विदेशमा सिकेर कालिज पालन

जो देशकै पहिलो कालिज फार्म हो । हाल बाबुरामका रुपन्देहीको बुटवल उपमहानगर–१७ हरिहरपुरमा दुई र काठमाडौंको दक्षिणकालीमा एक गरी तीन कालिज फार्म छन् । तिनमा करिब ७ हजार ५ सय कालिज हुर्किरहेका छन् । ‘फार्ममा कालिज पाल्ने मात्र होइन, कालिजपालनबारे अध्ययन तथा अनुसन्धान पनि गराइन्छ,’ उनले भने, ‘देशभर कालिजको व्यावसायिक पालन विस्तार गर्न यसो गरेका हौं ।’

तीन वर्षअघि काठमाडौंमा खोलिएको एभरेस्ट वाइल्ड लाइफ एग्रो प्रालिमा करिब २ हजार ५ सय कालिज छन् । त्यसमा ६ जनाले साझेदारी गरेका छन् । ११ रोपनी जग्गा घेरेर खोलिएको फार्ममा डेढ करोड रुपैयाँ लगानी छ । बुटवलमा गएको वैशाखदेखि लुम्बियो एनिमल बर्ड्स एन्ड इनसेक्ट कलोनी एन्ड रिसर्च सेन्टर र व्यापक्स वाइल्ड पार्क प्रालि सञ्चालन गरेका छन् । फार्ममा रिङनेक, मंगोलियन, क्रस अमेरिकन ब्लु प्रजातिका कालिज छन् । करिब ६ हजार ५ सय चल्लाबाट व्यावसायिक कालिज पालन थालेका उनले सात महिनामा १ हजार ५ कालिज बेचिसके । बुटवलमा १ बिघा ५ कट्ठा ५ धुर जग्गामा फार्म फैलिएको छ । आफ्नै जग्गा भएकाले दुवै उद्योगमा ३०/ ३० लाख रुपैयाँ लगानी लगाएर कालिज फार्म सुरु गरेको बाबुरामले बताए । ‘फर्ममा सबै संरचना आधुनिक किसिमले निर्माण गरिएको छ । कालिज हुर्कंदै जाँदा पालन र रेखदेखमा गरी झन्डै डेढ करोड रुपैयाँ लगानी पुगेको छ,’ बाबुरामले भने, ‘पत्नी कविताका नाममा फार्म छ । म नहुँदा उनले नै फार्मको रेखदेख गर्ने गरेकी छन् ।’

बाबुराम भाषा सिक्न भन्दै एसएलसीपछि इटाली गएका थिए । भाषा सिकेपछि उनले चार वर्ष त्यहींको सुपरमार्केटमा जागिर गरे । बीचमा फर्केर जर्मनी गए । त्यहाँ दुई वर्ष रेस्टुरेन्टमा काम गरे । स्वदेशमा केही गर्ने सोच बनाउँदै थिए । मुलुक द्वन्द्वमा फस्यो । उनी पुनः इटाली गए । इटालीमा कामकै सिलसिलामा इटलियन साथीसित दोस्ती भयो । उनको काकाको कालिज फार्म रहेछ । उनलाई स्वदेश फर्किने र कालिजको व्यावसायिक पालन गर्ने इच्छा जाग्यो । करिब ९ महिना समय निकालेर फार्ममा बस्ने र कालिज पाल्ने विधि सिके । इटालियन फार्मबाटै कालिजका चल्ला ल्याउने र पाल्ने योजना बनाए । तर, इटालीमा पालेको भए पनि फ्रान्सका चल्ला भएकाले सिधै नेपालमा ल्याउन मिलेन । कालिज पाल्ने योजना बुनेका बाबुरामले हार खाएनन् । उनी कालिज फार्म पछ्याउँदै फ्रान्स गए । करिब डेढ महिना अण्डाबाट चल्ला उत्पादन गर्ने, चल्लाको स्याहारसुसार, दानापानी खुवाउने बारेमा सिके । फ्रान्समा ३० डिग्रीमाथिको तापक्रममा कालिज पाल्न नमिल्ने सुझाव दिए । बाबुरामले कालिज फार्मका लागि किनेको बुटवलको जग्गा काम लागेन । त्यसपछि ५ साथी मिलेर काठमाडौंको दक्षिणकालीमा फार्म तयार गरे । फ्रान्सबाट १० हजार २ सय ७५ अण्डा बोकेर नेपाल फर्किए ।

बाबुरामले अहिले पनि फ्रान्सबाटै अण्डा ल्याएर कालिज उत्पादन गरिरहेका छन् । अब भने बिस्तारै आफैंले अण्डा र चल्ला उत्पादन गर्ने सोच छ । ‘जात परीक्षण गर्दा गर्दा ३० डिग्रीमाथिको तापक्रममा पाल्न नमिल्ने भनिएका कालिज ४०/४१ डिग्री तापक्रम हुने बुटवलमा सफल रुपमा पाल्न थालेको छु,’ बाबुरामले भने, ‘बिस्तारै काठमाडौंबाट मात्र होइन, बुटवलबाट पनि चल्ला उत्पादन गर्ने योजनामा छु ।’

कालिज पाँच महिनादेखि बिक्री गर्न सकिन्छ । कालिजको जात हेरेर भाले पाँच महिनामा एक किलोदेखि २ किलोसम्म तौलको हुन्छ । पोथी बढीमा एक किलोसम्म तौलको हुन्छ । पोथी कालिजले एक वर्षमा अण्डा दिन सुरु गर्छ । बाबुरामले किलोको हिसाबमा नभई गोटाका हिसाबमा कालिज बेच्दै आएका छन् । सुरुमा ३ हजार ५ सय रुपैयाँमा बिक्री गरिँदै आएको कालिज अहिले २ हजार ५ सय रुपैयाँमा बेच्ने गरेको उनले सुनाए ।

कालिजले पानी र अनाज खान्छ । कालिजलाई चाहिने दाना आफ्नै विधि अनुसार लुम्बिनी दाना उद्योग प्रालिबाट उत्पादन गर्दै आएको उनले बताए । बाबुरामले चल्ला उत्पादनका लागि विभिन्न ह्याचरिङ उद्योग प्रयोग गरेका छन् । यो समस्या हटाउन आफ्नै ह्याचरिङ उद्योग खोल्ने योजना बनाएको उनले सुनाए ।