रोजाइमा इन्जिनियरिङ

उनले सन् २०१७ मा काठमाडौंको एक कलेजबाट इन्जिनियरिङ सकेका उनी भन्छन्, ‘पढाई सक्नसाथ काम पाए । हाल लोकसेवा तयारी गरीरहेको छु ।’ लोकसेवा आयोगले हालै प्रकासन गरेको विज्ञापनमा स्थानीय तहमा ९ हजार कर्मचारी माग गरिएकामध्ये करिब ३ हजार ५ सिभिल इन्जिनियर मागिएको छ ।

सिभिल इन्जिनियरले सडक, भवन, ठूला जलविद्युत आयोजनामा काम पाउँछन् । जसले प्राविधिक पक्ष हेर्ने काम गर्नु पर्छ । हाल देशमा निजी तथा सरकारी दुवै क्षेत्रबाट संचालित इन्जिनियरिङ कलेज छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयका ५ आंगिक कलेज छन् । जसमा पूल्चोक तथा थापाथली, पूर्वाञ्चल इन्जिनियरिङ, पश्चिमाञ्चल इन्जिनियरिङ र चितवन इन्जिनियरिङ क्याम्पस छन् । अन्य १० निजी कलेजले त्रिविबाट सम्बन्धन लिएर इन्जिनियरिङ पढाई रहेका छन् । देशभर ४६ कलेजमा इन्जिनियरिङ पढाई हुन्छ । ‘अधिकांश विद्यार्थीको आकर्षण पूल्चोक इन्जिनियरिङ कलेज हो,’ इन्जिनियरिङ अध्ययन संस्थानका एसोसिएट प्रोफेर नगेन्द्रबहादुर अमात्य भन्छन ।

पूल्चोकको उत्पादनलाई देशमै टिकाउन नसक्दा दुःख लागेको उनको गुनासो छ । ‘पूल्चोकबाट पास भएको ६ महिना भित्र यहाँ कोही पनि हुंदैन,’ उनी भन्छन,‘मास्टर्सका लागि विदेशीले स्कलरसिप दिन्छन,त्यही भएर विदेशिने बढी छन ।’ सन् २००१ बाट सञ्चालनमा आएको हिमालयन ह्वाइट हाउस इन्टरनेशनल कलेजले २००८ बाट इन्जिनियरिङको पढाई सुरु गरेको हो । शैक्षिक निर्देशक तोयानारायण पौडेलका अनुसार कलेजमा इन्जिनियरिङतर्फ बिई सिभिल र बायो टेक्नोलोजी पढाई हुन्छ । ‘बायो टेक्नोलोजी भनेको जेनेटिक इन्जिनियरिङ जस्तो हो,’ उनी भन्छन् । इन्जिनियरिङमध्येमा सिभिलमा हाल सबैभन्दा बढी आकर्षण छ । उनका अनुसार नेपालमा पूर्वाधार विकास गर्नकालागि सिभिल इन्जिनियरको आवश्यकता छ । हाइड्रो पावरलाई सुरुबाट चल्ने बनाउनकालागि सिभिल इन्जिनियरको काम हुने उनले सुनाए । हाइड्रो चल्ने भएपछि इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरको आवश्यकता पर्छ । ‘यही अबस्था हेर्ने हो भने नेपालकालागि २ लाख सिभिल इन्जिनियरको आवश्यकता छ,’ उनी भन्छन, ‘नेपालमा बार्षिक चारदेखि ४ हजार ५ सय मात्र सिभिल इन्जिनियर तयार हुन्छन । यो संख्या मध्य कतिपय विदेश पलायन हुन्छन, देशमै रहने भनेको २० प्रतिशत मात्र हो ।’

