बच्चा कोरल्न सल्लाह
विश्वमै दुर्लभ मानिएको सारस त्यतिबेला बथान बनेर धेरैको संख्यामा देखिन्छन्, जतिबेला बच्चा कोरल्ने ठाउँ खोजी गर्नुपर्ने हुन्छ । उनीहरूले सामूहिक रूपमै कहाँ गुँड बनाउने र बच्चा कोरल्ने सल्लाह गर्छन् ।
विश्व सीमसार क्षेत्रमा सूचीकृत कपिलवस्तुको जगदीशपुर ताल क्षेत्रमा केही दिनयता ६० सम्म सारसका बथान देखिएका छन् । तिलौराकोट, गोबरी, रामापुर, निग्लिहवा र श्रीनगरमा ठुल्ठूलो झुन्ड छन् । जहदी, बन्डिहुली, अरौराकोट र बर्मेली टोल लगायतका गाउँ आसपास सिमसिमे धाप भएको खेतमा हुलका हुल छन् ।
मे महिनाको अन्त्य प्रि–ब्रिडिङ (भाले लाग्ने) याम भएकाले धेरै सारस एकै ठाउँमा जम्मा हुन्छन् । कुन ठाउँ सुरक्षित हुन्छ, कसरी बच्चा हुर्काउने भनेर प्राकृतिक रूपमा सल्लाह गर्छन् ।
ठाउँ चयनपछि सारसले जून महिनाको सुरुतिर गुडँ बनाउँछन् । त्यसपछि पोथीमा भाले लागेर अण्डा पार्छन् ।
जून महिनाको अन्त्यतिरबाट ओथारो बस्छन् । ४२ देखि ४५ दिनमा बचेरा कोरल्छन् ।
जलवायु परिवर्तनको असरले विश्वव्यापी रूपमा चरालाई असर गरिरहे पनि जगदीशपुर क्षेत्र चराका लागि पारिस्थितिकीय प्रणाली उत्कृष्ट भएको विश्वकै राम्रो स्थान मानिन्छ । यहाँ सारस मात्र होइन, विभिन्न महादेशबाट अनेक चराहरू बच्चा कोरल्न आउँछन् । हुर्काउँछन् र लिएर जान्छन् ।
सुरक्षा हिसाबले सारसले चारैतिर पानी भई बीचमा अग्लो भएको ठाउँलाई रोज्छन् । सकभर कसैले हानि–नोक्सानी नपुर्याओस् भनेर ।
बथानका बथान सारस कराउँदाको चिरबिराहटले यतिखेर जगदीपुर क्षेत्र रोमाञ्चित बनेको छ । अरू बेला दुईभन्दा बढी एकैपल्ट नदेखिने सारसहरू बथानमै देखिन थालेपछि हेर्न सर्वसाधारणको भीड लाग्ने गरेको छ ।
उड्न सक्नेमध्ये सबैभन्दा अग्लो चरा हो सारस ।
करिब १० किलोसम्म तौल हुने सारस दुर्लभ चरा हो । वन्यजन्तु संरक्षण ऐन ०२९ ले संरक्षित गरेको ९ पक्षी प्रजातिमध्ये एक हो ।
नेपालमा ५ सय सारस भएको अनुमान छ । कपिलवस्तु, रुपन्देही र नवलपरासीमा मात्रै ३ सय बढी भएको चराविद्हरूको दाबी छ ।
विश्वमै कम देखिन थालेपछि सन् २००० मा सारसलाई दुर्लभ पक्षीमा सूचीकृत गरिएको थियो ।
सारसले सर्पलाई सजिलै आहार बनाउँछ । त्यही भएर सारस बस्ने ठाउँवरिपरि सर्पको त्रास हुँदैन । बालीलाई नोक्सान पुर्याउने शंखेलगायतका कीरालाई सारसले खान्छ ।
नजिकै चितुवा, बाघ, भालुलगायत जन्तु आउन लागे पहिल्यै कराएर अग्रिम जानकारी दिन्छ । यसले सम्भावित आक्रमणबाट बच्न मानिसलाई सघाउँछ ।
प्रकाशित : असार ८, २०७६ ११:३२