१४.०६°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

कविता, चित्र, कोलाज र कालजयी सिनेमा

अनुप बराल

काठमाडौँ — आज कोरोना जस्तो महामारीको सामना संसारले गरिरहेको छ। यसबाट बच्न अहिलेसम्म  एउटामात्र विकल्प देखिएको छ घरमै बस्नु। यही भएर प्राय: सबै देशहरुले यही विकल्प रोजेर आफ्नो देशमा लकडाउन घोषणा  गरिरहेका छन्।

कविता, चित्र, कोलाज र कालजयी सिनेमा

यो लकडाउनको अवस्था जति सुरक्षित देखिएको छ। यतिखेर यसको अवधि लम्बिँदै गएको खण्डमा मानव जीवन झन् उत्तिकै खतरनाक र दुस्कर हुने सम्भावना पनि छ।


लकडाउनको अवस्था पहिलो हप्ता पार गरेर दोस्रो हप्तामा प्रवेश गर्दैछ र योसँगै अनेकौं सामाजिक आर्थिक जटिलता पनि बढ्दै गएका छ्न। मानिसहरुमा दिन प्रतिदिन कोरोना भाइरसबाट संक्रमित भइने हो कि भन्ने त्रास पनि बढ्दै गएको छ। घरमै बस्दा पनि हाम्रो मनलाई छटपटी र मनोवैज्ञानिक त्रासले गाँजिएको छ। हाम्रो ध्यान केन्द्रीकृत हुन सकिरहेको छैन। यस्तो अवस्थामा हामीले आफ्नो जीवनशैलीलाई फरक र सर्जनात्मक बनायौं भने जीउन सजिलो पनि हुने र शरीरमा स्फूर्ति पनि आउँछ। अहिले राज्य सरकारले गरेन भनेर मात्र बस्ने स्थिति छैन। घरमा बस्दा समय बिताउन गाह्रो भएको छ भने विभिन्नखाले सिर्जनशील काम गर्न सकिन्छ।


अनुप बराल


एउटा सिर्जनशील दिमाग र मन बिकसित गर्न सबैभन्दा राम्रो तरिका तनाव नलिने हो। यसको लागि हरेक बिहान कमसे कम आधा घण्टा जति शारीरिक व्यायाम र योग अभ्यास गर्न सकिन्छ। शारीरिक व्यायाम र योग गर्दा हाम्रो ध्यान आफ्नो क्रियामा केन्द्रीत हुन्छ। जसले गर्दा मनमा 'नेगेटिभ थट' आउन दिँदैन र मनमा निराशा छाउन दिँदैन । शरीरमा रगत संचालन राम्रोसँग हुने र योगको प्राणायामले स्वासप्रस्वासलाई बलियो बनाइ शरीरमा इम्युनिटी बढाउने काम गर्छ । व्यायाम गर्दा घाम लाग्ने ठाउँ र प्रशस्त हावा बग्ने स्थान रोज्न नबिर्सनुहोला । घाममा बस्दा भिटामिन डी प्राप्त हुन्छ। यस्तो अभ्यास गरेपछि स्वस्थ आहार चाहिँ लिनु जरुरी छ।


किताब पढ्ने

तपाइलाई राम्रो, रमाइलो र मज्जा लाग्ने बिषयको किताबमा हराउनु गजबको कुरा हो। लामो समयको लकडाउनलाई बिताउनका लागि यो एकदम सही र अत्यन्त लाभदायक प्रक्रिया हुन सक्छ। कविता कथा उपन्यास नाटक हुन् या निबन्ध, यात्रा संस्मरण वा कुनै मेमोयेर कुनै पनि कुरा बाट सुरु गर्न सकिन्छ।


सुरुमा पढ्दा त्यस्ता जनराको किताब पढनुस‌ जुन जनरामा तपाईको रुचि छ । आफ्नो बुकसेल्फमा भएका किताब पढ्नुस्। नभए पढ्न मन लागेका किताब अनलाइनमा पनि पढन सक्नु हुन्छ । अनलाइनबाट मगाउन पनि सक्नुहुन्छ । यसका लागि तपाईलाई घरदेखि बाहिर पनि जानु पर्दैन । किताबहरुले केवल जानकारी मात्रै होइन प्रशस्त मनोरञ्जन र विचारहरु पनि दिन्छन्।


