पातको पिपिरी

दुवै दाजुबहिनी आँगनमा बसेर मकैको ‘जोर कि बिजोर’ खेलिरहेका थिए । त्यतिकैमा पातको पिपिरी बजाउँदै मनकुमार उनीहरूका अगाडि टुप्लुक्क आइपुग्यो ।

‘गोपी, माछा मार्न जाने हो ?’ उसले कर्कलोको पातमा पोको पारेका गँडयौला र काँधमा बोकेको बल्छी एकसाथ दुवैलाई देखायो । गोपी पनि खेल्न छोडेर बुवाले छानामा सिउरिदिनुभएको बल्छी निकाल्न दौडियो । रोपाइँ सिद्धिएपछि आमाले खेतको आलीमा पसनीले खन्दै सानो डोब बनाएर मास र भटमास रोप्नुभएको थियो । त्यो माटो सरीको पसनी पनि छानामै सिउरिएको रहेछ । गोपी पसनी लिएर घरपछाडि मल खाडलको डिलमा खन्न गयो । सान्नानीले कर्कलोको पात चुँडेर ल्याई । मल खाडलको डिलमा खन्दा निस्किएका गँडयौला गोपी र मनकुमारले टिपेर कर्कलोको पातमा राखिदिए । गँडयौलाको पोको सान्नानीले बोकी । तीनै जना होली खेततिर लागे ।

रोपाइँपछि लगत्तै भेल पसेकाले पन्ध्र दिनअघि रोपेको रोपो पनि भर्खरै हरियो फर्कन लागेको थियो । पानीले खाएर बीचबीचमा खाली थियो । धानको बीचबीचमा जलकुम्भी थुप्रिएको देखिन्थ्यो ।

‘बुझयौ, हिजो कालुले पनि यहीँबाट एक सिल माछा मारेर लगेको थियो,’ मनकुमारले माछाको कुरा सुनाउँदै कर्कलाको पातबाट दुइटा गँडयौला झिक्यो । एउटा आफ्नो बल्छीमा उन्यो अनि अर्कोचाहिँ गोपीको बल्छीमा उनिदियो । दुवैजना खेतको रोपो बीचमा पुग्ने गरी बल्छी डुबाएर हेर्न थाले । सान्नानी पनि उत्सुकतापूर्वक हेरिरहेकी थिई । ‘माछालाई गँडयौला खुब मनपर्छ । अब गँडयौला खान आउँदा बल्छीमा उनिन्छ । माछा परेपछि यो बल्छी बाँधेको सुता (धागो) हल्लिन्छ अनि फुत्त बाहिर तान्नुपर्छ बुझयौ ?’ मनकुमारले गोपीलाई माछा मार्ने सबै तरिका बिस्तारपूर्वक सम्झायो । नभन्दै एकैछिनमा गोपीको बल्छी हल्लिन थाल्यो । तीनै जना खुसीले फरुङ्ग परे । गोपीले एकछिन पछि बल्छी फुत्त बाहिर तान्यो । ‘धत् ∕ माछा भनेको त गँगटो पो परेछ,’ गोपी र सान्नानी मुखामुख गरेर हाँस्न थाले ।

मनकुमारले होसियार भएर गोपीको बल्छीबाट गँगटो निकाल्यो र फेरि अर्को गँडयौला उनिदियो । दुवैजना बल्छी थापेर माछा पर्ने आसले उभिरहे । सान्नानी एउटा सानो छेस्कोले गँगटोलाई यताउता पल्टाएर हेरिरहेकी थिई । ‘आम्मै ∕ गँगटाका आँखा त यहाँ पो हुँदा रहेछन् ।’ अगाडिपट्टि हाँगाझैं निस्किएका खुट्टाजस्तो भागमा देखाउँदै सान्नानी आश्चर्यले कराई । ‘झन् दाँत त त्यसका पेटमा हुन्छन् रे,’ गोपीले बल्छीतिरै ध्यान दिएर बहिनीलाई जवाफ दियो । सान्नानीले छेस्काले घँचेट्दै गँगटोलाई फेरि पानीभित्रै खसाइदिई ।

