हाम्रो देश, हाम्रा प्रदेश
काठमाडौँ — ठूलो भएपछि के बन्छौ ? कसैले सोध्यो भने धेरैको जवाफ हुन्छ– डाक्टर, इन्जिनियर, पाइलट, समाजसेवी...। तर राजनेता, राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री वा मन्त्री बन्छु भन्ने कमै हुन्छन् । जब कि मुलुकलाई कता लैजाने भन्ने मुख्य जिम्मेवारी उनीहरूमै हुन्छ ।
यस्तो किन ? किनकि हाम्रो मुलुकमा सबैजसो क्षेत्र राजनीतिबाट प्रभावित छ । तर राजनीति आफैंचाहिँ त्यति सफा छैन । सफा नभएकैले तिमीहरूजस्ता नयाँ पुस्तालाई यतातिर लाग्नु राम्रो होइन भन्ने लागेको हुन सक्छ ।
अक्सफोर्ड डिक्सनरीका अनुसार राजनीति भनेको ‘कुनै पनि देश वा भूभागको शासन सञ्चालनसम्बन्धी गतिविधि हो ।’ यसलाई देश सञ्चालनको मूल नीति पनि भन्न सकिन्छ । राजनीतिशास्त्रका दार्शनिक एरिस्टोटलले यसलाई समाज विज्ञानकै एउटा अंगका रूपमा व्याख्या गरेका छन् ।
मुलुक कसरी सञ्चालन हुन्छ भन्ने कुरा त्यहाँको राजनीतिक व्यवस्था कस्तो छ भन्नेमा भर पर्छ । हाल संसारमा तीन प्रकारका राजनीतिक व्यवस्थाको अभ्यास भएको पाइन्छ । अधिनायकवादी व्यवस्था, कम्युनिस्ट व्यवस्था र लोकतान्त्रिक व्यवस्था । अधिनायकवादी व्यवस्थामा जनतालाई स्वतन्त्रता हुँदैन । एउटै व्यक्तिले शासन सञ्चालनमा आफ्नो हैकम चलाउँछ । कम्युनिस्ट व्यवस्थामा कम्युनिस्ट विचारधारा राख्ने पार्टीहरूले नै शासन चलाउँछन् । लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा वैयक्तिक स्वतन्त्रता हुन्छ । निर्वाचनमार्फत जनताले भोट हालेर आफ्ना प्रतिनिधि छान्छन् । त्यसरी छानिएका प्रतिनिधिले मुलुकमा शासन गर्छन् । नेपाल पनि ‘लोकतान्त्रिक’ शासन व्यवस्था भएको मुलुक हो ।
राजनीतिक व्यवस्था राम्रो अपनाउँदैमा मुलुकमा प्रगति हुन्छ भन्ने छैन । प्रगतिका लागि त्यसलाई सञ्चालन गर्ने तरिका र नेताहरू पनि असल हुनुपर्छ । राजनीति सही ढंगले चलेन भने जनताले आन्दोलनबाट त्यस्तो शासन व्यवस्था परिवर्तन गर्छन् । नेपालमा पनि पटकपटक यस्ता परिवर्तन भए । २००७ साल, २०४६ साल र २०६२/०६३ सालमा जनताले राजनीतिक परिवर्तनका लागि आन्दोलन गरे । २००७ सालको आन्दोलनले राणाशासन ढालेर प्रजातन्त्र स्थापना गर्यो । २०४६ को जनआन्दोलनले पञ्चायती शासन ढालेर पुन: प्रजातन्त्र स्थापना गरेको थियो । २०६२/६३ सालको आन्दोलनले राजतन्त्र ढालेर नेपालमा गणतन्त्र स्थापना गर्न भूमिका खेलेको थियो । पुराना शासन व्यवस्थामा गलत कामहरू बढ्दै जान थालेपछि जनताले आन्दोलनबाट नयाँ व्यवस्था ल्याएका हुन् ।
मुलुक चल्ने मुख्य आर्थिक स्रोत त्यस देशका जनताले तिरेको कर हो । तिमीहरू सबैका बाबुआमा वा अभिभावकले कमाएको रकमको केही प्रतिशत राज्यलाई करका रूपमा तिरिरहनुभएको छ । राष्ट्रको सम्पत्तिमा प्रत्येक जनताको श्रम जोडिएको हुन्छ । त्यसैले शासन सञ्चालन गर्ने राजनीति राम्रो भयो भने मात्र हामीले तिरेको करको सही उपयोग हुन सक्छ ।
हाम्रो देशमा अब संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र पूर्ण रूपमा कार्यान्वयन हुन लागेको छ । मुलुकमा ७ प्रदेश र ७५३ स्थानीय तह भएका छन् । ती सबैमा जनप्रतिनिधिहरू पनि चुनिइसकेका छन् ।
प्रकाशित : माघ १४, २०७४ ०८:५२