फोटोहरुको कोलाज बनाउने

हामीले यदि फोटोहरु कलेक्ट गरेर राख्ने गरेका छौं भने त्यसबाट हामी कोलाज निर्माण गर्न सक्छौं । यसलाई तपाईं आफ्नो कोठा सजाउन वा साथीहरूलाई उपहार दिनका पनि बनाउन सक्नुहुन्छ। यसले हामीलाई ती पुराना समयको सम्झना गराउँछ र कुनै पनि तनाव र चिन्ताबाट छुटकारा पाउन मद्दत गर्दछ। जति बेला तपाईं त्यो फोटोको उही पुरानो समयमा फर्कनहुन्छ त्यो बेलामा आफ्ना ती साथीहरूलाई कल गर्नुहोस् र सम्पर्कमा रहनुहोस्। र आफ्नो कुरा सेअर गर्नुस्।


चित्र बनाउने वा कविता लेख्ने

चित्रकला र कविता अभिव्यक्तिको एक प्राकृतिक रूप हो । यसले मन र मष्तिस्कलाई शान्तचित्त बनाउँछ। यो आफैंलाई अभिव्यक्त गर्ने एक रचनात्मक तरिका हो। र, यो तपाईं एक्लैले जहाँ बसेर पनि सुरु गर्न सक्नुहुन्छ। यसको लागि कलम, कापी, ब्रस र कार्डबोर्ड भए पुग्छ। रेखाचित्र, रंग, स्केच वा अन्य कुनै प्रकारको अभिव्यक्ति, तपाईं जे बनाउँदा सहज मान्नुहुन्छ त्यो बनाउन सक्नुहुन्छ।


कुनै चित्र हेरेर त्यसको भाव अनुरुप कविता पनि लेख्न सकिन्छ। अथवा कुनै कविता पढेपछि त्यसले बनाउने मुड र भावनामा आधारित भएर चित्र लेख्न पनि सकिन्छ। यो काम हामी परिवारमा बसेर पनि कुनै गेमझैँ अगाडि बढाउन सक्छौं ।


सोसल नेटवर्क, युट्युब र टेलिभिजनको उपयोग

प्राय: हामी यस्तो बेला कि मोबइलमा अड्किन्छौं । या घरको टेलिभिजन खोल्छौं कि फिल्म हेर्छौँ। तर यसो गर्दा एउटै कुरा दोहराएर हेर्नु भन्दा पनि नयाँ विषय खोज्नुस् जसमा तपाइको रुचि छ। यसले तपाईलाईं नवीन कुरा खोज्न र बिस्तार गर्ने बानी बसाल्छ।


म सिनेमा हेर्छु, खेल्छु र कहिलेकाहीं बनाउँछु । यो एउटा सामूहिक कलाको संयोजन हुने भएकोले सिनेमाको कलाका अरु विधासँगको साईनो कसरी जोडिएको छ र तिनले सिनेमा मेकिङमा कस्तो किसिमको भूमिका खेल्न सक्छन् भन्ने कुरा‌ जान्नु पनि ज्ञानवर्धक नै हुन्छ जस्तो लाग्छ । केही आधारभूत कुराहरु बुझ्न र आफ्नो रचनात्मक गहिराइलाई 'स्टिम्युलेट' गर्न कयौं सोसल साइटसहरु अहिले उपलब्ध छन् ।


यदि तपाई सिनेमाकला भित्र साहित्य, चित्रकला र संगीतको महत्वबारे जान्न बुझ्न चाहनुहुन्छ भने 'आर्ट मिट्स सिनेमा' भन्ने स-साना जानकारीमूलक भिजुअल्सहरु युट्युबमा उपलब्ध छन्। यसैगरि 'द साईकोलोजी अफ म्युजिक इन फिल्म' र 'लिटरेचर एन्ड सिनेमा' आदि पनि हेरन सक्नुहुन्छ ।

यसले कसरी ? केका लागि ? कुनखाले साहित्य, संगीत या चित्रको कम्पोजिसनलाई निर्देशकले आफ्नो सिनेमामा लिएर आयो भन्ने तथ्य बुझ्न मद्दत गर्छ। हाम्रो कल्पनाको क्षितिज फराकिलो पार्न भूमिका खेल्नसक्छ ।अहिले सिनेमा जुन विन्दुसम्म आइपुगेको छ, त्यहाँ सम्म आइपुग्न यसले लामो यात्रा पार गरेको हो ।


