चित्रकारहरूले देखेको बुद्धभूमि

देशविदेशका चित्रकारहरूले मायादेवी मन्दिरको ल्यान्डस्केपलाई क्यानभासमा उतार्दै गर्दा बंगलादेशकी चित्रकार मसुदा अहमद भने मन्दिरको पश्चिमपट्टि रहेको बोधिवृक्षलाई क्यानभासमा सजाउँदै थिइन् । उनले रूखमा दज्र्यु फरफराएको बंगलादेशमा देखेकी छैन । त्यही भएर उनलाई यो रोचक लाग्यो । ‘बंगलादेशमा यस्तो केही टाँगिँदैन, यहाँ त रूखले पनि माला लाएको जस्तो देखिँदो रहेछ । रूखको यो भिन्न सौन्दर्य हो,’ उनले भनिन्, ‘हेर्दै गर्दा मनमा पनि आनन्द मिल्ने ।’

मसुदाका अनुसार बंगलादेशमा बोधिवृक्षलाई वटवृष भनिन्छ । मायादेवीले बुद्धलाई नुहाइदिएको पोखरीसँगै भएकाले यो रूखको पनि पूजा हुँदै आएको थाहा पाउँदा उनको अनुहारमा अर्कै खुसी नाचेको थियो ।

पुजारी योगेन्द्रनाथ पाण्डेका अनुसार, यसलाई ज्ञानको रूखका रूपमा मानिन्छ । बुद्धलाई नुहाएको स्थान भएकाले यहाँ पूजा गरे ज्ञान बढ्छ, शान्ति मिल्छ भन्ने जनविश्वास छ ।

मसुदा प्राय: फूलहरूको पेन्टिङ बनाउँछिन् । बन्द कोठामै बसेर कल्पनामा डुब्दै फूलहरूको पेन्टिङ बनाउँदा आनन्दित महसुस गर्ने उनले बिहीबार पहिलो पटक स्थलगत पेन्टिङ गरेकी हुन् । उनलाई कल्पनामा देखिने कुराहरू वास्तविकताभन्दा सुन्दर हुन्छन् भन्ने लागेको थियो तर अहिले भने यो सोचाइ परिवर्तन भएको उनले बताइन् । स्थलगत पेन्टिङ गर्दा रमाइलो लागेको बताउँदै उनले थपिन्, ‘लुम्बिनीका धेरै फोटा पनि खिचेकी छु । बंगलादेश फर्किएपछि पनि पेन्टिङमा उतार्छु ।’

इन्टरनेसनल वाटर कलर सोसाइटीद्वारा आयोजित फेस्टिभलको दोस्रो संस्करणमा नेदरल्यान्डकी चित्रकार ज्यानेट भने मायादेवी मन्दिरलाई क्यानभासमा सजाउँदै थिइन् । उनी आफ्नो देशमा वाटर कलर पेन्टिङ सिकाउँछिन् ।

विभिन्न ठाउँ घुम्ने क्रममा उनी त्यहाँका धार्मिक स्थल तथा घरहरूको शैली पनि नियाल्ने गर्छिन् । धेरै देश घुमेकी उनलाई नेपालमा मायादेवी मन्दिरले निकै लोभ्यायो । ‘मन्दिर बाहिरबाट जति सुन्दर देखिन्छ, भित्र अझै महत्त्वपूर्ण सम्पदाले भरिपूर्ण रहेछ,’ पहिलो पटक लुम्बिनी पुगेकी उनले भनिन्, ‘यहाँको वातावरण पनि राम्रो लाग्यो ।’

इन्टरनेसनल वाटर कलर सोसाइटी भारत च्याप्टरका अध्यक्ष एवं चित्रकार अमित कपुरले स्थलगत कार्यशालामा दुइटा पेन्टिङ बनाए । एउटामा उनले मायादेवी मन्दिरलाई उतारे भने अर्काेमा लुम्बिनीको सिटिस्केप बनाए । लुम्बिनी क्षेत्रको सहरीकरण उनलाई केही मात्रामा भारत र केही मात्रामा पाकिस्तानजस्तै लाग्यो रे । भने, ‘मानिसको रहनसहन, बाटोघाटो उस्तै छ । तर यहाँ रहेका विभिन्न देशका स्तूप र कलाले यसलाई धनी बनाएका रहेछन् ।’

कार्यशालामा भाग लिन चित्रकार डिल्लीकृष्ण आले पनि धनकुटाबाट लुम्बिनी आइपुगेका थिए । उनले मायादेवी मन्दिरमाथि काल्पनिक बुद्ध उभिइरहेको पेन्टिङ बनाए । मन्दिर अगाडि भने विभिन्न देशका कलाकार आई चित्र बनाइरहेको जस्तो दृश्य देखिन्थ्यो । कलाका माध्यमबाट पनि शान्ति प्रचारप्रसार हुन सक्छ भन्ने भाव आफ्नो पेन्टिङले दिएको उनले बताए ।

‘लुम्बिनीलाई चित्रको माध्यमबाट पनि चिनाउन सकिन्छ भन्ने सन्देश चित्रमा उतारेको छु,’ उनले भने ।

कार्यशालामा नेपाली चित्रकार डिराम पाल्पाली, भीम श्रेष्ठ, लालकाजी लामा, केशवराज खनाल, महेन्द्र राई, विनोद गुप्ता, मनोज तामाङ, डिबी राई, सुरेश स्याङतान, विक्रम प्रजापती, प्रकाश मानन्धर, कान्छाकाजी भासिमा, गोपाल दराई, जीवन पौडेल, सरोजा खड्गी, अनन्तमणि आचार्य, डी बराल लगायतले पेन्टिङ बनाए ।

भारतका अमलेश मजुमदार, प्रशान्त कटुवा, बंगलादेशका कौशर हुसैन, फरिसा महमुद, एहसन अहमद, साहिन अख्तरसहित चीन र मंगोलियाका चित्रकारहरूको पनि सहभागिता थियो । यी सबै देशका गरेर पचासभन्दा बढी कलाकारले लुम्बिनीलाई सिर्जनामा उतारे । यी पेन्टिङ लुम्बिनीको होटल आदर्श इनमा प्रदर्शनीमा राखिएका छन् ।

यीमध्ये पन्ध्र उत्कृष्ट पेन्टिङलाई पुरस्कृत गर्ने सोसाइटीको नेपाल च्याप्टरका महासचिव दीपेन्द्रमान बनेपालीले जनाए । उनका अनुसार उत्कृष्ट पन्ध्र कलालाई प्रमाणपत्रका साथै ट्रफी दिइनेछ ।

सोसाइटीका अध्यक्ष एनबी गुरुङका अनुसार वाटर कलरका माध्यमबाट नेपाली कलालाई विदेशमा चिनाउन सजिलो हुन्छ ।

‘चित्र बुझ्न भाषा जान्नुपर्दैन,’ उनले भने, ‘त्यसैले विदेशी कलाकारको माध्यमबाट नेपाली कला बाहिर पुर्‍याउन यो फेस्टिभल सहयोगी बन्न सक्छ । नेपालको पर्यटन पनि बढाउँछ ।’