कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२५.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १३४

ब्याटरी नं ५५५०

हात जोड्छु ! मलाई ‘भैया’ भनेर नबोलाउनुहोला । मेरो नाम बालेमुन्ना हो । चौकमा सबले बाले भन्छन्, सिरिफ अम्माले भन्छिन् मुन्ना । तपाईं मलाई रेक्सा वा ब्याटरीवाला भन्न सक्नुहुन्छ । अब त मेरो नागरिकताको नाम पनि ब्याटरी होजस्तो लाग्छ के गर्ने बालेबाट ब्याटरी जो भइगएँ !
शिवानीसिंह थारू

आख्यान लेख्ने साहित्यकारको परख छोटा कथा लेखनमा हुने गर्छ । किनकि एउटा सुन्दर उपन्यास फूलको सिंगो बोट हो भने छोटो कथा त्यो बोटमा फुल्ने फूलको अत्तरको एक बुँद । फुललाई आफ्नो सम्पूर्ण अस्तित्वसहित अत्तरको एक बुँदमा परिणत हुन जटिल प्रक्रियाबाट गुज्रिनुपर्छ । त्यसैले त अत्तरको एक सर्को बास्नामा बोटको जरादेखि टुप्पाको मुनासम्म कल्पना गर्न सकिन्छ । भन्न खोजेको छोटो कथाको आत्मामा उपन्यास बसेको हुन्छ । त्यसद्वारा एउटा सिंगो समय खडा गर्न सकिन्छ । गाह्रो त सिंगो समयको संसारलाई छोटो कथाको क्याप्सुलमा देखाउन छ । त्यसैले कथा लेख्ने प्रक्रिया सजिलो झैं प्रतीत भए पनि चुनौतीपूर्ण सृजनशीलता हो ।

ब्याटरी नं ५५५०

यो चुनौतीलाई स्विकारेर म आफ्नो सीमितता भत्काउन कथा लेख्ने गर्छु । ‘अरेबियन नाइट्स’ की कथावाचक सेहेरजादेजस्तै मसित पनि एक हजार एक कथाहरू छन् । ती कथाका विषयवस्तु, मुद्दा र समस्याका मर्मले मलाई दुखाउँदै आएका छन् । भए पनि ती सबैमाथि उपन्यास लेख्न सकिँदैन । न तिनलाई एकै उपन्यासमा समेट्न सकिन्छ । तिनलाई छोटा–छोटा कथामा अभिव्यक्त गरेपछि मलाई बल्ल लखेट्न छाड्छन् कि ! थाहा छैन । तर, दोस्रो उपन्यास लेख्नुअघि म ती तमाम कथाहरू लेखेर रित्तिन चाहन्छु ।

– कथाकार

...

मेरो ब्याटरी इलौन मक्सको रकेटवा भन्दा थोडै कम छ !

ब्याटरी माने ब्याटरी–रिक्सा, इलौन मक्स माने वही अमरिकी इलौनवा । उसको रकेट–रिक्साले मान्छेलाई आकाशको स्वर्गमा पुर्‍याइदिन्छ । मेरो ब्याटरी–रिक्साले मान्छेलाई घरको स्वर्गमा ल्याइदिन्छ । भन्नुहोला एउटा देहाती रिक्सावालालाई यो सब कसरी थाहा भयो । अरे भाइ ! किस्सा बहुत जिलेबी छ । फुर्सद छ ? त आउनुस् । पिछाडी बसिहाल्नुस् । तपार्इंलाई नेपालगन्जको एक चक्कर घुमाऊँ ।

तर, हात जोड्छु ! मलाई ‘भैया’ भनेर नबोलाउनुहोला । मेरो नाम बालेमुन्ना हो । चौकमा सबले बाले भन्छन्, सिरिफ अम्माले भन्छिन् मुन्ना । तपाईं मलाई रेक्सा वा ब्याटरीवाला भन्न सक्नुहुन्छ । अब त मेरो नागरिकताको नाम पनि ब्याटरी होजस्तो लाग्छ । पिछाडि पेसेन्जरले जब मोबाइलको ब्याटरीको कुरा गर्छन् त म ‘आँय !’ भनेर सटपटाइहाल्छु । के गर्ने बालेबाट ब्याटरी जो भइगएँ !

तपाईंले भन्नुहोला अरे भाइ ‘भैया’ त त्यसै सम्बोधन गरेको । यसमा ऐँठनुपर्ने के छ र । सबको नाम थोडै न सोधिराखिन्छ र ? म पनि के गरम हजुर । मेरा लागि पनि ‘भैया’ बडा आम बोलावट थियो । तर, रिक्सा चलाउन थालेपछि थाहा भयो । साला यो ‘भैया’ मा हिस्ट्री, जोगराफी छुपेको हुँदोरैछ । अनि यसको साथमा नियत पनि । कुनैकुनै पेसेन्जरले भाडा दिने बेला जब कचकच गर्छन्, तब यो शब्दको कोर्रा बर्साउँछन् । भन्छन्– ‘यी भैयाहरू फलाना ढिस्काना’ । अरू त अरू रुपैडिहा सिमानामा ट्राफिक र सीमाप्रहरीको मुखबाट यो शब्द गालीजस्तो सुनिन्छ ।

सशस्त्र पुलिसको जागिरमा मलाई सिरिफ एक बार ‘भैयावाला’ हेपाइ खानुपरेको थियो । तबै देखाइदिएँ सतबरियाको भिडन्तमा । सइ सा’ब भैया त हँु तर ‘ठुल्भैया !’ हे...हे...हे... ।

सशस्त्रको जागिर !... त्यो पनि जमाना थियो । यो पनि जमाना छ । वा’रे करमवा !

