१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

कलरिस्ट रेनिस फागो भन्छन् : फिल्मकर्मी नै बुझ्दैनन् ‘कलर ग्रेडिङ’

रेनिस फागो भेट्ने बित्तिकै फिल्मकर्मीले एउटै कुरा दोहोर्‌याउँछन्, 'मेरो फिल्मलाई चकाचक बनाइदेउ' । अर्थात् फिल्म रंगीन र उज्यालो बनाइदेउ । 'चकाचक भनेको के हो त ?' कलरिस्ट फागो फिल्मकर्मीलाई कहिलेकाहीँ सोध्ने गर्छन् । उनीहरुका मौनताले नै रंग संयोजनप्रतिको बुझाइ प्रष्ट हुन्छ । नेपाली फिल्मकर्मीको ठूलो जमात यही 'चकाचक' समूहभित्र अटाउँछ । अधिकांश नेपाली फिल्मकर्मीसँग रंग संयोजन(कलर ग्रेडिङ) को ज्ञानको अभाव देख्छन् रेनिस ।

कलरिस्ट रेनिस फागो भन्छन् : फिल्मकर्मी नै बुझ्दैनन् ‘कलर ग्रेडिङ’

'रंग चकाचक भयो भने राम्रो हुन्छ भन्ने बुझाइ छ फिल्मकर्मीमा । जुन एकदमै गलत हो,' फागो सुनाउँछन्,'चलेकै कलाकारले पनि अनुहारको 'डन्डिफोर र काखीको रौं मेट्देउ' भन्दै आउँदा हाँसो लाग्छ । गोरो बनाइदिनु भन्छन् । उनीहरु ब्युटिप्लसले फोटो खिचेको जस्तो चिल्लो अनुहार बनाइदिनु भन्छन् ।'

अनुहारको डन्डिफोर मेटाउने काम रंग संयोजनमा पर्दैन भन्नेसमेत थाहा नपाएका कलाकार र फिल्मकर्मीलाई उनी भनिदिने गर्छन्, 'कलरले दृश्यका सबै कुरालाई अस्तिस्त्वमा देखाउनुपर्छ । डिटेल मर्नु भएन । कपाल कालो हुन्छ । यसलाई एकदमै कालो बनाइदिएँ गलत हुन्छ ।'

नेपाली फिल्मकर्मीले रंग संयोजनबारे बुझ्न र सिक्नुपर्ने धेरै छन् । फिल्ममा रंगको प्रयोग आँखा नबिझ्ने किसिमले हुनुपर्ने फागो बताउँछन् । 'चाहे त्यो फिल्मको पर्दा होस् या मोबाइलमा हेर्दा कुनै पनि कलरले आँखालाई बिझाउन भएन । दर्शकलाई कुनै पनि असमान्य रंगले ध्यान तानिरहन भएन ।'

विगत १४ वर्षदेखि रंग संयोजन सक्रिय फागो फिल्ममा रंग संयोजनको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहने बताउँछन् । 'जसरी हरर फिल्ममा ध्वनीले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको हुन्छ । त्यस्तै रंगले पनि कथालाई सहयोग गर्ने हो, 'उनले भने, 'फिल्मको विधा अनुसारको कलर हुनुपर्छ फिल्ममा । लभस्टोरी कथा हो भने कलरफूल देखाउनु पर्‌यो । निराश किसिमको कथा भएको फिल्म छ भने त्यही अनुसारको रंगसँग खेल्नु पर्‌यो ।'

उनका अनुसार निर्देशक/कलाकारसँग रंगबारे सामान्य जानकारी त हुनैपर्छ । 'दर्शकले नबुझे त ठिक छ । तर फिल्मकर्मीसँग सामान्य ज्ञान त हुनुपर्छ,' उनले भने ।