र, कालजयी सिनेमाहरु



सिनेमाको सुरुवाती दिनहरुमा ल्युमियर ब्रदर्सहरुले बनाएका चलायमान तस्बिर देखेर नै पेरिसका दर्शकहरु चकित परेका थिए । अब त्यो चल्ने चित्र अनेक प्रविधिको विकास र उपलब्धि सँगसँगै अत्यन्त वास्तविक र प्रभावकारी बन्दै आएको छ। सिनेमा मा श्वेतश्याम रगंको युग बितेको पनि जुग भइसक्यो । आफ्नो स्वप्न कथा, अनुभव र रचनात्मकतालाई रिलमा अनुवाद गर्ने कयौं असली फिल्मकारको पिढीं अझै आफ्ना नयाँ कलेवरसहित उपस्थिति जनाइरहेका छन्।


यी सिनेमाहरु यत्तिकै हामी बीच आइपुगेका भने होइनन् । यसका लागि केही सिनेमेकरका योगदान महत्वपुर्ण छन् जसले सिनेमालाई मनोरञ्जनका साथसाथै कलाको दर्जा दिन सक्षम भए। यी निर्देशकका काम हामी कतिले हेरेका छौं ? यी त्यस्ता जीवन्त र कालजयी फिल्महरु हुन् जुन विश्वका फिल्मका विद्यालय र कार्यशालाहरुमा पढाइन्छ । यी उदाहरण दिँदा दोहोरिइ रहने र चर्चा गरिने नामहरु हुन् ।


यहाँ मैंले केही फिल्मको नाम उल्लेख गरेको छु, जसलाई हेर्नु भयो भने पनि फिल्मको विराट सृजनशिलतालाई महसुस गर्न सक्नुहुन्छ । यी सिनेमाले अभिव्यक्तिको रुप भाषा ,शैली र बिषयलाई लिएर मानक नै खडा गरेका छन्।


ला भेञ्चुएरा (निर्देशक- माइकल एञ्जिलियो एन्टीनियोनी, ग्रिस )

टोकियो स्टोरी (निर्देशक- ओजु, जापान)

पर्सोना (निर्देशक- इनगमर बर्गमेन, स्विडेन)

मिरर (निर्देशक- आन्द्रेई तारकोव्स्की, रुस)

पाथेर पांचाली (निर्देशक -सत्यजित राय, भारत)

एट एन्ड हाफ (निर्देशक -फेदरिको फेलिनी, इटाली)

रेन (निर्देशक -आकिरा कुरोसावा, जापान)

नाइफ इन द वाटर (निर्देशक- रोमन पोलनस्की, पोल्यान्ड)

ब्रिदलेस (निर्देशक- ज्या लुक गोदार्ड, फ्रान्स)

द म्यान हु लव्ड वुमन (निर्देशक- फ्रास्वाँ त्रुफो, फ्रान्स)

दि बाईसाइकल थिफ (निर्देशक- भित्तोरियो डेसिका, इटाली)

साईको (निर्देशक-अल्फ्रेड हिचकक, बेलायत/अमेरिका)

सिटिजन केन (निर्देशक - वर्सन वेल्स, अमेरिका)

द रुल्स अफ द गेम (निर्देशक -ज्याँ रेनुआ, फ्रान्स)

थ्री कलर- ह्वाइट, रेड, ब्लु (निर्देशक- क्रिस्तोव केसलोवस्की, पोल्यान्ड)

टेस्ट अफ चेरी (निर्देशक -अब्बास किरुस्तामी, इरान)

ट्याक्सी ड्राइभर (निर्देशक -मार्टिन स्कोरसेजी, अमेरिका)

रेज द रेड लानटेन (निर्देशक- च्याङ यीमाउ, चीन)

पल्प फिक्सन (निर्देशक -क्वनटिन टेरान्टिनो, अमेरिका)

इन द मुड फर लभ (निर्देशक - वङकर वाइ, हङकङ)


हरेक दिन एउटाको दरले यी सिनेमा हेर्नु भयो भने पनि लकडाउनको लागि बीस दिनसम्म पुग्ने खुराक हुन सक्नेछन्। अन्तमा यही भन्न चाहन्छु। यो सकंटको समय हो। तर, यो सकंटबाट नआत्तिऔं। सतर्कताचाहिँ अपनाउँ। कोरोना भाइरसबाट बच्न अपनाउनुपर्ने उपायहरुलाइ आत्मसात गरौं। यो दुष्कर र अँध्यारो समय छिटै जाला र एक दिन उजेलो समय आउला । हामी सबैको यो लकडाउन समय सृजनशील र सुरक्षित रुपमा बितोस् ।

प्रकाशित : चैत्र २०, २०७६ ११:५७
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?