दरिद्रता : दस प्रकरण

२.

म यता रोटीको पहाडको फेदीमै छु

उनीहरु उता फोर्ब्सको चुली चढिसकेछन्

लोकसेवा परीक्षार्थीहरु हो !

रट्नुपर्ने कुरा अर्कै छ—

को हो यो दुनियाँको सबैभन्दा नृशंस अर्बपति ?

जो अर्बौं मान्छेको दरिद्रतामाथि उभिएको छ ।

३.

तिमी मलाई कहिले कोटसँग जोख्छौ

कहिले जुत्तासँग

कहिले वालेटसँग

मलाई नजोखी तिमी यत्तिकै

आत्मसात् गर्नै सक्दैनौ

ए आँखामा ढक–तराजु बोकेर हिँड्ने मान्छे !

मलाई तिम्रो दरिद्रताप्रति खेद छ ।

४.

बगलीमा एक कप चिया खाने औकात नहुनु

अथवा, एउटा चुरोट फुक्ने बर्कत नहुनु

र पनि,

दरिद्रताको आभास छैन

तर, फन्किएर हिँड्ने एउटा साथीले

मलाई संसारकै दरिद्र बनाइदिन्छ ।

५.

यो देश के सारो दरिद्र भाको !

प्रेमिका र प्रेमीहरुलाई दिनका निम्ति

योसाग चक्कुको धारसिबाय केही छैन

यो देश हो कि

चक्कुको उपनिवेश ?

मेरो प्रेम बाँसुरी हो

धुनमा निमग्न हुन नसक्ने दरिद्रता नत्यागेसम्म

यो देश मेरो प्रेमको लायक हुन सक्दैन ।

६.

कमरेडलाई अचेल रातो मन पर्दैन

खैरो मन पर्छ

उहाँले भर्खरै घरमा खैरो रङ लगाउनुभएको छ

हालसालै किनेको नयाँ गाडी पनि खैरै छ

सुट पनि खैरो लगाउनुहुन्छ

रातोसँग टुटिसकेको छ मोह

यो दरिद्रहरुको रङ हो— उहाालाई तत्त्वबोध भइसक्यो

उहाँको विचार पनि खैरो भइसकेको छ

बस्, रातोबाट फिक्किादै फिक्किँदै जानुको

दरिद्रताको उहाँलाई हेक्का छैन ।

७.

दरिद्रताको पाराकाष्ठा हो यो

मान्छेहरुसँग मुटु बाँकी छैन

बेलुनका मुटुहरुमार्फत

साटासाट हुन्छ प्रेम

मार्फत गरिएपछि

प्रेमसँग न धड्कन बाँकी रहन्छ, न रगत

यति दरिद्र हालतमा प्रेमलाई भेट्नु

पृथ्वीको अन्तिम त्रासदी हो ।

८.

‘जि’ देखि ‘गी’ सम्म

जिन्दगी सर्वत्र अभावग्रस्त किन नहोस्

कुनै गुनासो छैन

लत्रेर–झुकेर बाँच्ने एउटा मृत्युबाहेक

जतिवटा गरिबी पनि धारण गर्न सक्छु म ।

९.

सारा प्रयत्न यही हुनुपर्छ, कि—

दरिद्रता लोप भइजाओस्

तर, यो सारा प्रक्रियामा

मान्छेभित्र

मान्छे विलुप्त भएर

कुनै खुङ्खार प्राणीको

जन्म हुनु हुँदैन ।

१०.

म त के थिएँ र ?

दरिद्रताको पिँजडामा बन्दी

पन्छी न थिएँ

बन्धनको तार ठुङ्दाठुङ्दा जीवन रगतपच्छे थियो

र, एक दिन

तिमीले मलाई तिम्रा आँखाहरुको आगालोमा

यसरी बाँधिदियौ, कि—

म मुक्त भएँ

सिङ्गै आकाश मेरो भयो ।