‘भोट माग्न आउँछन्, राख्ने तरिका सिकाउँदैनन्’

उनले आफ्नो गाउँमा सत्ता गठबन्धनका कांग्रेस र माओवादी तथा अन्य दलहरू एमाले, राप्रपा, नेमकिपा र स्वतन्त्र उम्मेदवारको टोलीसमेत भोट माग्दै पुगेको तर भोट राख्ने प्रक्रियाबारे जानकारीनदिएको सुनाइन् ।

माइकिङ र साउन्ड बक्स बजाएर चुनावी गीतमार्फत भोट दिनु भन्ने प्रचार सुने पनि मतपत्र ल्याएर सिकाउन कोही नआएको खाडाचक्र–४ चिउरेलाकी नामसरा नेपालीले बताइन् । ‘रूख, बेल (सूर्य), आसी हतौडा (गोलाकारभित्र हँसिया हतौडा), हलो, मादल, पुतली, सूर्यमुखी फूल चिह्न भन्ने सुनेकी छु,’ ५१ वर्षीया नेपालीले भनिन्, ‘कसलाई कसरी भोट हाल्ने भन्ने थाहा छैन ।’ गाउँमा चुनाव प्रचार गर्दै दलका कार्यकर्ता आएपछि दुई/तीन वटा पार्टी मिलेर चुनाव लडेकोबारे भने थाहा भएको तर उम्मेदवार र चिह्नबारे थाहा नपाएको सुनाइन् ।

विगतका चुनावमा निर्वाचन कार्यालयले मतदाता शिक्षा दिन स्थानीय शिक्षक, सामाजिक संघसंस्थाका कर्मचारी र बाल विकास केन्द्रका सहयोगी कार्यकर्ता खटाउने गरेको थियो । यस पटक महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकालाई तालिम दिएर फिल्डमा खटाइसकेको कालीकोटका मुख्य निर्वाचन अधिकृत भरत लम्सालले बताए । ‘सबै वडामा मतदाता शिक्षा दिन स्वयंसेवक खटाइसकेका छौं,’ उनले भने, ‘मंसिर १ गतेसम्म सबै ठाउँमा मतदाता शिक्षा दिइसक्ने लक्ष्य छ ।’

उनले कालीकोटका ८२ वटै वडामा मतदाता शिक्षा सामग्रीसहित स्वयंसेविका खटाइएको जानकारी दिए । जिल्ला निर्वाचन अधिकारी नन्दराम चौलागाईंले मतदाता शिक्षाका लागि ९ वटै स्थानीय तहका एक/एक जना सम्पर्क व्यक्तिलाई तालिम दिएर स्वयंसेविका परिचालनको जिम्मा दिइएको बताए ।

स्वस्थ दलीय प्रतिस्पर्धा हुँदा एकै लहरमा भोट हाल्न सहज हुने भए पनि दलहरूबीच गठबन्धन र तालमेल भएकाले मतदाता शिक्षाबिनै मतदान गर्दा धेरैजसो मत बदर हुने अवस्था रहेको नागरिक समाजका अगुवा दमनराज बमले बताए । ‘उम्मेदवार नै तलमाथि छ्यासमिसे भएर प्रतिस्पर्धामा छन्,’ जिल्ला बारका पूर्वअध्यक्षसमेत रहेका बमले भने, ‘निरक्षर मतदाता भएको ठाउँमा धेरै मत बदर हुन्छ ।’ उनले दलका नेता, कार्यकर्ता र उम्मेदवारले पनि राम्रोसँग मतदान गर्ने तरिका सिकाउन सके मतको सदुपयोगहुने बताए ।

दलित समुदायका अधिकांश बस्तीमा अझै मतदाता शिक्षा पुग्न सकेको छैन । ‘नगर र वडाका सरकार चुन्या (चुन्ने) भन्ने सुनेका छौं, कसरी हो केही था’नाइ (थाहा छैन),’ शुभकालिका–४ सुनारवाडाका सर्जन विकले भनिन्, ‘मेरा घर त भोट हाल्नु भनिकन कोही आयाका नाइ ।’

विगतमा पनि मतदाता शिक्षा प्रभावकारी नभएकाले धेरै मत बदर भएको राष्ट्रिय निर्वाचन पर्यवेक्षण समिति (नियोक) का सहसंयोजक दीपा खत्रीले अनुभव सुनाइन् । उनका अनुसार गत वैशाख ३० को स्थानीय निर्वाचनमा कालीकोटमा १८ प्रतिशत मत बदर भएको थियो । ३ नगरपालिका र ६ गाउँपालिका गरी ९ स्थानीय तह रहेको कालीकोटमा १ प्रतिनिधिसभाका लागि दुई स्वतन्त्रसहित ७, प्रदेशसभा–१ मा ४ र प्रदेशसभा–२ मा एक स्वतन्त्रसहित ६ जना उम्मेदवार चुनावी प्रतिस्पर्धामा छन् । एक अस्थायीसहित १ सय २४ मतदान केन्द्र रहेको कालीकोटमा ३८ हजार ५ सय ५ महिला र ४२ हजार २ सय २८ पुरुष गरी जम्मा ८० हजार ७ सय ३३ मतदाता छन् ।

यसैबीच, निर्वाचन आचारसंहिता पालना, चुनाव प्रचार, मतदान तथा मतगणना र शान्ति सुरक्षामा सरोकारवालाको सहयोग जुटाउन जिल्ला प्रशासनमा सर्वपक्षीय बैठक सम्पन्न भएको छ । प्रजिअ रामहरि शर्माको अध्यक्षतामा आयोजित बैठकमा दलका नेता/कार्यकर्ताले निर्वाचन आचारसंहिता पालना गर्न प्रतिबद्ध रहेको बताए ।

कांग्रेस लोकतन्त्रमा विश्वास गर्ने पार्टी भएकाले जनताको अभिमत सबैले स्विकार्न स्वस्थ प्रतिस्पर्धा गर्ने कांग्रेस जिल्ला सभापति अम्बबहादुर शाहीले बताए । एमाले अध्यक्ष जसीप्रसाद पाण्डेले गठबन्धनको नाममा केही ठाउँमा फरक पार्टीका नेता/कार्यकर्तालाई प्रचारमा अवरोध गर्ने कोसिस गरिएको दाबी गर्दै आचारसंहिता पालना गर्न आफ्नो दल भने प्रतिबद्ध रहेको बताए । माओवादी केन्द्रका जिल्ला संयोजक लक्ष्मीप्रसाद चौलागाईंले मतदानमा खटिने कर्मचारी पनि निष्पक्ष हुनुपर्नेमत राखे ।

बैठकले दलका चुनावी सभा र जुलुस एकआपसमा नजुध्ने गरी सञ्चालन गर्ने, आचारसंहिता पालना गर्ने, निर्वाचनमा खटिएका कर्मचारी र सुरक्षाकर्मीलाई सहयोग गर्ने, निर्वाचनलाई असर पुग्ने गरी प्रचार नगर्नेलगायतका निर्णय गरिएको जिल्ला सुरक्षा समितिका सदस्य डीएसपी जयश्वर रिमालले बताए ।