हुन त सन् २००१ सम्म उनी आफैं पनि रंग संयोजनबारे अनभिज्ञ थिए । विद्युत्‌मा इन्जिनियर बुबा उनलाई आफूजस्तै बनाउने सोच्थे । तर उनले नौलो विषयतिर आफ्नो रुचि व्यक्त गरे । मल्टिमिडिया पढ्ने निधो गरे । हेटौंडाको मकवानपुर मल्टिपल कलेजबाट १२ सक्नासाथ काठमाडौंको पेन्टासफ्टमा ४ वर्षे मल्टिमिडिया कोर्स पढे । त्यही उनले रंग संयोजनबारे थाहा पाए । फिल्ममा यसको छुट्टै विधा हुने जानेपछि उनी यतै ढल्किए ।

'मैले एनिमेसन, ग्राफिक्स, इडिटिङ, भिएफएक्स र साउन्डको काम पनि पढें । तर मलाई कलरमै रुचि बढ्यो । त्यतिबेला कलरमा काम गर्ने धेरै थिएन । मैले यतै आफ्नो भविष्य खोजे,' उनी सुनाउँछन् । सानैदेखि स्केच, आर्टमा रुचि राख्ने उनले रंग संयोजन अध्ययन सक्नासाथ रेड स्टुडियोमा आबद्ध भए । जहाँ फिल्महरुको पोस्टप्रोडक्सनको काम हुन्थ्यो । त्यसपछि झनै रंग संयोजनको संवेनदशीलबारे सिक्ने मौका पाए । २००८ मा रेड प्रवेशपछि उनले रंगको व्यवहारिक शिक्षा बटुले । त्यतिबेला निर्माता आकाश अधिकारीले फिल्म 'काठमाण्डु'का लागि भारतबाट तीनजना कलरिस्ट बोलाएका थिए, विजय चौहान, वेधान चौहान र सन्नी बोहरा । उनीहरु काम गरेको छेउमा बसेर नियाल्दै उनले रंगबारे थप व्यवहारिक शिक्षा लिए।

'म उनीहरुको छेउमा बसेर उनीहरुको काम नियालिरहन्थें । बेलाबेला सोध्थें, तर सोधिरहन पनि डर हुन्थ्यो । राति उनीहरु सुत्न गएपछि । आफ्नो छुट्टै प्रोजेक्ट बनाएर उनीहरुको नक्कल गर्थें, 'नोस्टाल्जिक हुँदै सुनाए, 'रातभर नसुतिकन सिक्थें । त्यो बेला नेटमा सर्च गरेर सिकौं भन्ने अवस्था थिएन । उनीहरुले गरेको कुरा डायरीमा टिप्ने र पछि त्यसलाई प्रयोगमा ल्याउँदै सिकें ।'

'फोर के' क्यामेराबाट खिचिएको 'काठमाण्डु'मा तीन कलरिस्टले गरेको रंग संयोजनको खासै नतिजा राम्रो आएन । पछि फागो र सुदीप श्रेष्ठले नै त्यसको जिम्मा पाए । उनीहरुकै रंग संयोजनमा तयार भएको फिल्म प्रदर्शनमा आयो । फिल्मबाट राम्रै प्रतिक्रिया बटुले । हुन त रंग संयोजनका हिसाबले यो उनको पहिलो फिल्म थियो । तर प्रदर्शनका हिसाबले विकास आचार्यको 'म तिम्रो भइसकें' पहिला प्रदर्शनमा आएको हो । यी दुई फिल्मबाट रंग संयोजनमा फागोले आफूलाई चिनाए ।

त्यसपछि त उनलाई लगातार फिल्मको अफर आउन थाल्यो । २ दर्जन बढी फिल्ममा रंग संयोजन गरिसकेका फागोलाई कुनै बेला कामको चटारो हुने गर्दथ्यो । दिनमा चारवटा फिल्मको काम सक्थे उनी। बिहानै रेड स्टुडियो त्यसपछि अर्को स्टुडियो धाउँदैमा उनको दैनिकी बित्थ्यो । अहिले पनि उनको हातमा पाँच वटा फिल्म छन् । एउटै फिल्ममा दुईदेखि साढे दुई लाखसम्म पारिश्रमिक लिन्छन् ।

