नेपाली फिल्मको लैंगिकताको पाटो

जब कुनै पनि पेसामा मानिसहरुले आफ्ना भूमिका राम्ररी निभाउन सक्दैनन् तब त्यहाँ महानायकको खोजी हुन्छ । चाहे त्यो समाज होस्, चाहे राजनीति होस् चाहे फिल्म उद्योग होस् वा अरु नै कुनै । लैंगिकताका आँखाबाट हेर्दा यो अझै ‘मेलस्ट्रिम’ देखिन्छ । किनकि विभाजन नै गरेर हेर्दा पनि यसले कहिल्यै महानायिकाको खोजी गर्दैन । महानायिकाको कुरा त धेरै पर नायिकाले ‘मैले दुर्व्यवहार महसुस गरें’ भनेर रुन पनि मिदैन । त्यसैले त

दोषीको नाम नलिई एक नायिकाले आफूले भोगेको दुव्र्यहारको बारेमा बोलेको विषयलाई लिएर करोडौँ क्षतिपूर्तिको माग दाबीसहित मुद्दा दायर गर्न हिम्मत आउँछ नायक तथा निर्मातालाई ।

फिल्म उद्योग गरमागरम बहसमा उत्रिरहेका बेलामा संयोगले (वैशाखमा बजारमा आउने भनिएको किताब लकडाउनका कारण साउनमा बजारमा आएको छ) लामो समयदेखि पत्रकारिता र स्वतन्त्र लेखनमा सक्रिय सरला गौतमले आफ्नो पहिलो उपन्यास डुमेरो लिएर आएकी छिन् । लेखक गौतमले नेपाली फिल्म उद्योगमा आफ्नो जिन्दगी खोजिरहेकी युवतीको कथालाई लिपिबद्ध गरेकी छन् । जसको सुरुवात ‘नारनघाट’ बजारमा फिल्म सुटिङ हुँदा नायक राजेश हमाल र नायिका कृष्टि मैनालीलाई हेर्न विद्यालयका कक्षा हापेर हिँडेकी किशोरीको बिस्तारै कार्यक्रम प्रस्तोताको यात्रा, टेलिभिजनमा काम गर्दा गर्दै टेलिफिल्ममा अभिनय, व्यापारिक फिल्मदेखि फिचर फिल्मसम्मको अभिनय र निर्देशकीय भूमिकासम्मको यात्रालाई उतारेकी छन् ।

कथानक भनिने नेपाली (अरुतिर पनि) फिल्ममा काम गर्ने मानिसका पर्दामा नदेखिने कथाहरु छन् । काठमाडौं बाहिरबाट आएकामध्ये धेरैका फिल्म उद्योगमा न आफन्त छन्, न बलियो आर्थिक आधार छ, न त परिवारको सहयोग नै छ । त्यसमाथि नायिकाका थप दुख्ख छन्, सधैँ सुन्दर, सुकोमल, शालीन भइदिनु पर्ने । बौद्धिक भनेका सञ्चार जगतका फिल्म पत्रकार छन्, जो हिरोइनका क्लिभेज कहिले देखिएला वा कहाँ के गल्ती गर्ला र समाचार बनाउँला भनेर सुन्दरता र शालीलनताको फिता लिएर नाप्न बसेका छन् । फिल्मका कथा छन् अधिकांश एउटै कथा बस्तुमा आधारित (धनी बाबुकी सुन्दर छोरी, जो गरिब गाउँले केटाको प्रेममा पर्छे, तर उसँग बिहे गर्न चाहन्छ बाबुको बिजनेस पार्टनर) । र, जोडिएका छन्, प्रेम, विवाह, सुहागरात र बलात्कारका सिन । जुन सिन खिच्ने बेलामा चुरोट, पान वा रक्सीको गन्धले वान्ता आउला जस्तो भए पनि पस्कनुछ अदाकारी मुस्कान । अप्ठेरो भयो, असहज भयो भने बजारमा चर्को प्रतिस्पर्धा छ र तयार छन् पुरानालाई रिप्लेस गर्न आतुर झन् ज्ञानी नायिकाहरु ।