जमानाको कुरा छेडेपछि त तपाईंलाई जमानैको कुरा एउटा भनूँ । यो रोड जुन देखिरहनुभएको छ नि ? यो पुरानो टाँगा स्ट्यान्ड हो । आजभोलि टाँगावाँगा त छैन, सिरिफ एक्का बचेको छ । त्यो पनि अहिले देखिरहेको छैन । बचेका तीन–चारवटा जति छन्, सब रुपैडिहातिर लागे होलान् । तर, हाँ एक जमाना थियो, यहाँ एक्का र टाँगाको लयन हुन्थ्यो । यो टाउनहलको मेनरोडदेखि पछाडि घसियारन टोलसम्मको बाटो घोडाको लिदैलिदले गिचिरपिचिर हुन्थ्यो ।

टेन्टमा रुपैयाँ हुनेहरू टाँगामा बसेर बढियासित रुपैडिहा जान्थे । घोडाको टाप र घाँटीमा बाँधिएको घुँघरुँको छुन...टक...छुन...टक सुन्दै । हामीजस्ता अठन्नीहरू एक्कामा लदेर जानुपथ्र्यो । न बस्ने गद्दी, न छुन...टक...छुन...टकको लय । पिठ्युँदेखि पिठ्यँु सटाएर, काठको पटरामा पुठ्ठा गडाएर, एक्कावालको गाली सुन्दै रुपैडिहा पुग्नुपथ्र्यो । के भनुम् ! एक्कावालले यत्ति भद्दा गाली दिन्थ्यो आफ्नो घोडालाई । अझ घोडी हुनुपथ्र्यो । यस्तो लाग्थ्यो आफ्नी स्वास्नीलाई गाली गर्दै छ । छिनालदेखि लिएर सतभतारसम्म केही बाँकी राख्दैनथ्यो । हाम्रो त कानै झन्नाइहाल्थ्यो । कोही पेसेन्जरहरू एक्कावाललाई हप्काउँथे । बस् यही कुरामा दुईबीच लडालड भइहाल्थ्यो ।

म सोच्थें यो एक्काको घोडै किन अडियल हुन्छन् ! टाँगावाला त आफ्नो घोडालाई बेटा कि बेटा भन्दै लाडप्यार गर्छन् । यिनी एक्कावालहरूलाई हेरिहाल । या त चाबुक लगाउँछन् सटाकसटाक या गालीको बर्सात गर्छन् भकाभक ।

तर जे भन्नुस् । मलाई त एक्का नै थियो प्यारो । घोडैमाथि सवार भएजस्तो कति उँचा त्यसको पेसेन्जर सिट ! घोडाको एकएक चाल हेर्दै गुड्न पाइन्थ्यो । सिटमाथि छप्पर र चारैतिर खुला हुन्थ्यो । खुलाखुला राम्रो लाग्थ्यो । टाढाटाढासम्म फैलिएको रहरको खेत, घोडाको टाक...टाक..., सुनसान सडक । लाग्थ्यो यसरी नै गुडिरहूँ । कतै नरोकिइ गइरहूँ । फकिरा चलचलाचल !

नेपालगन्जदेखि रुपैडिहा र रुपैडिहा नेपालगन्ज गर्ने यही टाँगा र एक्का नै हुन्थे । साइलिक रिक्सा कमै जान्थ्यो । जो जान्थ्यो त सिङ्गो घोडा र त्यसमा जोतिने गाडीको बराबर पैसा तिरेर जान्थ्यो । त भला को जाओस् त्यो रथमा ।

अब त्यो जमाना गयो । टाँगा र एक्का सक्किँदै गइरहेको छ । तर हेर्नुस् न, आँखैअगाडि एस्सिलेटर हकाउँदै शहर फैरिदै गयो, मन साली ब्याक–गियरमा लागेको छ । तबै ! म जबजब यो बाटोबाट गुज्रिन्छु, मलाई घोडाको लिदको कुन्नि कस्तो गन्ध आएआएजस्तो हुन्छ । उनीहरूले खाने घाँसभुसको हरियोपन महकेजस्तो लाग्छ । बस् म पुगिहाल्छु त्यही छुन...टक...छुन...टकको जमानामा ।

हुन त जमाना साइकिल–रिक्साको पनि गइसक्यो । धेरै कम भइसक्यो । ल भन्नुस् हामी सहरको यति भित्र आइसक्यौँ, कतै देख्नुभयो साइकिल–रिक्सालाई ? सबै खाइसक्यो ब्याटरीले । ठीकै हो । सहरको आर्थिकस्तर बढेपछि सवारीको हैसियत पनि बढ्ने होला । अहिले ब्याटरी–रिक्सा कसले चलाउँदैन ! बुढउदेखि लिएर बबुवासम्मले चलाउँछन् । अक्षर नचिन्ने भुसकुमारदेखि अमरिकी इलौनवालाई चिन्ने हरफनमौलासम्मले चलाइरहेछन् । हे...हे...हे...।

