नाम–वतन नखुलेको डोब

हरेक दिन पार गर्दै आएको
त्यही धूलोमा टाँसिएका
अनगिन्ती जुत्ताका डोबहरुले
त्यस दिन भने झस्काए उसलाई

छुट्टाछुट्टै ब्रान्डका
छुट्टाछुट्टै जुत्ता लगाएर
छुट्टाछुट्टै मान्छेहरुले
धूलोमा छाडेर गएका
छुट्टाछुट्टै डोबहरुसँग
भयभीत भयो ऊ

एउटा डोब देखाउँदै सानेले भन्यो–
‘यो मदनको जुत्ताको डोब हुनुपर्छ
त्यसको बाबा भरखर विदेशबाट आएका छन्’

अर्को डोब देखाउँदै बुद्धिले भन्यो–
‘यो नीरजको जुत्ताको डोब हुनुपर्छ
एक वर्ष भयो त्यसले जुत्ता किनेको’

सबै खुलेनन्–
ती कस–कसका डोब थिए
यद्यपि प्रस्ट थिए–
डोब छोड्ने जुत्ताका खुट्टा कसका हुन् ?
नेता, शिक्षक, जागिरे
सम्पन्न, विपन्न
हुनेखाने, हुँदा खानेका ।

उसका खुट्टाले जुत्ता धारण गर्ने
ऐतिहासिक अवसर पाएकै थिएनन्
अनभिज्ञ थियो ऊ
जुत्ता र त्यसका डोबहरुसँग

त्रस्त हुँदाहुँदै पनि
लोभ्याए जुत्ताका डोबहरुले उसलाई

अब
किन्नु थियो जुत्ता
पहिरिनु थियो खुट्टामा
र त्यसै गरी छोड्नु थियो
दोबाटोको धूलोमा डोबहरु
ताकि अरुले पनि
त्यसै गरी नियालून्
उसका पनि जुत्ताका डोबहरु ।

बोकेर रहरको थुम्को एउटा
वायुवेगमा घर पुग्यो ऊ
संघार पार गर्दै गर्दा
ठोक्किए उसका कानमा
सत्य संवाद
रहरहरु आकाशमा चराजस्तै उडे र बिलाए

आमा भन्दै थिइन् बालाई
‘साँझ घर फर्कंदा एक पोका नुन लिएर आउनू’
उसले देख्यो
बा कमिजको खल्तीबाट
रित्तो हात निकाल्दै
आमाको अनुहार हेर्दै भन्दै थिए–
‘आज एक छाकलाई पुर्‍या न’

उसलाई थाहा भयो–
जुत्ता खुट्टाले धारण गर्ने चीज मात्र होइन
यो असम्भव सपना पनि हो

पाउनेछैन उसले
छोड्न दोबाटोमा डोबहरु
उसले त बनाउनु छ
अब आफ्नै पैतालाका डोबहरु
र, पुग्नु छ कतै

यात्रा त आखिर खुट्टैले गर्ने हो ।

-शान्तिप्रिय वन्दना