उनको पेसालाई बुझ्नेहरु बढेका छन् । सुरुवातका दिनमा त अरुलाई आफ्नो पेसाबारे बुझाउनै उनलाई हम्मेहम्मे पर्‌थ्यो । कसैले आफ्नो पेसाबारे सोध्दा उनी आफूलाई 'कलरिस्ट' भनेर चिनाउँथे । 'घरका भित्तामा रंग लगाउने ?' उनको पेसाको परिचय पाउनासाथ मानिसले यस्तै प्रश्न गर्थे । उनको अनुभवमा अहिले यस्तो प्रश्न गर्ने कम छन् । 'संघर्ष गरेर आइयो । कलर सिक्न गाह्रो थियो । मानिसलाई बुझाउन गाह्रो थियो । अहिले मसँग कलर सिकाइदिनु भन्छन् आउँछन् धेरै । खुशी लाग्छ आफूले सोचेको क्षेत्रमै सफल हुन पाउँदा,' उनले सुनाए ।

अहिले उनैलाई हेरेर यो क्षेत्रमा भविष्य खोज्ने युवाको संख्या बढ्न थपिएको छ । उनी यस क्षेत्रमा युवाहरु आउन पनि हौसला दिन्छन् ।

मानिसले सोचेझैं फिल्मको सबै पक्षलाई कलरले जादुमयी ढंकले राम्रो बनाउँदैन । रंग संयोजनमा पनि थुप्रै कमी कमजोरीहरु भेटिन्छन् । 'के कारेणले रंग संयोजन कमजोर बन्छ त ? '

'पहिला फुटेज कस्तो खिचिएको छ त्यसमा भर पर्ने हो कलर । त्यही भिडियो नै नराम्रो छ भने त्यसलाई कलरले जादु गरेर दामी बनाउने होइन,' फागोले जवाफमा सुनाए,'रंग संयोजनले त खिचिएको कुरालाई थप राम्रो बनाइदिने त हो ।' थप्छन्,'फिल्ममा रंग संयोजनका कमजोरी हुनुमा धेरै कारण छन् । एक त कलरिस्ट आफै गम्भीर नभइदिनाले, अर्को त सीमित समयले ।'

फिल्म निर्माणको अन्तिम चरणमा रंग संयोजनको काम हुन्छ । फिल्मको छायांकन नसक्दै कतिले फिल्मको प्रदर्शन मिति घोषणा गर्छन् । फिल्मको इडिटिङ, ब्याकगराउन्ड म्युजिक, साउन्ड डबिङपछि कलरिस्टको हातमा पर्छ फिल्म । सीमित समय अवधिमा हतारले काम गर्दा पनि रंग संयोजनमा कमजोरी देखिएको उनी बताउँछन् ।

यस्तै कमजोरी नगर्न सकेसम्म सय प्रतिशत दिएर काम गर्ने फागो दाबी गर्छन् । आफूले काम गरेका फिल्महरु 'सेतो बाघ', 'प्रेमगीत', 'काली', 'तथास्तु' र 'डाइङ क्यान्डल'मा चित्तबुझ्दो काम गरेको उनी बताउँछन् । निर्देशक र डिओपी (डिरेक्टर अफ फोटोग्राफी)सँग फिल्मको कथा बुझेपछि फागो कस्ता रंगसँग खेल्ने भनेर सल्लाह गर्छन् । अनि सुरु गर्छन् फिल्मको विधा अनुसार रंग संयोजन ।

'फिल्मलाई कलात्मक बनाउन रंगको के कस्तो भूमिका हुन्छ ?' भन्ने प्रश्न गर्दा जवाफमा उनले भने,'कलरको ठूलो भूमिका हुन्छ फिल्ममा । कलर नभइकन फिल्म बन्दैन भन्दा फरक पर्दैन । यसको कलात्मक प्रयोगले फिल्मलाई कलात्मक त बनाउने नै भयो ।'

पछिल्लो समय म्युजिक भिडियोमा यसको महत्त्व नबुझिकनै रंग संयोजन प्रयोग गर्दै आएको उनको विश्लेषण छ । 'युट्युबबाट धेरैले सफ्टवयर डाउनलोड गरेर प्रयोग गरिरहेका छन् । त्यसैले पनि बिग्रिरहेको छ, रंग संयोजन,' उनले भने ।