तर, जब हामी स्याना थियौँ, यहाँ सिरिफ साइकिल–रिक्सा नै चल्थ्यो । त्यतिबेला अहिले जतिको ब्याटरी–रिक्सा कहाँ थियो ! यसको आधी मात्र थिए होलान् । सुर्खेती रोड, जहाँ सरकारी कार्यालयहरू छन्, त्यहाँ रिक्सा फटाकसित कहाँ पाइन्थ्यो । एक्कादुक्का रिक्सा टाढैबाट जब पैडल मार्दै आइरहेको देखिन्थ्यो, त बस् ! यताबाट चिल्लाउन सुरु भइहाल्थ्यो । ‘ए रे रिक्सा खाली हय... ।’ पाए पनि के ! बहुतै दादाभैया गर्नुपर्थ्यो ।

त्योबेला साइकिल–रिक्साको डिमान्ड त थियो, तर रिक्सावालाको भाउ ? घुइया जति पनि नाइँ । मलाई याद छ । हाम्रो टोलमा एक जना सुकदेव थिए । सबैले सुकैया भन्थे । बिहानदेखि साँझसम्म उनी रिक्सा चलाउँथे । साँझ पर्नेबित्तिकै रक्सी चढाउँथे । रक्सी चाहे जति चढाइहालुन् उनी लरबरचाहिँ गर्दैन्थे । भट्टीबाट सीधा चालले उनी नाली छेवैछेउ आफ्नो मढैया (सानो झुपडी) मा फर्किन्थे । कसैसित नबोली चुप्पैचाप । तर, फर्किरहेको बेला कसैले उनलाई छेड्नु हुँदैनथ्यो । जहाँ लौंडेहरूले छेडिहाले, त बस् ! उनी बीच सडकमा उभिएर सुरु भइहाल्थे । गाली बक्दाबक्दै रुन थाल्थे, रुँदारुँदै फेरि गाली बक्न थाल्थे ।

उनलाई ‘सुकैया दारु खाय हव ?’ भनेर सोध्नै नहुने । अचानक दिमाग खराब भइहाल्ने । उनको सनकमा लौंडेहरूले मजा लिन्थे, बूढापुरानाहरू सुकैयालाई चुप लगाउँथे ।

उनको चाला देखेर घरमा अम्मा–बप्पाले चेतावनी दिन्थे– ‘पढिलेउ नत्र सुकैयाजस्तो रिक्सा चलाउनुपर्ला ।’

म सोच्थे– भक् ! रिक्सावाला त कसैलाई बन्न नपरोस् । त्यो पनि दरुवा सुकैयाजस्तो । चलनीजस्तो चुहिने मढैयामा एक्लै बसेको छ, स्वास्नीले पनि छोडेर गएको छ । आमा पनि टीबीले मरेको छ, भाइ ड्रग्सवाला झोल औषधिको केसमा जेलमा छ । मानो सुकैयाको जिन्दगी, मान्छेको जिन्दगी रहिगएन । ‘जय सन्तोषी माँ’ फिलिम भइगयो ।

त्यसैले सुकैयाजस्तो रिक्सावाला नबन्न म खुब पढ्थें । थाहा छैन, रिक्सावालाबाहेक अम्मा–बप्पाले के बनाउन खोजेका थिए ! खालि पढ्नुपर्छ भनिराख्थे र सुकैयाको डर देखाइराख्थे । म पनि पढ्दै गएँ, पढ्दै गएँ । जब आईए पास गरेँ, तब एउटा कुराको चस्का लागिगो । घरमा त्यसबारे जब सबलाई थाहा भयो, बापरे बाप ! बवन्डर खडा भयो । थाहा छ, अम्माले उल्टै के भनिन् ? बरु रिक्सै चलाएको भए हुन्थ्यो ! रे ।

लेव सुनलेव ! भला यो पनि कुनै बात भयो ?! बहुत जोरसित रिस उठ्यो । फेरि अर्को मनले थमथमायो । बिचारी अम्मा ! मेरो मात्र होइन २०५८ सालको माओवादीकालमा सबैका आमाले यही भन्थे होला । जब थाहा हुन्थ्यो छोरो सशस्त्र प्रहरीमा सिपाहीको जागिर खान जाँदै छ ।

