‘संगीतले एक्लो हुन दिएको छैन’

राणाशासनकालमा बाबु नरमर्दन थापाको जागिरे जीवनकै क्रममा सप्तरी बरमझिया जन्मेका थापा बाल्यकालदेखि गीतसंगीत र साहित्यमा तानिएका थिए । तिनताक रेडियो नेपालमा प्रसारण हुने ‘छात्र कार्यक्रम’ र ‘नारी कार्यक्रम’ मा उनले गीत, कविता तथा कथाहरू नियमित रूपमा वाचन गर्थे । सुरुमा बिनापैसा वाचन गरे पनि एक दिन नारी कार्यक्रमकी सञ्चालिका शान्ता श्रेष्ठले पुरस्कारस्वरूप दिएको २० रुपैयाँ उनलाई अझै याद छ ।

यो उमेरमा पनि संगीतप्रतिको उनको उत्साह घटेको छैन । यतिबेला पाँचौं एल्बम ‘म मक्किएको धुरी खाँबो’ निकाल्ने धुनमा छन् । लगत्तै छैटौं एल्बमका लागि थाती रहेको कामको पनि उनलाई चटारो छ । २०१३ बाट नै रेडियो नेपालमा गीत, कविता, कथा लेखन तथा वाचन कार्यक्रममा सक्रिय गायक थापाले २०१८ मा नै कोलकाताबाट हिज मास्टर्स भ्वाइसमा पहिलो गीत ‘माया लुकाई लुक्दैन...’, ‘कोइलीले सम्झाइदियो...’ जस्ता कालजयी सिर्जना रेकर्ड गराएका थिए । त्यसपछि ०२२ मा मुम्बईबाट ‘मायालु नयनको इसारा...’, ‘कुहिरोसँग डाँडाकाँडा...’ जस्ता गीत रेकर्ड हुँदासम्म उनी रेडियो नेपालमा बज्ने निरन्तर आवाज बनिसकेका थिए । यही बेला उनले कथासंग्रह ‘पलाँसको फूल’ र गीतिसंग्रह ‘दिलको आवाज’ प्रकाशित गरे । ‘जागिरे जीवनले गर्दा संगीतमा केही पछि परे’, उनी

सम्झिन्छन्, ‘त्यतिबेलाको गीतिसंग्रह पनि सुरक्षित हुन सकेन ।’ थापा र उनका छोरा यसकै खोजीमा लागेको लामो समय बितिसक्यो ।

सञ्चय कोष, कृषि चुन उद्योग, उद्योग मन्त्रालयजस्ता निकायमा तीन दशकभन्दा लामो समय उनले सरकारी सेवा गरे, तैपनि संगीत छोड्न सकेनन् । विभिन्न ठाउँमा हुने कार्यक्रममा उनी गाउने, लेख्ने गर्थे । तर नेपालमा सहजै रेकर्ड गर्ने वातावरण नहुँदा मात्र उनका गीतहरू औपचारिक रुपमा बाहिर आउन सकेनन् । उनले टेप रेकर्डरमै २०२७ मा रेडियो नेपालमा कार्यरत गणेश परियार, कृष्ण परियार, बटुकृष्ण ज्वालालगायतकाको सहयोगमा ‘जुनेली रात म कति पर्खूं...’ बोलको गीत रेकर्ड गरेका थिए ।

जागिरे जीवनमा धीमा बनेको उनको सांगीतिक यात्राले ५० को दशकमा अवकाश प्राप्तपछि पुनः गति लियो । ‘संगीतमा अझै थाकेको छैन’, उनी भन्छन्, ‘मेरो शरीर र श्वासले साथ दिएसम्म गाइरहन्छु ।’ संगीतप्रतिको तीव्र चाहना र साधनाको हुटहुटी नजागेको भए यस अवस्थासम्म नआइपुग्ने थापा जिकिर गर्छन् । उनको इच्छालाई बुझेर परिवारले पनि साथ दिएका छन् । विशेषगरी छोरा मोहितले घरव्यवहार सम्हालेपछि नै उनी संगीत साधनामा निर्धक्क भएर लाग्ने मौका पाए ।

