पहाडका सहयोगी
काठमाडौँ — सिरहा सुखीपुर नगरपालिका ४ स्थित कविलासीका सुनील यादवले भारतको चेन्नाईबाट बीई सिभिल इन्जिनियर सकेलगत्तै दार्चुलास्थित चमेलिया जलविद्युत्को थलीघाट सबस्टेसनमा एक वर्ष काम गरे । अनि राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणतर्फ लागे । खोटाङको हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका ३ मा भूकम्प प्रतिरोधी घर बने/नबनेको हेर्ने काम थाले ।
‘हामी पुनर्निर्माणका सहयोगी हौं,’ सुनील भन्छन्, ‘तराईको फाँटमा जन्मे हुर्केको मान्छे पहाडमा आएर काम गर्न पाउँदा फरक अनुभूति भइरहेको छ ।’ हलेसी तुवाचुङमा पाँच महिनायता कार्यरत उनी हाल यही नगरपालिकाको अर्खौले, सल्ले र राजापानीमा प्राविधिक परामर्श दिन व्यस्त छन् । ‘गाउँ–गाउँमा पुगेर मापदण्डअनुसार घर बनेका छन्/छैनन् हेर्ने गर्छु,’ अर्खौलेमा भेटिएका उनले भने, ‘थोरै त्रुटि भए सच्याउन लगाउने, धेरै भए पुन: बनाउन लगाउने सल्लाह दिन्छु ।’
उनको कार्यक्षेत्रमा करिब ४ सय लाभग्राही छन् । उनलाई कच्ची बाटो छिचोल्दै लाभग्राहीको घर पुग्नुपर्ने बाध्यता छ । एउटा वडाबाट अर्को वडा पुग्न बाइकमा झन्डै ४ घण्टासम्म लाग्छ । ‘यस्ता ठाउँमा आएर काम गर्न पाउँदा धेरै सिक्ने अवसर पाएँ,’ उनले भने । पुनर्निर्माणमा सयोग गरिरहेका अरू प्राविधिक पनि नयाँ ठाउँमा काम गर्न पाउँदा दंग छन् ।
‘यो तराईको मान्छेलाई सोलुखुम्बु नयाँ ठाउँ भएको छ,’ जनकपुरका २७ वर्षीय इन्जिनियर सुवास झाले भने, ‘उकाली ओराली गर्दा जुकाले टोक्छ । जुका टिप्दै गाउँ पुग्ने गरेका छौं ।’ उनी सहरी विकास अन्तर्गतको जिल्ला आयोजना कार्यान्वयन कार्यालय सोलुमा आठ महिनायता कार्यरत छन् । उनी घरको अवस्थाबारे वडाहरूबाट आउने फर्महरू पूरा भएका छन्/छैनन्, भूकम्प प्रतिरोधी घर बनाएको रेकर्ड फर्ममा छ/छैन हेरेर निर्माणका लागि आवश्यक पर्ने थप किस्तालाई सिफारिस गरी जिल्ला समन्वय समितिमा पठाउँछन् । मापदण्ड नपुगेका घरको विवरणलाई पुन: वडामा फर्कादिन्छन् ।
बझाङका २६ वर्षीय राम मल्ल हलेसी तुवाचुङ २ मा सक्रिय छन् । ‘भूकम्प प्रतिरोधी घर कस्तो हुन्छ, कसरी बनाउने भन्नेबारे लाभग्राहीलाई तालिम दिँदै आएको छु,’ उनी भन्छन्, ‘अहिले धमाधम भूकम्प प्रतिरोधी घर बनाउने क्रम जारी छ ।’ उनलाई घर पुग्न हलेसीबाट घर पुग्न तीन दिन लाग्छ । ‘कामका कारण दसैं–तिहारमा मात्रै घर जान पाइन्छ,’ उनले भने ।
सुदूरपश्चिम तथा तराईको रहनसहनमा हुर्किएकाहरूलाई पूर्वी पहाडी जिल्ला नौलो लाग्नु स्वाभाविक हो । ‘भूकम्पपछि सुरु भएको पुनर्निर्माण कार्य हाम्रा लागि अवसरको रूपमा आयो,’ जनकपुरका २५ वर्षीय सिभिल इन्जिनियर सञ्जीवकुमार यादवले भने, ‘प्राविधिक ज्ञान दिनु मात्र होइन, यहाँको कलासंस्कृति र समुदायका बारेमा समेत नजिकबाट जान्ने र हेर्ने अवसर पाउँदा रमाइलो लागिरहेको छ ।’
सञ्जीवले ओखलढुंगाको सिद्धिचरण नगरपालिकाको तलुवा र ठूलाछापमा भूकम्पमा भत्किएका घरलाई भूकम्प प्रतिरोधी बनाउन घरमै पुगेर सहयोग गरिरहेका छन् । ‘यस्ता कामले सामुदायिक सम्पर्क बढाउँछ, प्राविधिक कौशल वृद्धि गर्छ,’ उनले भने, ‘तराईबाट पहाडमा आएर सबै समुदायसँग मिलेर काम गर्न पाउनु निकै रमाइलो लागेको छ ।’
सिन्धुलीको गोलान्जोर गाउँपालिका ३ ग्वालटारमा जनकपुरका २० वर्षीय लतिलकुमार यादवले एसिस्टेन्ट सब इन्जिनियरका रूपमा काम गरेको ८ महिना भयो । ‘जुन ठाउँ भए पनि नेपाल नै हो, त्यहाँ नेपाली नै बस्छन्, नेपाली भाषा नै बोलिन्छ,’ उनले भने, ‘काम गर्न कत्ति पनि गाह्रो भएको छैन ।’
हलेसी तुवाचुङमा कार्यरत भोजपुरका भिकेन्द्र राई भन्छन्, ‘हजारौं युवा उच्च शिक्षाको प्रमाणपत्र थन्क्याएर रोजगारीको खोजीमा खाडी भासिएका छन् । हामीले विकट गाउँघरमा आएर आफूले जानेको ज्ञान बाँड्दै राष्ट्र निर्माणको अवसर पाएका छौं । यस्तो काम गर्न पाउनु गर्वको कुरा हो ।’ राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणका सहप्रवक्ता मनोहर घिमिरेका अनुसार भूकम्प प्रभावित २५ जिल्लामा ३ हजार प्राविधिक परिचालन गरिएको छ ।