म पनि के गर्थें त ? झौवामा दिनभरि तरकारी बेच्नेको छोरा सशस्त्रको सिपाहीमा पास हुनु भनेको ठूलै कुरा थियो मेरालागि । बाँकी रह्यो भिडन्तमा मर्ने डर । त सुन्नुस् ! बाइसतेइस वर्षमा ‘म मर्छु होला’ भनेर कसैलाई लाग्दैन । चाहे त्यो लडाइँमै गइरहेको किन नहोस् । उसको आँखा अगाडि ऊ आफ्नै तस्बिर खिचिरहेको हुन्छ । आफूले छिरबिरे ड्ेरस लगाएको, बुटमा ग्रयाप–ग्रयाप हिँडेको, हातमा पेस्तोल लिएर निसाना लगाइरहेको जाँबाज तस्बिर । हो ! तालिममा अबै छोडूँ कि तबै छोडूँचाहिँ लाग्छ । त्यो पनि मर्ने डरले होइन, तालिमको पेलाइबाट तेल निक्लिने बेलामा । डर त एक्कैचोटि त्यतिबेला लाग्छ, जब कनपट्टीबाट गोली सिटी बजाउँदै गुज्रिन्छ । अनि चारैतिर बारुदको गन्धले दिमाग सट्किहाल्छ । त्यसपछि त मानौं मसान चढिहाल्छ । उसको बादमा ?... केही लाग्दैन । सिरिफ पानीको प्यास लाग्छ । बस् !

त्यो सब अहिले सोच्दा विश्वासै लाग्दैन । त्यो मै थिएँ जो दाङ र सल्यानजस्तो माओवादी गढमा एक महिना सर्च अपरेसनमा गएको थिएँ । राति ब्यारेकमा सेन्ट्री बस्दा कुकुरको एकेक भुकाइ गन्दै बसेको थिएँ । माओवादीको आक्रमणमा पर्दा रातरातभर डटेर लडेको थिएँ । र अहिले हेरिहाल्नुस्, चोकचोकको ट्राफिकसित तर्केर बच्नुपर्छ । भीडभाडवाला मोडमा अगाडि पिछाडि सबको ठोकाइ खानुपर्छ । नत्र सब सवारीहरूसित लड्दै बाटो छोड् भन्नुपर्छ । पेसेन्जरसित भावतावमा पर्ने झिकझिक त छँदैछ फेरि ।

अरे बाप रस्ता छोडो... अरेरे कहाँ घुसेडे दे थो !?

यो एक्लैनीको मोड हो हेर्नुस् । देख्नुभो ! यहाँको घच्चाघच्ची । एकमाथि एक सब लदेका छन् । अब यो ठेलावालालाई पनि यहीँ घुसेर मटर चाट बेच्न थियो ? अनि यो हेर्नुस् यो, अगाडि जुन आाइरा’छ । त्यो हो त्रिवेणी मोड । न्युरोड, सदर, साहबा र मन्दिर रोडको जक्सन । वद्दे ! ठोक दिहिस् ! देख्नुभो ? भर्खरै के भयो ? मोटरसाइकको हिरोगिरि ?

बजारको यस्तै मोडहरूमा हामी रिक्सावालाको एक न एकचोटि माथा गरम भइहाल्छ । यो जुन अहिले हामी गइरहेका छौँ नि, यो बागेश्वरी मन्दिरको मोड हो । यो पनि झगडा लडाउने मोड हो । भीड भएको बेला यहाँ अक्सर दुईतिरबाट आइरहेका रिक्सावालाहरू झगडिरहेका हुन्छन् । अझ नौरथा हुनुपर्छ । रिक्सावालाबीच सडक कसको बाउको हो ? वाला लफडाबाजी सुरु भइहाल्छ ।

मेरो माथा गरम हुने अर्को घपला सुन्नुहुन्छ ? आजकाल पेसेन्जरहरू सोध्छन्– तिमी भैया हो कि भाइ हो ? रे ! मलाई लाग्दैन सुकैयाको जमानामा यस्तो प्रश्न पेसेन्जरले कहिल्यै साइकिल–रिक्सालाई गरेका होलान् । मै भन्छु, हामीले यस्तो राष्ट्रियता सोधीसोधी रिक्सामा चढेको कहिल्यै थाहा छैन । त यसको माने के ? नेपालगन्जमा कस्तो सोच हावी हुँदै गएको छ भन्ने हैन !

मलाई जब यस्तो सोध्छन् । म भन्छु– म नेपाली सिटिजन हुँ । अनि उनीहरू सफाइमा भन्छन्– हैन भैयाहरू खुब ठग्छन् त्यसैले सोधेको । म केही बोल्दिन । तर, रिस उठ्छ । अरे भाइ ! ठग, चोर, पाकेटमारको न कुनै जात हुन्छ, न समुदाय । अहिले भन्दिम् यो देशका बेइमानहरू सत्ताधारी नेता हुन्, त के सबै पहाडीहरू बेइमान भइगए ?

किस्सा यहीँ थोडै सकिन्छ ! सुन्नुस्..., कहिलेकाहीँ पेसेन्जरले आधी घण्टा पैंतालीस मिनेट कुराइदिन्छन् । कति त बुझ्ने हुन्छन् । दस रुपैयाँ ज्यादै दिएर जान्छन् । कोही त गाली दिन्छन् । भिख दिएजस्तो पैसा फालेर जान्छन् । यस्तो बेला मनबाट सराप निस्किन्छ । मिहिनेत गर्ने मान्छेको आत्मसम्मानमा ठेस पुर्‍याउने समाजले आखिरमा कमिसनखोर ठेकेदार नै जन्माउँछ !