पचासको दशकमा उनको पुनरागमन हुँदा नेपाली संगीत निकै अगाडि बढिसकेको थियो । गोपाल योञ्जन, अम्बर गुरुङ, नारायणगोपाल, फत्तेमान राजभण्डारी, अरुणा लामा, शान्ति ठटालजस्ता स्रष्टाहरूले संगीतको उचाइ निकै माथि उठाइसकेका थिए । त्यही संगीतको धारमा बग्न उनलाई शास्त्रीय संगीतको ज्ञान अझै लिनुपर्छ भन्ने लाग्यो र ६४ वर्षको उमेरमा संगीतगुरु प्रभुराज ढकालकहाँ पुगे र ९ वर्षसम्म शास्त्रीय संगीत सिके । उनले ७३ वर्षको उमेरमा भारतको इलाहाबाद संगीत विश्वविद्यालयबाट प्रथम श्रेणीमा बी म्युज उत्तीर्ण गरे । यसपछि उनले ‘४० वर्षअघि र ४० वर्षपछि’ र ‘मनको शान्ति’ गीति एल्बम ल्याए । त्यस्तै २०७३ मा तेस्रो एल्बम ‘माया लुकाई लुक्दैन’ मार्फत निरन्तरता दिए । त्यसको दुई वर्षपछि ‘म पतझड तिमी मधुमास’ पनि सार्वजनिक गरे । यो एल्बममा भारतीय गायिका उषा मंगेशकरले पनि स्वर दिएकी छन् ।

साढे आठ दशक उमेरमा पनि गायक थापाको संगीत–भोक उस्तै छ । कुराकानीकै क्रममा सँगै रहेका छोरा मोहितले ‘उहाँ त ९० वर्षसम्म गाउँछु भन्नुहुन्छ’ भन्दै गर्दा उनले थपे, ‘९१ वर्षसम्म ।’ संगीतलाई समुद्रको गहिराइभन्दा पनि आकाशको उचाइसँग तुलना गर्ने उनी यसलाई दैनिक योग र बुढेसकालको सहाराका रूपमा पनि लिन्छन् । ‘जागिरे जीवनको विश्रामदेखि पत्नी वियोगमा पनि मैले संगीतले चित्त बुझाएँ’, उनी भन्छन्, ‘यसले मलाई कहिल्यै पनि एक्लो र कमजोर हुन दिएको छैन ।’

नयाँ पुस्तालाई उनी संगीतको गहिराइमा आउन आग्रह गर्छन् । माइक र गिटार समाएर स्टेजमा गीत गाउँदैमा गायक/गायिका बन्न नसक्ने उनको मत छ । ‘संगीतको मर्म र संरचना बुझ्‍न शास्त्रीय संगीतको ज्ञान अत्यन्तै जरुरी छ,’ उनी भन्छन्, ‘यही नै संगीतको व्याकरण हो ।’ थापाका अनुसार उनको पछिल्लो एल्बम फागुनको पहिलो सातामा सार्वजनिक गर्ने तयारी भइरहेको छ । जसमा सातवटा गीत छन् । ‘वसन्तको फूलसरी...’, ‘दैवसंयोग...’, ‘आलीआली हरियाली...’, ‘फेरि साथ मेरै...’ लगायतका गीतमा रत्नशमशेर थापा, सहदेव ढुंगाना, विवश बस्तीलगायतको शब्द रचना रहेका छन् । त्यस्तै शक्ति बल्लभ, कल्याण सिंह, रूपक शाहीलगायतको संगीत रहेको गीतमा उनलाई स्वरमा साथ जुनु गौतम र दिपेश किशोर भट्टराईले दिएका छन् ।