कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२१.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५३

एक्ला बालबालिकाका बेचैनी

अभिभावकको आत्मिक साथ, प्रेरणा र हौसला पाएर अघि बढ्ने उमेरमा एक्लोपनको अनुभूतिले निराश भएका बालबालिकाको मानसिकता र बेचैनीलाई किताबमा लेखिएको छ ।
ज्ञानु अधिकारी

आज पनि नेपाली समाज एउटी छोरीबाट स्वाभिमान र पहिचान चाहँदैन, केवल अनुशासन, मर्यादा, सम्झौता र इज्जत चाहन्छ । परिवार चाहन्छन्– उसले दायाँबायाँ नहेरोस् । अभिभावकको निर्देशनअनुसार मात्र पाइला चालोस्, नम्र, विनयी र सुशील भइराखोस् किनकि कुनै राम्रो (?) केटा वा परिवारले विवाहका लागि प्रस्ताव गरून् । उसको गृहस्थी जमोस् र ऊ त्यसमै सन्तुष्ट देखियोस् ।

एक्ला बालबालिकाका बेचैनी

नेपाली समाज र आमपरिवारले आजसम्म पनि छोरीबाट राखेको अपेक्षा मोटामोटी यत्ति नै हुन्छ र बारम्बार उसलाई यही रटाइन्छ । समाज र परिवारले कुनै दबाबबिना, नैतिक उपदेशबिना र डर–धम्कीबिना स्वतन्त्र रूपमा छोरीलाई हुर्कन नै दिँदैन र उसलाई तिमी कमजोर छौ, तिमी हरहमेसा सतर्क रहनुपर्छ भन्ने अनुभूति दिलाइरहन्छ । यस्तै दबाबका कारण असल र इमानदार छोरी बनेर देखाउने रहरमा एउटी किशोरीले कतिथरी सपनाको पखेटा काट्नुपर्छ, कति रहर र चाहनालाई आफैंभित्र दबाउनुपर्छ र ऊ कति तड्पिनुपर्छ भन्ने न अभिभावक बुझ्छन् न त अरू कसैले यसतर्फ चासो नै दिन्छन् । यसरी कसैले नबुझेको र बुझ्न नखोजेको एउटा पृथक विषयमाथि लेखिएको उपन्यास भर्खरै प्रकाशित भएको छ ।

सानु शर्माको उपन्यास ‘उत्सर्ग’ मा होस्टेल र आफन्तको जिम्मा लगाएर अभिभावक विदेश गएपछि एउटी बालिकाको बाल्यकाल, किशोरकाल र युवावस्था केकस्ता अवसादहरूका बीचमा गुज्रन्छ भन्ने विषय प्रस्तुत गरिएको छ । किताबमा भौतिक सुखसुविधाको मोहसँगै बाबुआमाका जीवनमा आएका बाध्यता र सपनाको बन्दी भएकी एउटी बालिकाको जीवनले पार गरेका दुर्घटित मोडलाई गम्भीर रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

सानु शर्माको यसअघि ‘अर्थ’ (२०६८), ‘विप्लवी’ (२०७४), ‘एकादेशमा’ (२०७५) जस्ता आख्यानहरू प्रकाशित छन्, ‘उत्सर्ग’ (२०७७) उनको चौथो आख्यान–कृति हो । लामो समयदेखि विदेशमा बस्दै आएकी शर्माका आख्यानमा स्वदेश र विदेशका पात्र तथा परिवेशको सम्मिश्रण पाइन्छ । मानवीय संवेदनाका सूक्ष्म अनुभूतिलाई कलात्मक रूपमा प्रस्तुत गर्नु उनका आख्यानको विशेषता हो । यस उपन्यासमा मानवीय जीवनको यस्तै एउटा फरक आयामलाई देखाइएको छ । बाल्यकाल, किशोरकाल हुँदै युवावस्थामा पुगिसक्दा पनि अभिभावकको वात्सल्य, माया र साथ नपाएकी आर्याको मनोदशा र एक्लोपनको अनुभूतिले उसका जीवनमा पारेका जटिलतालाई यस उपन्यासमा मिहिन रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ । कहिले होस्टल, कहिले आफन्त, कहिले आफैंले किनेको घरमा एक्लै बस्दै आएकी आर्यामा विदेशमा बस्ने आमाबाबाप्रति उत्पन्न भएको जुन वितृष्णा र उदासीनता छ त्यही नै यस उपन्यासको केन्द्रीय कथ्य हो ।

अभिभावकको आत्मिक साथ, प्रेरणा र हौसला पाएर अघि बढ्ने उमेरमा एक्लोपनको अनुभूतिले निराश भएका बालबालिकाको मानसिकता र बेचैनीलाई किताबमा लेखिएको छ । यस्तो अवस्थामा उनीहरूभित्र नकारात्मकता सिर्जना भई जीवनमा सही निर्णय लिन नसक्ने र असल–खराबबीचको भेद छुट्ट्याउन नसक्ने स्थिति आउने यथार्थलाई किताबमा देखाइएको छ । युरोपेली मुलुकहरूमा राजदूत भएर गएका बाबा र आमाकी एक्लो सन्तानका रूपमा विदेशमै जन्मिएकी आर्यालाई ६ वर्षको उमेरमा काठमाडौंको कुनै होस्टेलमा राखेर उनीहरू फर्केपछि आर्याले अभिभावकको अनुपस्थितिमा भोगेका भोगाइ, अनुभव र उसले सामना गर्नुपरेका मानसिक, शारीरिक तथा अन्य जटिलतालाई किताबमा लेखिएको छ । आर्याले जीवनलाई पछाडि फर्केर हेर्ने क्रममा संस्मरणात्मक शैलीमा लेखिएको यस उपन्यासमा उसले बिताएका बाल्यकालका त्रासद अनुभूतिहरूलाई प्रस्तुत गरिएको छ ।