एक दिन रुपैडिहा जाँदा बोर्डरको सशस्त्र पुलिसले हावा फुस्काइदियो । गल्ती मेरै थियो, तर नजानेर गरेको । तर, अब त्यत्रो बोर्डरमा न हावा भर्ने ठाउँ छ । फर्केर आउँm भने त्यति टाढा छ । यता न उतिको भइगएँ । रिस र दिक्क एक्कैचोटि लाग्यो । यो पनि कुनै कानुन सिकाउने तरिका हो ? कि बर्दी लगाएपछि यसरी हेप्न पाइन्छ भनेर जताएको ?

हावा फुस्काइदिनेको हाकिमसित कुरा गर्न गएँ । असइ सा’ब हुनुहुँदो रहेछ । म पनि पाँच वर्षअघि सशस्त्रमै थिएँ भनेर थाहा पाएपछि उनले के भने थाहा छ ? यत्रो हवल्दारसम्म भइसकेको मान्छे रिक्सा चलाउने हो ? रे ! यस्तो काम छोडेर पसल थापेर बस पो भन्छन् । रिक्सा चलाउने काम अलि तल्लो स्तरको भयो रे ।

त्यो दिन मनमा बडा चोट लाग्यो । मिहिनेतको काम गर्दा आम मान्छेले इज्जत त दिएको थिएन नै, समाजमा उदाहरण बन्नुपर्ने सुरक्षाकर्मीहरू पनि त्यस्तै छन् । कोरोनाको बेला कालाबजारी गर्न नहिच्किचाउने दुकानदार इज्जतदार भइगए । तर, रातबिरात रिक्सा चलाएर अस्पताल लगिदिने रिक्सावालालाई सरम मान्नुपर्ने !

त्यसपछि मलाई सुकदेवको याद आयो । उनीसित गर्ने व्यवहार मैले एकएक ख्याल गरेँ । सोचे, हामीले साइकिल–रिक्सावालालाई इज्जतसाथ हेरेको भए पो ब्याटरी–रिक्सावालाको पनि इज्जत हुन्थ्यो । यस्तै सोच रहिरह्यो भने यो सडकमा चाहे ट्याक्सी गुडोस् वा बस, चालकलाई हेर्ने नजरिया वही रहिरहन्छ ।

एक दिन त लिमिट पार भइहाल्यो । साँझ भेरी अस्पतालबाट बिरामी लिएर भुजइगाउँ जाँदै थिएँ । सहरदेखि कोहलपुरतिर आउनुपर्ने । एक त इरघाटदेखि वीरघाट पुग्नुपर्ने, त्यसमाथि जाडोको रात । रातको नौ बजे नै आधारातजस्तो मरिमसान छाएको थियो । पेसेन्जर पुर्‍याएर फर्किरहेको बेला टाढैबाट देखेँ । बाटोको कल्भर्टमा पाँच–छजना केटाहरू रक्सी खाएर बसेका । सब सालेहरू भर्खरका लौँडे थिए ।

मनैमन आफूलाई धिक्कारें । बेकारमा यति राति हाइवेभित्रको गाउँमा आएर मरें । यतातिर यस्तै हुन्छ । चोकचोकमा केटाहरू झल्लु भएर बसेका हुन्छन् । रिक्सावालालाई देख्यो कि हैरान गर्छन् । फिरीमा यता जाऊँ, उता जाऊँ भन्न थाल्छन् । नाइँनुइँ गर्‍यो भने सिधै गर्दनतिर लप्किन्छन् । पहिलापहिला त उनीहरूलाई बसालेको पनि हो । तर, पछिपछि लफडा कसले लियोस् भनेर रिक्सालाई भगाउँदै फुत्किने गर्थे । त्यो रात पनि यस्तै गर्ने सोचले म रिक्सा भगाउन थालो ।

नभन्दै केटाहरू बीच सडकमा उभेर चिल्लाउन थाले । ए रोक ! रोक भनेको !

मैले रोकिन । तर, केटाहरू रिक्सा पछिपछि दगुर्न थाले । मैले पनि भगाउँदै गएँ । त्यसपछि एउटा साँढे स्वरमा पछाडिबाट करायो । साला देशी ! भनेको मान्दैनस् ?

देशी ! (यता देशी भनेको हामी देहातीहरूलाई भन्छन्, हजुर) ।

मलाई रिस उठ्यो । तनतनाईकन रिस उठ्यो । दिनभरिको थकान, खाना पनि खाएको थिइनँ । त्यसमाथि लौँडेहरूको दादागिरी । मैले ब्रेक मारे । पछाडिबाट एक हूल दगुर्दै आए । नजिक आएपछि मैले नै आवाज उँचा गरेँ– ‘के हो ?’

‘रिक्सा किन रोकिनस् ?’

‘आजका लागि सवारी पुग्यो ।’

‘निहुँ खोज्छस् ?’

