मिठाईको मेला

हुन त पछिल्लो समय खानापश्चात मिठाई खाने प्रचलन पनि बढ्दो छ । यसले पनि मिठाईको माग बढाएको छ । व्यवसायीका अनुसार तिहारका बेला भने मिठाईको कारोबार करिब चार गुणाले बढ्छ । ‘मिठाईको हकमा तिहार दसैं नै हो,’ डेरी एसोसिएसनका महासचिव प्रह्लाद दाहालले भने । उनका अनुसार मिठाई मुख्यतः लक्ष्मी पूजा र टीकाको दिनमा बढी बिक्री हुन्छ । मिठाईसँगै दहीको माग पनि २० प्रतिशतले बढ्ने व्यवसायीहरू बताउँछन् ।
तिहारमा मुलुकभर बर्फी, पेडा, लालमोहन, जेरी, दूधवरी, रसमलाई, लड्डु, रसबरी, गुलाब जामुन, क्रिम मिठाई, काजुको मिठाईको माग अत्यधिक हुन्छ । गाजरको हलुवा, मुम्बई बदामी हलुवा, सनपापडी, काजु कमल, खोया बदाम, राजभोगलायतको माग पनि सोहीअनुसार बढ्ने व्यवसायीहरू बताउँछन् ।
महासचिव दाहालका अनुसार मिठाई पसलले मागको ६० प्रतिशत पूर्ति गर्छन् । नेपाल दुग्ध विकास संस्थान (डीडीसी) डेरी उद्योग संघ र डेरी एसोसिएसनले करिब ४० प्रतिशत पूर्ति गर्ने उनले बताए । डीडीसीका योजना तथा बजार व्यवस्था विभाग प्रमुख सञ्जीव झाले पनि तिहारमा मिठाई र दहीको माग बढी नै हुने बताए ।
डीडीसीबाट मुख्यतः लालमोहन, रसबरी, पेडाको बिक्री हुन्छ । एक साताको अवधिमा लालमोहन ३६ सय बट्टा (एक वटामा १२ वटा), रसवरी ४२ सय बट्टा र पेडा २ हजार बट्टा बिक्री हुने अपेक्षा गरेको झाले बताए । ‘उत्पादन क्षमताअनुसार तयारी गरेका छौं,’ उनले भने, ‘दहीको हकमा चार दिन व्यापार बढ्छ ।’
डीडीसीका योजना तथा बजार व्यवस्था विभाग प्रमुख झाले तिहारका लागि ३२ हजार लिटर दही उत्पादन गरेको बताए । ‘मिठाईसँगै दहीको माग पनि अत्यधिक बढ्छ । तर, उत्पादन क्षमता दैनिक ८ हजार लिटर मात्रै छ,’ उनले भने, ‘जसले गर्दा पर्याप्त उत्पादन गर्न सकेका छैनौं ।’
निजी डेरी उद्योगहरू प्नि दही तथा मिठाई उत्पादनमा केन्द्रित भएको उनले बताए । संस्थान र डेरी उद्योगहरूले उत्पादन गरेको मिठाई/दही सुपर मार्केट, डिपार्टमेन्टल स्टोर, मिनीमार्ट र आउटलेटमार्फत बिक्री वितरण गरिन्छ । पछिल्लो समय आयातित मिठाईको पनि खपत बढ्दो छ । भारतीय ब्रान्डका मिठाई बजारमा उलब्ध हुन थालेका छन् । व्यवसायीका अनुसार हल्दीराम, गुलाब, सजनगोठ, बिकाजी, बिकानोलगायत भारतीय उद्योगका मिठाई नेपाली बजारमा उपलब्ध छन् ।
बजारमा नाम चलेका संगम स्विट्स, रामेश्वरम् स्विट्स, पशुपति फुड्सको आँगन ब्रान्डको मिठाई, गणगौर मिठाई पनि बजार बिक्री हुन्छन् । गणगैरका सञ्चालक निशान्त जोगाईले मिठाई बिक्री तिहारमा केही वृद्धि हुने बताए । ‘ग्राहकहरू स्वास्थ्यप्रति धेरै सचेत भएका छन् । मिठाईको बजार खस्किँदै गएको छ,’ उनले भने, ‘तर, तिहारमा बिक्री बढ्छ ।’ उनले मिठाईभन्दा ड्राई फ्रुटको व्यापार राम्रो भएको बताए ।
आगन ब्रान्डका प्रोडक्सन म्यानेजर सुधीरकुमार झाको भनाइ पनि उस्तै छ । मिठाईको हकमा तिहार दसैं भएको उनले बताए । ‘प्रतिस्पर्धाको बजार छ । तर, तिहारमा स्वाभाविक रूपमा बिक्री बढ्छ । भाइटीकाको दिन भ्याइनभ्याई हुन्छ,’ झाले भने । उनका अनुसार आँगनबाट मुख्यतः बदाम, काजु, खुवा बढी बिक्री हुन्छ । मिठाई दूधजन्य पदार्थ भएकाले अलमोन्ड, काजुको मिसावटबाट विभिन्न प्रकारका सेट बनाएर बिक्री गरिने उनले बताए ।
तिहारमा मिठाई उपभोगसँगै उपहारका रूपमा पनि प्रयोग गर्ने प्रचलन बढ्दै गएको छ । हाल विभिन्न स्वाद र सुगर फ्री (चिनी नभएको) मिठाई पनि बजारमा उपलब्ध छन् । मिठाईको अत्यधिक प्रयोगले सुगर रोग लाग्ने हुँदा केही व्यवसायी तिहारलाई लक्षित सुगर फ्री मिठाई उत्पादनमा केन्द्रित छन् । ‘ग्राहक धेरै सचेत छन् । त्यसैले ग्राहकलाई मध्यनजर गर्दै सुगर फ्री मिठाई बनाएका छौं,’ बानेश्वर शिव मिष्ठान्न भण्डारणका सञ्चालक जीवन साहले भने, ‘तिहारका लागि मुख्यतः आइतबारदेखि नै बिक्री हुन्छ ।’ साना पसलहरूमा मध्यम वर्गका ग्राहकले खरिद गर्छन् । उच्च वर्गका ग्राहक भने नाम चलेका ब्रान्डेड पसलमा जान्छन् । साहका अनुसार नाम चलेका ठूला पसलको तुलनामा सानामा कारोबार केही कमी नै हुन्छ । व्यवसायीका अनुसार पूजा गरेर मिठाई बाँड्ने चलन पनि छ । जसले गर्दा बिक्री बढ्ने उनीहरू बताउँछन् ।