काठमाडौँ — पुल्चोक इन्जिनियरिङ क्याम्पसमा अध्ययन गरेका विद्यार्थीद्वारा स्थापित ‘पाइला’ ले रोबोट उत्पादन गरेर स्थानीय बजारमा ल्याइसकेको छ । विश्वका सयौं देशका प्रतिस्पर्धीसँग पाइलाले डेनमार्कको कोपनहेगनमा नोभेम्बर २०१८ मा हुने ‘स्टार्टअप ओलम्पिक्स’ मा पनि प्रतिस्पर्धा गर्दैछ ।

कला क्षेत्रमा काम गर्ने स्टार्टअपदेखि नेपालमा उपलब्ध स्रोत–साधन प्रयोग गरी सामान उत्पादन गर्नेसम्मका दर्जनौं कम्पनीले अन्तर प्रेरणाद्वारा अघिल्लो साता आयोजित सिर्जनशील बिजनेस प्रतियोगितामा सहभागिता जनाएका थिए । सबै एकसेएक अब्बल, सबैका परियोजना विश्व बजारमा तहल्का पिट्ने खालका थिए । यसमाझ परियोजनामध्ये पाइला टेक्नोलोजी सर्वोत्कृष्ट ठहरियो । विश्वका सयौं देशका प्रतिस्पर्धीसँग पाइलाले डेनमार्कको कोपनहेगनमा नोभेम्बर २०१८ मा हुने ‘स्टार्टअप ओलम्पिक्स’ मा प्रतिस्पर्धा गर्नेछ ।

दरबारमार्गको नौलो रेस्टुराँका वेटर रोबोट र दरबारमार्गकै एसबीआई बैंकमा आगन्तुकलाई स्वागत गर्न राखिएका रोबोटको केही समययता निकै चर्चा भइरहेको छ । तिनको निर्माण यही पाइला टेक्नोलोजीले गरेको हो । उच्चस्तरीय रोबोट हेर्दा लाग्न सक्छ, वर्षौंको अनुभवले खारिएका वैज्ञानिकको हात यसमा छ । तर, यसका पछाडि दुई वर्षअघि मात्र पुल्चोक क्याम्पसबाट इन्जिनियरिङ सकेका केही होनहार युवा छन् । यिनले निरन्तरको मिहिनेत र लगनबाटै अनुभवीसरह आफूलई सिद्ध गरिदिएका छन् ।

‘क्याम्पसको क्यान्टिनमा खाजा खाँदा आएको आइडियालाई वास्तविकतामा परिणत गरेका हौं,’ दुई वर्षअघि स्थापित पाइलाका सञ्चालकमध्ये एक दीपकमल भुसाल बताउँछन् । पुल्चोक क्याम्पसमा छुट्टै रोबोटिक्स क्लब नै छ । यहाँ उपलब्ध सीमित स्रोत–साधन प्रयोग गरी विद्यार्थी आफैं सिक्दै रोबोट बनाउँछन् ।

कोही विदेश जाने क्रममा थिए त कोही ठूल्ठूला कम्पनीमा जागिर खोजिरहेका थिए । आर्टिफिसियल इन्टलिजेन्स (एआई) र रोबोटिक्सको नशाजस्तै भइसकेको सात जना युवाले भने विदेशलाई विकल्पका रूपमा कहिल्यै देखेनन् । अनि, नेपालमा धराशायी अवस्थामा रहेको रोबोटिक्स क्षेत्रमा कसैले जागिर दिन्छ भन्ने पनि थिएन । त्यसैले आफ्नै कम्पनी खोले । हालसम्म पाइलाले रोबोटिक्सका विभिन्न आयामका अध्ययन–अनुसन्धानमा एक करोडभन्दा बढी खर्च गरिसकेका छन् । दीपकमल भन्छन्, ‘अहिलेसम्म नाफा त भएको छैन । तर, आस मारिहाल्ने अवस्था पनि छैन ।’

एसबीआई बैंकमा रहेको ‘परी’ नामक रोबोटले ढोकाबाट पस्नेबित्तिकै जोकोहीलाई पनि नमस्कार गर्छ, निस्कन लागेकालाई धन्यवाद ज्ञापन गर्छ । यतिमात्र नभएर त्यसमा जडित स्क्रिनको प्रयोग गरी बैंकिङका विधि जान्न सकिन्छ । नौलो रेस्टुराँमा रहेको ‘जिन्जर’ नामक रोबोटलाई पाइलाका अर्का संस्थापक विनय राउत विश्वकै उत्कृष्ट वेटर रोबोट भन्न रुचाउँछन् । उनी अरूको रेस्टुराँमा रोबोट परीक्षण गर्न आइपर्न सक्ने कठिनाइबारे पहिले नै सजग थिए । त्यसैले जिन्जरको सफल परीक्षण गर्न यिनले नौलो रेस्टुराँ खोलेका हुन् । पाइलाका अन्य संस्थापक विश्वकै पहिलो नागरिकता प्राप्त ह्युमनोइड रोबोट सोफियामा प्रयोग भएका प्रविधिबारे पनि जानकार छन् । विनय भन्छन्, ‘सोफियामा नौलो प्रयोग गरिएको उसको छाला र अनुहारका भावमात्र हुन् ।’ सोफियाभन्दा जिन्जर धेरै हिसाबले स्मार्ट रहेको उनको जिकिर छ ।

खिचापोखरीस्थित केकेएफसी रोबोट वेटर प्रयोग गर्ने नेपालकै पहिलो रेस्टुराँ हो । तर, ती रोबोट नेपालमा बनेका नभई चीनबाट मगाइएका हुन् । त्यहाँको प्याङ्गोलिन रोबोटिक्स कम्पनीले विश्वभर वेटर रोबोटलगायत अन्य रोबोट निर्यात गर्छ । पाइलाका नीरज बस्नेत भन्छन्, ‘अब हामी पनि छिट्टै अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा जाँदै छौं । त्यति बेला प्याङ्गोलिन नै हाम्रो सबैभन्दा ठूलो प्रतिद्वन्द्वी होला ।’

पाइलाका अन्य परियोजना पनि छन् । अन्य बैंकसँग मिलेर यिनले परीभन्दा पनि राम्रा गुणस्तरका अन्य रोबोट ल्याउँदै छन् । विभिन्न कम्पनीका फेसबुक पेज तथा वेबसाइटका लागि बहुभाषी च्याट बोटमा पनि काम गर्दै छन् । आउने दस वर्षमा पाइलालाई कहाँ देख्नुहुन्छ ? ‘चीन, भारत, अमेरिकालगायत विश्वका ठूल्ठूला देशमा पाइलाका शाखा हुनेछन् । सुन्दा महत्त्वाकांक्षी सुनिएला । तर, हामीले पहल गरिसकेका छौं,’ दीपकमलको जवाफ प्रस्टै थियो ।

twitter : @LuitelBibhu