उल्टै मलाई थर्काउँछन् बा ! मैले पनि भनिदिएँ, ‘हेर केटा हो... म तिमीहरू कसैलाई पनि रिक्सामा बसाल्दिन । तिमीहरू पाँच–छ जना छौ, म अकेला छु । अब मलाई पिट कि लुट । जे गरे पनि मलाई जिउँदै चाहिँ यहाँबाट जान नदिनू । मैले तिमीहरूलाई चिनिसकेको छु । र, भोलि पुलिसमा उजुरी दिएर हुन्छ कि एकएकलाई यही एरियामा खोजेर हुन्छ, तिमीहरूलाई छोड्दिन ।’

यति भनेर मैले सबको मुख एकएक गरी हेरें । अनि त्यहाँबाट चल्दिए । मेरो फौजी पारा तातेको थियो । एक–दुई जनालाई धोबीपाट नखुवाईकन म पिटाइ मात्र खाएर फर्किनेवाला थिइन त्यो रात ।

फर्केर आइरहँदा यति पारा चढेको थियो कि पसिना चिटचिटाउन थाल्यो । जाडोको रातमा पनि पसिना छुटिरहेको देख्दा मलाई त त्यही रात याद आयो । सतबरियामा माओवादीसित भिडन्त भएको रात । हामी धेरै जना थिएनौँ । किनभने त्यो सशस्त्र प्रहरी बलको बेस मात्र थियो । र, बेस डीएसपीको कमान्डमा थियो । त्यही वर्ष स्थापना भएकाले हाम्रो तयारी पूरा भइसकेको थिएन ।

माओवादीले हाम्रो बेसमा चैत २९ गते अट्याक गरेको थियो । उनीहरूले हामीलाई तीनतिरबाट घेरेका थिए । एक छेउबाट अजुर्नखोला बगेको थियो । मान्छेका जत्था त्यति धेरै मैले जिन्दगीमा कहिल्यै देखेको थिइनँ । उनीहरूको दाँजोमा हामी त केही थिएनौँ । उनीहरूले सरेन्डर गर त भनिरहेका थिए । तर भर्खर मात्र स्थापना गरिएको सशस्त्र प्रहरी बल सरेन्डर गर्नका लागि बनाइएको थिएन । त बस् ! रातको ठीक ८ बजे उताबाट फायर खुल्यो ।

हामी दुईदुई जनाको टिमले ट्रेन्चको कभर लियौँ । म हवल्दार सा’बसित परेको थिएँ । हामीले त्यसपछि जिन्दगीको पहिलो र अन्तिम लडाइँ लड्न थाल्यौँ ।

बिहान हुनहुन लाग्दा लडाइँ बन्द भयो । रातभरिको भारी लडाइँपछिको सन्नाटा... बापरे बाप ! मेरो कान सन्न भएको थियो । टाउको भारी भएर आँखा पोलिरहेको थियो । एकछिन आँखा चिम्म गरे कि गोलीबारीको आवाज गुन्जिएर आँखा फट्टसित खुलिहाल्थ्यो । म फेरि उही दुनियाँमा फर्केको छुजस्तो लागिरहेको थिएन । तल छेउको अर्जुनखोला मात्र त्यसैगरी बगिरहेको थियो ।

हामी ट्ेरन्चबाट घस्रेर बिस्तारै बाहिर निस्कियौँ । साथीहरू पानी सक्केर खोलाको पानी ओसारेर खाँदै थिए । हामी जति पनि बाँकी थियौँ, कसैसित केही बोल्न सकेका थिएनौँ । न आँखा जुधाउन सकिरहेका थियौँ । किनभने हाम्रो अगाडि हाम्रा कमान्डर डीएसपी सा’ब, दुई जना इन्स्पेक्टर सा’ब र पैंतीस जना जवान साथीहरूका लास थिए ।

त्यो देखेर मैले आफूलाई छामें । म अधमरा भएको थिएँ । हवल्दार सा’बतिर हेरेँ । उनको आँखाको डिलबाट आँसु बगिरहेको थियो । बिचरा बुढउ ! राति कस्तरी नर्भस भएका । हामी दुवै चुपचाप अर्जुनखोलातिर हेरिरह्यौँ । खोलाको एकनासको स्वाँऽऽसँुऽऽ सुनेर बसिरह्यौँ । त्यसको सुसाइले मात्र लाग्थ्यो आफू बाँचेर फर्केको ।

मलाई लागेको थियो, मान्छेको जिन्दगीमा योभन्दा ठूलो लडाइँ अरू हुन सक्दैन ।

तर, म गलत रहेछु । आफ्नो ज्यान बचाउन गरेको लडाइँ र आत्मसम्मानका लागि गरिने लडाइँमा बहुतै फरक रहेछ । हतियार लिएर आँखाअगाडिको दुश्मनलाई मार्न वा त्यसबाट मरिन धेरै सजिलो लडाइँ हो । सबैभन्दा गाह्रो त आत्मसम्मानका लागि गरिने हरेक दिनको संघर्ष हो । जुन ज्ञान मैले लडाइँको मोर्चामा पाइनँ त्यो मलाई रिक्सा जिन्दगीले थाहा दियो ।

खासमा यो रिक्सा चलाउने काम मैले मेरी जुनीले गर्दा गरेको हो । जुनी मेरी घरवाली । हवल्दारमा बढुवा भएपछि मैले सशस्त्रको जागिर छोडिदिएको थिएँ । नेपालगन्जको एउटा होटलमा सिक्युरिटीको जागिर गर्न थालेँ । तीन वर्षसम्म राम्रै चलेको थियो । ससुरी कोरोना आइहाल्यो । लकडाउन भयो । एक महिना, दुई महिना, तीन महिना, यसै बितेर गयो । होटलको मेनेजरले होटलै बन्द हुन्छ भन्यो । अरु ठाउँमा पनि त्यस्तै हाल थियो । अब नेपालगन्जमा गर्नका लागि अरू के रोजगारी छ र !

