ठूलो पान्डा

यसको सबैभन्दा ठूलो कारण पान्डाले देखाउने चकचकी अर्थात् केटाकेटीपन हो । यो निकै आकर्षक हुने गर्छ । त्यसैले पान्डा भनेपछि धेरै मानिस हेर्न लोभिने गर्छन् । पान्डाको यही लोकप्रियताका कारण ‘स्टार’ जनावर पनि भन्ने गरिन्छ । हाम्रो छिमेकी देश चीनले ठूलो पान्डालाई धेरै महत्त्व दिएको छ । यसलाई देशकै परिचयजस्तो बनाएको छ । चीनले आफ्नो साथी देशलाई ठूलो पान्डा उपहार पनि दिने गर्छ । त्यसैले चिनियाँ कूटनीतिको एउटा मुख्य विशेषता नै पान्डा रहेको छ । सन् २००८ मा चीनको राजधानी बेइजिङले गृष्मकालीन ओलम्पिक्स आयोजना गरेको थियो । त्यति बेला प्रतियोगिताको मस्कटका रूपमा पान्डालाई प्रयोग गरिएको थियो । चिनियाँ भाषामा यसलाई ‘ता स्योङ माओ’ भनिन्छ । यसलाई अंग्रेजीमा जायन्ट पान्डा र पान्डा बियर दुवै भनिन्छ । ठूलो पान्डा र रेड पान्डामा फरक छ । दुवैको गुण, प्रवृत्ति र स्वभावमा धेरै अन्तर छ । ठूलो पान्डको मुख्य विशेषता हो– यसको आँखा र कानमा ठुल्ठूला गोलाकार कालो रंग । यसको शरीरको अरू भागमा पनि यस्ता काला धब्बा पाइन्छन् । यसैले पनि ठूलो पान्डा र रातो पान्डा ठ्याक्कै छुटिन्छन् । रेड पान्डा नेपालमै पनि पाइन्छ । ठूलो पान्डाको मुख्य आहारा भनेको बाँस हो । पान्डा बाँसलाई खुबै मन पराएर खोजीखोजी खाने गर्छ । जंगलतिर बस्ने पान्डाले घाँस पनि खाने गर्छ । अझ केहीले त मासु पनि खाने गरेको पाइएको छ । चिडियाखानामा राखिएका पान्डालाई अन्डा, माछा, मासुसँगै सुन्तला र केरा दिने गरिन्छ ।

चीनमा ठूलो पान्डाको सबैभन्दा मुख्य बसोबास सिचुवान प्रान्तमा छ । सिचुवान प्रान्तको राजधानी छेन्डु हो र यहाँ ठूलो क्षेत्र ओगटेको ‘छेन्डु पान्डा बेस’ स्थापना गरिएको छ । यसको मुख्य उद्देश्य ठूलो पान्डाबारे लगातार अनुसन्धान गर्नु हो । यहाँ पान्डाको प्रजनन् प्रक्रिया पनि गरिन्छ । यो पान्डा बेसको स्थापना सन् १९८७ मा गरिएको थियो । अहिले यो सर्वसाधारणका लागि खुला छ । यहाँ दिनहुँ हजारौंले भ्रमण गर्छन् । पयर्टकका लागि पनि यो निकै आकर्षकस्थल बनेको छ । विशेषतः यहाँ विद्यार्थीले धेरै भ्रमण गर्छन् । प्रायः शैक्षिक भ्रमण हुने गर्छन् । विद्यार्थीले पान्डाबारे जति पनि जानकारी लिन चाहन्छन्, ती सबै यस पान्डा बेसमा उपलब्ध छ । त्यस क्रममा पान्डालाई प्रत्यक्ष हेर्न पाउने त भयो नै । स्थापनाका बेला यहाँ जंगलबाट उद्धार गरिएका ६ ठूला पान्डा थिए । अहिले संख्या बढेर ८३ पुगेको छ । यसमध्ये धेरै यहाँ नै जन्मेका र हुर्केका हुन् । यो दुर्लभ जनावरमा पनि हो । चीनका विभिन्न चिडियाखानामा अहिले २ सय ४० को हाराहारीमा मात्र ठूला पान्डा रहेको अनुमान छ । चीन बाहिर २७ देशमा ठूला पान्डा छन् । ती चीनले उपहार दिएका हुन्, जसको संख्या ४९ पुग्छ । यी चिडियाखानमै छन् । जंगलतिर भने अझै १ हजार ६ सय जति पान्डा रहेको अनुमान छ । विश्वभर दुईदेखि तीन हजार संख्यामा ठूलो पान्डा रहेको अनुमान छ ।
(चीनस्थित छेन्डु पान्डा बेसको भ्रमणपछि)