चरक्क घाम चर्केको थियो । गर्मीले गर्दा निधारबाट चुहिँदै आएको पसिना नाकको टुप्पासम्म पुग्यो । बल्छीमा एउटै माछो पनि परेको थिएन । ‘उफ् ∕ कस्तो गर्मी ।’ सन्नानी छेउको रूखबाट पात टिपेर पंखाझैं हम्किन थाली । ‘यस्तो गर्मीमा त पौडी खेल्न कस्तो मज्जा हुन्छ नि,’ गोपीले नाकसम्म आएको पसिना पुस्दै भन्यो । ‘खोलामा पौडी खेल्न जाने हो त ?’ मनकुमार पनि तम्सियो । ‘नाइँ, मलाई पौडिन आउँदैन,’ सान्नानी डराई । ‘तिमी खोलाको छेउमा खेल, हामी बीचतिर खेल्छौँ,’ मनकुमारले उपाय निकाल्यो । तीनै जना बल्छी त्यहीँ थापिराखेर खोलातिर लागे ।

खोलामा भेल आएर भर्खरै घटेको थियो । किनाराका पानीले छोपिएका हिलो लेदो सरीका रूखबिरुवा घामले ओइलाएर लत्रक्क परेका थिए । एकछिन् उभिएर उनीहरूले खोलाको पानीतिर हेरे । एकछेउमा पानी कस्तो जाँतो घुमे जसरी फन्फनी घुमिरहेको थियो । सान्नानीले बगरमा भेलले थुपारेको जलकुम्भीको थुप्रोबाट एउटा फूल टिपेर त्यो पानी घुमेको ठाउँमा मिल्काइदिई । फूल त घुम्दैघुम्दै भित्रभित्र गयो र त्यहीँ हरायो । गोपी र मनकुमार लुगा फुकालेर खोलामा हाम फाल्न तयार भइसकेका थिए ।

‘दाइ नजानुस्, अस्ति बुवाले यस्तो भुमरी परेको ठाउँमा पानी गहिरो हुन्छ भन्नुभा होइन ?’ सान्नानीले गोपीको हात च्याप्प समाती । ‘धेरै पानीमा त पौडी खेल्न रमाइलो हुन्छ नि,’ मनकुमार उक्सियो । ‘अस्ति भर्खर खोलामा बाढी आउँदा पानी हाम्रो घरको आँगनसम्म पुगेको थियो,’ सान्नानीले गोपीको हात समातिरही । बहिनीका कुराले गोपी अलि हच्किएर पछाडि सर्‍यो । ‘हे... डरपोक...म त खेल्छु,’ मनकुमार हाँस्दै गोपीलाई जिस्काएर खोलामा पस्न तयार भएको थियो ।

‘पख मनकुमार, हामी सिकारुहरू खोलाको धेरै पानीमा पस्नुहुन्न रे । यस्तो बगुवा पानीले त पौडिन नजान्नेहरूलाई बगाएर लैजान्छ रे,’ गोपीले पनि बुवाले सम्झाएको कुरा मनकुमारसँग दोहोर्‍यायो ।

‘पोहोर साल पौडी खेल्ने हुँदा रामुलाई यही खोलाले बगाएको होइन ?’ सान्नानीले सम्झाई । रामु उनीहरूको मिल्ने साथी थियो । उसको यादमा तीनै जनाका आँखा रसाएर आए । तीनै जनाले खोलाको डिलमा उभिएर एकछिन् अलमल्ल परी बगेको पानीलाई टुलुटुलु हेरिरहे ।

‘बल्छीमा माछा परिसक्यो होला,’ अचानक गोपीले सम्झियो । त्यसपछि गोपी र मनकुमारले पौडी खेल्न भनेर फुकालेका लुगा फेरि लगाए । सान्नानीले जलकुम्भीका पात टिपेर बिस्तारै बेरी र पिपिरी बनाई । तीनै जना एक–एकवटा पिपिरी पालैपालो बजाउँदै होली खेततिर फर्किए ।