छ जनाको परिवारमा म मात्रै कमाउने । म घबडाउन थाले । जुनी पनि परेसान हुन थाली । काखमा पाँच र तीन वर्षका छोरी थिए । छोरीहरूलाई बिहान–बेलुका दूध खुवाउन तङ्गी हुन थाल्यो । जुनीले निर्धन बचतमा जम्मा गरेको सबै पैसा निकाली र मेरो हातमा थमाई । भनी– ‘एउटा ब्याटरी–रिक्सा किन र हाम्रो पेट पाल’ । त्यसपछि मैले धेरै सोचिनँ । सडकमा निस्किहालें ।

तर, जसको हिम्मत र हौसलाले मैले ब्याटरी रिक्सा चलाउन थालेँ, आज उही यो संसारमा छैन । दोस्रो कोरोनाकाल थियो नि, डेल्टावाला ? हो त्यै बेला उसलाई बँचाउन सकिन । सामान्य खोकी थियो । लाग्यो, अबै ठीक हुन्छ तबै ठीक हुन्छ । मलाई के थाहा रगतमा अक्सिजन लेभल कम हुँदै जाँदो रहेछ । बस् यही लापरबाहीमा ऊ घरको घरैमा मरिहाली । हस्पिटल पनि पुर्‍याउन पाइनँ ।

मेरो घर डुडुवा गाउँपालिकामा पर्छ । राप्ती नदी गाउँ छेवैबाट बग्छ । मैले उसको लासलाई आफ्नो ब्याटरी रिक्सामा राखेँ र राप्ती लगेँ । त्यस्तो बेला कसलाई बोलाउने र को आउने ? आर्मीसार्मीलाई बोलाउने तागत पनि थिएन । नदी किनार एक्लै चिता बनाएँ । एक्लै जलाएँ र एक्लै सेलाएर आएँ ।

मलाई पनि कोरोना लाग्यो । घरमै अलग्ग बसेँ । जीउ पूरै गलेको थियो । तर, दर्द खालि दिल र दिमागमा भइरहेको थियो । मेरो आँखाले जुनी मात्र खोजिरहन्थ्यो । छोरीहरूलाई आमा धादिङबेंसी गएका छन् भनेर भ्रम दिइएको थियो । मचाहिँ कुन भ्रमको सहाराले मन बुझाऊँ ! मलाई ऊसित लभ पर्दादेखिको कुराहरू याद आउँथ्यो ।

साँच्चै मैले भने कि नाइँ ? ऊ पहाडिन हो । मेरो सरुवा काठमाडौंको सतुंगलमा हुँदा ऊसित प्रेम परेको । ऊ धादिङकी हो । उसको बाबु र दाइले ‘मदिसे’ सित विवाह गर्न नदिने भनेपछि हामी भागेका हौँ ।

मसित आँखा चिम्लेर आएकी हो मेरी जुनी । बिचरी नेपालगन्जको ४८ डिग्रीको गर्मीमा कस्तरी छटपटाउँथी । माया लागेर म भन्थें गर्मीमा धादिङबेंसी पुगेर आऊ न । ऊ भन्थी– ‘मलाई पोल्दा मेरो कालेलाई पनि पोल्दो रहेछ, मलाई शीतल भइहाल्यो नि ।’ बरु दिनको चारचोटि नुहाउन जान्थी, तर मेरो माटोलाई कहिल्यै ‘यस्तो पनि ठाउँ’ भनेर मुख बिगारिन । मेरी जुनी ! त्यस्ती जुनीलाई म कहाँबाट ल्याउँm अब ।

मेरो दिमागमा एउटै कुराको चुकचुकाहट हुन्थ्यो । लाग्थ्यो, जुनीलाई समयमै हस्पिटल लैजान पाएको भए बाँच्थी कि ? मैले किन लापरबाही गरेँ । घरीघरी लाग्थ्यो, मैले नै मारेको हो जुनीलाई । यस्तै सोचीसोचीकन म पग्लाउन आँटेको थिएँ । यही समयमा घरमा एकजना टोले आए । विचरा दुई हात जोडेर आमालाई भेरी हस्पिटल लगिदिन अनुरोध गरे । उनकी आमा कोरोनाले सिकिस्त थिइन् । मलाई ठ्याक्कै सुकदेवको याद आयो ।