दक्ष जनशक्ति बर्षेनी पलायन हुनु पर्ने बाध्यता छ । सरकारले यसतर्फ ध्यान दिन जरुरी रहेको शिक्षाविदहरूको सुझाव छ । ‘आफ्नै देशमा तयार भएका इन्जिनियर प्राविधिक काममा कमै प्रयोग हुन्छन,प्राय ठूला प्रोजेक्ट विदेशीलाई दिइएको हुन्छ, तिनिहरूले आफ्नै इन्जिनियर प्रयोग गरी रहेका हुन्छन्,’ पौडेल भन्छन्, ‘यहाँका इन्जिनियरले नेपालको भन्दा राम्रो सुविधा विदेशमा पाउन थाले, त्यही भएर पलायन हुने बढी छन् ।’ सिआइटी (कलेज अफ इन्फरमेशन टेक्नोलोजी एण्ड इन्जिनियरिङ) कलेजका म्यानेजिङ डाइरेक्टर तथा अध्यक्ष सुधिर गुरागाँई प्राविधिक युगको सुरु भएको तर्क गर्छन । कलेज ०५७ सालमा खुलेको हो । सुरुमा बिसिए (ब्याचलर अफ कम्प्युटर एप्लीकेशन) को थालियो । पछि बिआइटि (ब्याचलर अफ इन्फरमेशन टेक्नोलोजी) बिइ कम्प्युटर र बीबीएको पढाई सुरु भयो । ०५७ मा बिसिए, ०५८ मा बिआइटी ०६० सालमा बिइ कम्प्युटरको पढाइ सुरु भएको हो । ‘यो नेपालकै पहिलो आइटी कलेज हो,’ उनी भन्छन, ‘तीनवटै विषय आइटी सम्बन्धी हुन् ।’

आइटी इन्जिनियरिङमा हरेक सेमेस्टरमा प्रोजेक्ट हुनुपर्छ । जुन अरु विश्वविद्यालयमा नभएको उनको दाबी छ । ‘यसमा सैद्धान्तिक र व्यवहारिक कक्षासंगै बिसिए र बिआइटीको प्रत्येक सेमेस्टरमा विद्यार्थीले प्रोजेक्ट गर्नु पर्ने हुन्छ,’ उनी भन्छन, ‘प्रोजेक्टले गर्दा छैठौं र सातौं सेमेस्टरमा पढ्दै गर्दा जागिर खानेहरू धेरै छन् । उनका अनुसार इन्टरनेशनल माइक्रोसफट् कम्पनीमा बिसिए, बिआइटी गरेका ७५ जना विद्यार्थी काम गरी रहेका छन् । ‘आज सम्म हामीले पढाएका कुनै पनि विद्यार्थी जव लेस छैनन,’उनी दाबी गर्दै भन्छन,‘माइक्रोसफ्टमा काम गर्ने पहिलो नेपाली परिना शाक्य हाम्रै विद्यार्थी हो ।’ त्यसबाहेक कलेजका उत्पादन बैंक तथा वित्तिय स्स्थांमा आइटी अफिसरको रुपमा कार्यरत छन् ।

बिआइटि बिसिएको कोर्षमा ८ वटा इलेक्ट्रोनिक एण्ड कम्युनिकेशन इन्जिनियरिङ अन्तर्गतका विषय थपियो भने त्यो त्यो बिआइटीको कोर्ष हुन्छ । बिआइटी भनेको आइटी र इन्जिनियरिङ हो । डिजाइन कम्सेप्टमा कम्प्युटर इन्जिनियरले काम गर्छ । ‘बिआइटीले सफ्टवेयर पनि बनाउँछ । तर त्यो सफ्टवेयरलाई हार्डवेयरसंग लिंक गराउंछ । बिसिएको काम यसले सफ्टवेयर बनाउने, नेटवर्किङ गर्ने, डिजाइनिङ गर्ने हो । बिआइटी र बिसिएको पढाई महंगो पर्दैन । तर बिइ कम्प्युटर यी दुई विषयको तुलनामा केही महंगो छ ।

एसोसिएसन अफ इन्जिनियरिङ कलेज नेपाल (एकोन) ले हरेक बर्ष इन्जिनियरिङतर्फ शुल्क निर्धारण गर्छ । यसपटक निर्धारण गरेको शुल्क न्युनतम ९ लाख ५० हजारदेखि अधिकतम १२ लाख ५० हजार सम्म छ । यो शुल्क पढाई पुरा हुंदा सम्मको हो ।