हिउँ चितुवा च्यालेन्ज

हिउँ चितुवा कहाँ बस्छ त ? हिउँ चितुवा रहने १२ देशका २३ स्थान छनोट गरिएका छन् । तीमध्ये तीनवटा नेपालमै पहिचान गरिएका छन् । हिउँ चितुवा नेपालसहित, भारत, चीन, भुटान, अफगानिस्तान, काजकिस्तान, कीर्गिस्तान, मंगोलिया, पाकिस्तान, रूस, ताजकिस्तान, उज्ज्वेकिस्तानजस्ता देशका हिमाली प्रदेशमा पाइन्छ । 

 नेपालमा हिउँ चितुवा पाइने स्थानलाई तीन ब्लकमा विभाजन गरिएको छ । यिनलाई पूर्वी, मध्य र पश्चिम ब्लकमा विभाजन गरिएको हो । पूर्वी ब्लकअन्तर्गत कञ्चनजंघा संरक्षण क्षेत्र, मकालु बरुण, सगरमाथा र लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज पर्छन् । मध्य क्षेत्रअन्तर्गत ढोरपाटन सिकार आरक्ष, से–फोक्सुण्डो, रारा र खप्तड निकुञ्ज क्षेत्र पर्छन् । कञ्चनजंगा संरक्षण क्षेत्रमा केही हिउँ चितुवाको घाँटीमा रेडियो स्याटलाइट झुन्डयाएर उनीहरूले चर्ने र खेल्ने ठाउँको पहिचान पनि भइरहेको छ । नेपालमा कति हिउँ चितुवा छन् भन्ने यकिन तथ्यांक छैन । अनुमानअनुसार नेपालमा तीन सयदेखि पाँच सय हिउँ चितुवा छन् । यिनीहरू हिमाली क्षेत्रमा रहने भएकाले यिनीहरूको संख्या गन्न कठिन हुने गर्छ ।
वास्तवमा हिउँ चितुवा कस्तो हुन्छ त ? हामीले पढेको, फोटो र भिडियो हेरेको आधारमा यसबारेमा धारणा बनाउँदै आएका छौं । अघिल्लो सोमबार पाटन संग्रहालयमा विद्यार्थीहरूबीच हिउँ चितुवाबारेको डिजाइन प्रतिस्पर्धा भएको थियो । यसलाई ‘डिजाइन च्यालेन्ज’ नाम दिइएको थियो । अन्तर्राष्ट्रिय हिउँ चितुवा दिवसको अवसरमा काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरका विद्यालयका विद्यार्थीहरूबीच प्रतिस्पर्धा भएको थियो । प्रतिस्पर्धामा ४० विद्यालयका १ सय २० विद्यार्थी सहभागी थिए । एक समूहमा तीन विद्यार्थी सहभागी थिए ।

उनीहरूलाई हिउँ चितुवा कहाँ बस्छ ? त्यसको डिजाइन तयार पार्नुपर्ने जिम्मेवारी दिइएको थियो । साथै, आफूले बनाएको डिजाइन सम्बन्धमा कथासमेत लेखेर वाचन गर्न लगाइएको थियो । दुई घण्टाको अवधिमा उनीहरूले आफूलाई भएको जानकारीको आधारमा हिउँ चितुवा बस्ने स्थानको डिजाइन र त्यसबारे कथा बनाएका थिए । उनीहरूले यसको लागि कार्डबोर्ड पेपर, काठका टुक्रा, रंग, कपासजस्ता सामान प्रयोग गरेका थिए । 
प्रतिस्पर्धामा समूहमा राम्रो काम गर्ने, राम्रो कथा लेख्ने, राम्रो डिजाइन बनाउने र अरूभन्दा फरक खालको आइडिया निकाल्ने एक–एक समूहलाई विजेता बनाइएको थियो । उक्त प्रतिस्पर्धामा सहभागी भएका विद्यार्थीहरूले आफूले जानेको कुराको आधारमा बनाएको डिजाइन र कथाले आफूले हिउँ चितुवाको बारे धेरै जानकारी पाएको बताए ।