सुकदेवको जमानामा उनी हाम्रो टोलको एम्बुलेन्स थिए । रात बिरात केही मान्दैन्थे । कोही बिरामी भएर हस्पिटल जान परे उनैलाई उठाउन जान्थे टोलेहरू । सुकदेव भूतजस्तो अँध्यारो मढैयाबाट सट्ट उठेर आउँथे । बिरामी लादेर उनी चुपचाप हस्पिटल पुर्‍याउँथे । पैसा दिँदा ‘अरे नाही रख्खो’ भन्थे । त्यति मात्र हो र ! टोलका मान्छेलाई बजारसम्म पनि ल्याइदिन्थे । पैसा कति भयो भनेर सोध्दा अप्ठेरो मानेर कपाल चिलाउँथे । पानको कत्थाले कोइला भएको दाँत देखाउँदै भन्थे– ‘अब... जत्ता दे मन लागे देओ’ ।

अहिले आएर सोच्छु– दरुवा, एकलकाँटे, दु:खी सुकदेव टोलको सबैभन्दा असल मान्छे थिए ।

म झटपट तयार भएँ । टोले दाइको आमालाई ब्याटरी–रिक्सामा राखेँ र हस्पिटल पुर्‍याएँ । भोलिपल्ट थाहा भयो, उनको आमालाई सन्चो भइरहेको छ । मनमा अलि सकुन आयो । जुनी मरेपछि मलाई बल्ल यति तरान आएको थियो । मनमा आयो– कोरोनाभरि यस्तै सेवामा लागूँ क्या हो ? त्यसपछि त... ‘चलव’ ! मलाई जोजोले अस्पताल पुर्‍याइदिन भन्थे, मैले फिरीमा लगिदिने ल्याइदिने गर्न थालेँ । कति बिरामीहरू त अक्सिजन र बेड नपाएर मेरै रिक्सामा घोप्टेर कहलिरहन्थे । म पनि उनीहरूको साथमा पर्खेर बस्थे ।

हस्पिटलमा अक्सिजन र बेड नपाएर मान्छेहरू असहाय भएको देख्दा त... उफ ! मलाई आफ्नो दु:ख हल्का लाग्न थाल्यो । बाप रे... कस्तो क्रूर समय थियो । बेडवाला बिरामी मरेर जब आफ्नो बिरामीले पालो पाउँथ्यो त कस्तो धन्य हुन्थ्यौँ हामी ।

हो ! अरूलाई हस्पिटल पुर्‍याएर मैले जुनीलाई हस्पिटल पुर्‍याउन नसकेको चुकचुकाहट थोरै कम गर्न चाहन्थे । मुक्ति त कहाँ मिल्थ्यो । तर, आफ्नो दु:ख सहन लायक बनाउँथ्यो । त्योबेला मैले यो करम नगरेको भए... ? अम्मा कसम ! मलाई पूरै टुट्नबाट बचाउने नै यो ब्याटरी–रिक्सा हो ।

भन्ने हो भने ब्याटरी–रिक्साले धेरै बेरोजगारहरूलाई बोर्डर–ब्लेकिया हुनबाट बचाएको छ । ब्याटरी चलाउनेले हरेक साँझ कम्तीमा पाँच सय घर लिएर गएकै हुन्छ । कहिलेकाहीँ हजार–पन्ध्र सय । एउटा गरिबलाई शिर उँचा गर्न यति नै काफी छ । बस् हामीलाई नहेप्नुहोस् । बाँकी... परिस्थितिले जिन्दगीमा गर्ने घपलाबाजी त छँदैछ । हे...हे...हे...।

आउनुस् म तपाईलाई नेपालगन्जमा पाइने फसकिलास राबडी पाउने दुकानमा लिएर जान्छु । के भन्नुभो ? राबडी खाइसक्नुभयो । त्यसोभए कबाब र रुमाली रोटी खाने ठाउँमा लिएर जाऊँ । त्यो पनि नखाने ! त टिक्काचाट, घमन्जाको ठेलामा लिएर जाऊँ । त्यो पनि नाइँ । कहाँ त ?

नेपालगन्जको सबैभन्दा बढिया ठाउँ ! साँच्चै हो ? पक्का ?

ठीक छ ! त्यसोभए जाऊँ डुडुवा राप्ती । नदीको किनार । त्यहाँ मनलाई मल्हम लगाउने हावा चल्छ । मेरा लागि त्यही हो नेपालगन्जको इस्पेसल ठाउँ । त्यहाँ मेरी जुनीको आत्मा बसेको छ । एक्लो महसुस गर्दा म त्यतै गइहाल्छु । जब तबियत खुस रहन्छ तब झम्म गरेर नदीमा पौडी खेल्न थाल्छु । आजचाहिँ त्यहाँ पुगेपछि म तपार्इंलाई अहिरहरूको नौनीवाला मठ्ठा खुवाउँछु । राति आकाश गर्जिंदा जंगलमा फाट्टफुट्ट गरी निस्किने फुट्की च्याउ खानुभएको छ ? ल ! त्यो पनि तपाईंलाई खुवाउने भएँ । त्यसपछि यो ब्याटरी नम्बर पाँच सय पच्पन्न सुन्ना यानेकी मुन्नालाई कहिल्यै बिर्सिनुुहुनेछैन ।

कि बिर्सिहाल्नुहुन्छ हामी देहाती ब्याटरीवालालाई ?

प्रकाशित : आश्विन १५, २०७९ १०:५८
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?