन गरेका थिए । यस वर्ष ‘शौचालयको प्रयोगबाट कोही पनि बञ्चित नहोस्’ नारासहित दिवस मनाइएको हो ।

हरेक वर्षको नोभेम्बर १९ तारिखका दिन मनाइने दिवसको अवसरमा शौचालय सरसफाइमा काम गर्ने जनशक्तिलाई खादा ओढाएर सम्मान गरिएको थियो

महानगरपालिकाभित्र सुविधा सम्पन्न र सहुलियत सार्वजनिक शौचालय निर्माणलाई तीव्रता दिन संघीय सांसद जीवनराम श्रेष्ठले आग्रह गरे । ‘अभाव महसुस नहुने गरी सार्वजनिक शौचालय निर्माण गर्नपर्छ,’ उनले भने, ‘शौचालयको समस्या समाधान भयो भने सहरमा आवतजावत गर्ने यात्रुको मुख्य समस्या समाधान हुन्छ ।’

महानगरका प्रवक्ता ईश्वरमान डंगोलले सार्वजनिक शौचालयको अवस्था सुधार गर्ने र नयाँ निर्माणलाई बराबरी महत्व दिएर काम गरिरहेको बताए । उनका अनुसार महानगरका सहरी योजना आयोगले सहरमा निर्माण गरिने सार्वजनिक शौचालयको ढाँचा तयार पारिसकेको छ ।

नेपालमा सरसफाइको अभावले गर्दा ५ वर्ष मुनिका औसतमा दैनिक ४ जना बालबालिकाको मृत्यु हुने राष्ट्रिय सरसफाइ तथा समन्वय समिति सदस्य सचिव देवेन्द्र झाले जानकारी दिए । सोही तथ्यांकको आधारमा वार्षिक करिब १४ सय बालबालिकाको मृत्यु हुने गरेको छ । सन् २००० मा वार्षिक १० हजार ८ सय रहेको यस प्रकारको मृत्युदर सन् २००८ मा ७ हजारमा झरेको थियो ।

गत वर्ष गुथीले काठमाडौं उपत्यकाका ११५ वटा सार्वजनिक शौचालयमा गरेको अध्ययनले सार्वजनिक शौचालयमा सरसफाइको अभाव, साबुन र पानी नहुनु, महिलाको मासिक तालिकाका लागि आवश्यक पर्ने स्यानिटरी प्याड प्राप्त नहुनु, महिला र अपाङ्गता भएका व्यक्तिका लागि प्रयोग अनुकूल नहुनु जस्ता समस्या देखाएको छ ।