कतिपय अभिभावकले आफ्ना छोराछोरीलाई बोर्डिङ स्कुलको जिम्मामा छाडेर विदेश जाने गरेको स्थिति छ र यसलाई सन्तानकै भविष्य र खुसीका लागि गरिएको संघर्ष र त्याग भएको बताउने गरिन्छ । वास्तवमा सन्तानको भविष्य र खुसी पैसामा होइन, अभिभावकबाट पाउने साथ, सहयोग, प्रेरणा र सही मार्गदर्शनबाट मात्र सम्भव छ भन्ने कुरालाई उपन्यासमा प्रभावी रूपमा देखाइएको छ । अभिभावकको सामीप्यबाट टाढा रहेका बालबालिकामा पर्ने मानसिक आघातका साथै अभिभावकप्रतिको वितृष्णालाई देखाइएको यस उपन्यासको एक ठाउँमा भनिएको छ, ‘अब कसरी माफ गर्थें आफ्ना जन्मदातालाई, मेरो त्यो दारुण बालापनका लागि ? उमेरभन्दा परिपक्व हुने प्रयासमा बारम्बार भोग्नुपरेको पीडाका लागि ?’ विदेशबाट पठाइएका महँगा खेलौना, चकलेट, चिजबिज र सुविधाहरूले बालहृदयमा जागृत मायाको, प्रेमको र आत्मीयताको भोक साम्य हुन सक्दैन । उनीहरू त्यही भोकका कारण आहत हुन्छन् र आफ्ना जन्मदाताहरूलाई घृणा गर्न पुग्छन् भन्ने कुरा आर्याका माध्यमबाट उपन्यासमा व्यक्त गरिएको छ ।

उपन्यासमा आर्याको विकट बाल्यकाल मात्र आएको छैन उसले एकान्त र एक्लोपनमा नै रित्याएको किशोरकालका जटिल दिनहरूको चित्रण छ । बेचैनी र छटपटीमा बिताएका यौवनकालका सुरुवाती दिनहरूको वर्णन छ अनि एक्लोपनबाट सिर्जित कमजोर मानसिकताका कारण ऊबाट भएका गल्ती र कमजोरीहरूको अभिव्यक्ति छ । स्नेह र आत्मीयताको अनुभूति प्राप्त गर्नुभन्दा बढी अभिभावकबाट बारम्बार सुन्नुपरेको अर्तिउपदेश र नैतिकताको पाठले आजित बनेकी एउटी किशोरीले कसरी आफ्नो बालसुलभ चञ्चलता, सपना, रहरहरूलाई मार्न बाध्य हुन्छे भन्ने उपन्यासमा मार्मिक किसिमले प्रस्तुत गरिएको छ । आर्याको जीवनमा प्रेमी बनेर आएको गौरव र श्रीमान् बनेर आएको आदित्यका माध्यमबाट पुरुषका नकारात्मक र सकारात्मक प्रवृत्तिहरूको सूक्ष्म चित्रण पनि उपन्यासको महत्त्वपूर्ण पक्ष हो ।

एकातिर समझदार हुनुपर्ने, दायाँबायाँ नगर्ने, अनुशासित हुनुपर्ने अभिभावकको दबाब र अर्कोतिर ‘तिमी नभई बाँच्नै सक्दिनँ’ भनेर अघिपछि लाग्ने केटाको धम्की अनि भर्खर सुरु भएको कलेजको पढाइ र अत्यासलाग्दो एक्लोपनले छटपटाएकी आर्याको जटिल अवस्था युवावस्थामा प्रवेश गर्दै गरेका आमकिशोरीहरूको जटिल अवस्था हो । यस्तो समयमा यदि अभिभावक, आफन्तको साथ र सुझावबाट वञ्चित हुनुपरेको अवस्थामा उनीहरूले सही निर्णय गर्न सक्दैनन् भन्ने कुरा किताबमा देखाइएको छ । भौतिक सुविधा र सम्पन्नताले होइन प्रेम र साथले मात्र छोराछोरीहरूलाई सफल मार्गमा डोर्‍याउन सकिन्छ भन्ने आशय उपन्यासले प्रस्तुत गरेको छ ।

साहित्यिक वाद र प्रयोगको जालोबाट मुक्त यो उपन्यास अनुभूतिपरक छ । आमपाठकलाई व्यावहारिक रूपमा प्रभाव पार्नु र विषयको गम्भीरतालाई बोध गरी संवेदित बनाउन सक्नु उपन्यासको विशेषता हो । सीमित पात्रका माध्यमबाट गम्भीर विषयलाई प्रस्तुत गरिएको उपन्यासको सबल पक्ष भनेको यसको प्रवाहमय, सरल र कलात्मक भाषाशैली हो ।

प्रकाशित : चैत्र ७, २०७७ १०:३३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?