समयमै पारिश्रमिक नपाउनु फिल्ममा प्राविधिक काम गर्नेहरुको पुरानै समस्या हो । उनले पनि काम गरेको चार वर्षमै यो समस्या भोग्नु परेको सुनाउँछन् । रंग संयोजनकै पैसा करिब ९–१० लाख रुपैँया पाउन बाँकी रहेको हिसाब उनीसँग छ । तर उनले त्यो पैसा पाउँछु भन्ने माया मारिसके । 'निर्मातालाई भन्दा पैसा नै आएको छैन मात्र भन्छन् । कति गनगन गर्नु । मैले त माया मारिसकें,' उनले मलिन हुँदै भने, 'आउँदैन भनेर थाहा छ । किन मुख दुखाउनु मागेर ।'

निर्माताको खराब नियतले नै प्राविधिकले पारिश्रमिकको समस्या खेप्नु परेको उनको भनाइ छ । 'फिल्म चल्नु र नचल्नुको कारण भन्दा पनि निर्माताको नियत नै खराब भएर पैसा समयमा पाउँदैनौं हामी । काम गरेपछि हाम्रो पारिश्रमिक दिनुपर्ने हो उनीहरुले,' सुनाए, 'कति रात नसुतेर दु:ख गरेको पसिनाको कमाइ नदिँदा मन दुख्छ । नमज्जा हुन्छ ।'

६-७ वर्ष अगाडिको फिल्मका निर्माताले अझै झुलाउने गरेको उनको अनुभव छ । 'निर्मातालाई फोन गर्दा भोलिभोलि भन्छन् । कहिले पाँच दिन भन्छन् । पाँच दिनपछि मोबाइल स्विच अफ । भेट्दा पनि बहाना बनाएर भाग्छन्,' उनले प्राविधिकहरुको सामूहिक समस्या सुनाए ।

फिल्म गर्नुअगाडि सम्झौता गरेर काम सुरु गर्ने प्राविधिक कम छन् । मौखिक सम्झौताकै भरमा काम गर्दा फिल्म उद्योगमा यो समस्या यथावत रहेको उनको अनुभव छ । काम गर्नुअघिको बार्गेनिङ झनै ठूलो समस्याको रुपमा उद्योगमा रहेको उनी बताउँछन् । 'सुटिङमा बजेट सकिसकेको हुन्छ । पोस्टप्रोडक्सनको काम अन्तिममा हुने हो, त्यतिखेर पैसा सकिन्छ । त्यसपछि हामीसँग साग किनेजस्तो बार्गेनिङ गर्छन् ।'

समयमा पारिश्रमिक नपाउने उनीजस्ता धेरै प्राविधिकलाई कोरोना महामारीले लामो समय असर गर्‌यो । बचतमा रहेको रकमले केही महिना परिवार चलाए फागोले । तर ९ महिना फिल्मको काम ठप्प हुँदा परिवारसहित उनी इलाम फर्किए । लकडाउनभरि उतै बसे । बीचमा केही म्युजिक भिडियोमा त्यतैबाट काम गरे । आर्थिक चटारो थियो । तर अहिले फिल्म क्षेत्र विस्तारै चलयमान बन्दै गएपछि उनी पनि काठमाडौंमा छन् ।

अहिले उनी 'रण' र 'प्रेमगीत–२' भन्ने भोजपुरी फिल्म र नेपाली फिल्म 'प्रेमगीत–३','मनसँग मन','पासो'मा काम गर्दैछन् । महिनौंपछि काममा फर्कँदा लामो निन्द्रापछि आङ तन्काएझैं लागेको उनले अनुभव गरेका छन् ।

फिल्म उद्योग पहिलाकै लयमा फर्कन कति समय लाग्ला ?

उनको जवाफ छ,'पहिलाकै समयमा आउन अब ५/६ महिना लाग्ला । हलमा फिल्म चलेदेखि त फिल्म बन्थ्यो । अहिले औंलामा गन्न मिल्ने फिल्म बनिरहेका छन् ।'

प्रकाशित : माघ १२, २०७७ १६:०८
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?