यस्तो बजारमा मनमा ‘श्रीषा कार्कीको आत्महत्या आत्महत्याभन्दा बढी हत्या हो’ भन्ने सोच बोकेर हिँड्ने नायिका चलिरहेको फर्मुला फिल्मभन्दा फरक फिल्म खेल्न चाहन्छे । जसलाई बनाउने न आर्थिक रुपमा बल्लियो निर्देशक छन् न आफ्नो आर्थिक हैसियत राम्रो छ । केही राम्रा फिल्म खेलेकी हिरोइनलाई सानो अपार्टमेन्ट किन्ने पैसा हुँदैन र उ सानै भए पनि आफ्नो घर बनाउने उद्देश्यले अमेरिकामा काम गर्न जान्छे र रेस्टुँरामा काम गर्छे ।

नेपाली फिल्म र फिल्मका कलाकारको नाम बाक्लै पढिरहँदा बेलाबेला उपन्यास पढिरहेको कि नेपाली फिल्म क्षेत्रभित्रैको काम गरिरहेको कसैको स्मरण पढिरहेको हो भन्ने महसुस भइरहन्छ । नियमित रुपमा सञ्चारमाध्यममा दोहोरिने समाचारहरुको कतिपय ठाउँमा उही रुपमा पाइन्छ । तर, सहज लाग्छन् । उपन्यास नेपालको फिल्म उद्योगभित्रका महिलाको कथामा आधारित भए पनि, समाजमा महिलालाई हेर्ने दृष्टिकोणमा आउँदै गरेको परिवर्तन, आमरुपमा महिला स्वयं, परिवार र प्रेमका बारेमा भत्किँदा मानक, फिल्म पत्रकारिता, पर्यावरण पनि जोडिएर आउँछन् ।

कैयौं ठाउँमा कथाकी मूल पात्रसँग जोडिएकी पत्रकार युवती बोल्ड रुपमा प्रस्तुत हुन्छे । कयौँ ठाउँमा उपन्यासकी लेखकले सामाजिक सञ्जाल र पत्रिकामा लेखमार्फत उठाउँदै आएका विषयहरुलाई जस्ताको त्यस्तै पत्रकार साथीको तर्फबाट राख्दा लेखकलाई पछ्याइरहेका व्यक्तिलाई यो कुरा त दोहोरियो नि भनेझैं महसुस भए पनि झर्को भने लाग्दैन । अङ्ग्रेजीका केही शब्द र केही गालीहरुलाई नराखेको भए पनि हुन्थ्यो कि भन्ने पनि भइरहन्छ । तर, आम रुपमा बोलिने शब्दहरु राखेर जीवनन्तता दिन खोजेको जस्तो लाग्छ ।

यो उपन्यास पढिरहँदा मैले केही वर्ष अगाडि लेखक शिवानीसिंह थारुले आफूले पढ्न चाहेको कथा नेपाली साहित्यमा अझै नलेखिएको भनेर बताएको कुरा सम्झिरहेँ । सरलाले नेपाली फिल्म जगतको अहिलेसम्म नलेखिएको तर सबैले महसुस गरेको कुरालाई पुस्तकका रुपमा ल्याएर बहसको ढोकालाई अझ फराकिलो पारेकी छिन् । काठमाडौं बाहिरबाट काठमाडौं केही बन्ने सपना बोकेर आउने मानिसहरुले यो कथामा आफूलाई पाउनेछन् । त्यसैगरी नेपाली फिल्म उद्योगका मानिसहरुले उपन्यास पढे भने कयौँ ठाउँमा आफूलाई पाउलान् । तर, के नेपाली फिल्म उद्योगका मानिसहरुले यो किताब पढ्लान् ?