१६.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५२

प्रज्ञा प्रतिष्ठानलाई असारे चटारो

विपिन श्रीस

काठमाडौँ — ‘नेपालका केही प्रमुख भाषाहरूको लेखन : स्थित, समस्या र सम्भावना’ विषयक दुईदिने राष्ट्रिय अक्षर गोष्ठी हालै राजधानीको कमलादीस्थित प्रज्ञा भवनमा सम्पन्न भयो । गोष्ठी नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान भाषा (नेपाली भाषा, कोश र व्याकरण) विभाग एवं भाषा (मातृभाषा, कोश र व्याकरण) विभाग, भाषा आयोग तथा अक्षर सदनले गरेको थियो ।

प्रज्ञा प्रतिष्ठानलाई असारे चटारो

त्यसको केही दिन नबित्तै सोमबार सोही थलोमा दर्शन विभागले ‘विश्व मानवतावादी अभियानमा नेपालको भूमिका विषयक संगोष्ठी’ गर्‍यो । असार पहिलो साताको सुरुवातमै मातृभाषा साहित्य विभागले ‘वान्तवा साहित्य वर्तमान अवस्था, चुनौती र सम्भावना’ विषयक गोष्ठी गरेको थियो ।


प्रज्ञा प्रतिष्ठानका विभिन्न विभागले चालू आर्थिक वर्षमा यी र यस्तै गरी झन्डै पाँच दर्जन गोष्ठी, संगोष्ठी, प्रवचन सांस्कृतिक कार्यक्रम गरे । ‘नेपाली संस्कृति र राष्ट्रियता’ विषयक प्रवचन, बृहत् वाङ्मय संगोष्ठी, दलित साहित्य लेखनको चर्चा, नेपाल–चीन अनुवाद प्रकाशन सम्मेलन केही उदाहरण हुन् । यतिबेला भने कार्यक्रमहरू बाग्लै हुन थालेका छन् । आर्थिक वर्षको अन्तिमतिर हतारोको कार्यक्रम गर्ने संस्कृतिले प्रज्ञा प्रतिष्ठानहरूलाई पनि छोएको छ ।


जेठमा राष्ट्रिय ललितकला प्रदर्शनी गरेको नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानले पनि त्यसयता दर्जनौं कार्यक्रम गरेको छ । प्रतिष्ठानको लोककला विभागले शुक्रबारदेखि पाँच दिने लोककला प्रदर्शनी थालको छ । उता मूर्तिकला विभागको टोली पूर्वाञ्चलको अध्ययन अनुसन्धान भ्रमणमा छ । वास्तुकला तथा अन्य सिर्जनात्मक कला विभागले ‘सुखी नेपाली, समृद्ध नेपाल’ शीर्षकमा खुला पोस्टर प्रतिस्पर्धा गर्दै छ । चित्रकला विभाग नेपाली समसामयिक चित्रकलाको विकास तथा सम्वर्द्धनसम्बन्धी पुस्तक प्रकाशनको तयारीमा रहेको विभागका प्रमुख सुषमा राजभण्डारीले बताइन् । चित्रकार शशि शाह, कुलमानसिंह भण्डारी, चन्द्रमान मास्के, सूर्यबहादुर चित्रकारको योगदानलाई कदर गर्दै प्रतिष्ठानले पुस्तक प्रकाशन गर्ने अन्तिम तयारी पनि गरिरहेको प्रतिष्ठानले जनाएको छ ।


उता नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानले पनि असारमै कार्यक्रमहरू ओइरिएका छन् । केही दिनअघि सर्वनाम थिएटरमा हतारको राष्ट्रिय नाटक महोत्सव चलिरहको बेला कमलपोखरीस्थित रूसी सांस्कृतिक केन्द्रमा प्रतिष्ठानले नै समानान्तर रूपमा शास्त्रीय संगीत महोत्सव गरिरहेको थियो । धनगढीमा पनि यही महिनामै राष्ट्रिय संगीत महोत्सव गर्‍यो । सोमबार मात्रै राष्ट्रिय नृत्य महोत्सव गरेको संगीत नाट्यले मंगलबार ‘नेपाली संगीत(दशा र दिशा’ विषयक विचार गोष्ठी गर्दै छ । श्रव्यदृश्य विभागले कलाकार हरिप्रसाद रिमाल र भैरवबहादुर थापाको वृत्तचित्र असारमै सकिने गरी काम गरिरहेको छ । असार अन्तिम साता नै प्रज्ञा पुरस्कार दिने तयारी भइरहेको संगीत नाट्यका सदस्यसचिव श्याम तमोटले जनाए । धनगढीमा राष्ट्रिय संगीत महोत्सव सम्पन्न गरिसकेको छ ।


यसरी असार महिनाभर तीनवटै प्रज्ञा प्रतिष्ठानहरू धमाधम चालू आर्थिक वर्षको कार्यक्रम सिध्याउनेतिर लागिरहेका छन् । पुस महिनामा नियुक्ति भए पनि विवादका कारण चैतदेखि मात्र कार्यभार सम्हालेका कारण यति बेला कामको चटारो परेको संगीत नाट्यका सदस्यसचिव तमोटले बताए । ‘त्यही भएर अध्ययन अनुसन्धानका कार्यक्रम यो वर्ष गर्न सकेनौं,’ उनले भने ।


त्यसो त क्यालेन्डर नै बनाएर कार्यक्रम गर्ने हुनाले अन्य विकास निर्माणका कामजस्तो असारमा मात्र केन्द्रित नभएको तीनवटै प्रज्ञा प्रतिष्ठानको दाबी छ । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका सदस्यसचिव उपाध्यायले वर्षैभरि विभिन्न कार्यक्रम गर्दै आएको र असारमा पनि त्यसकै निरन्तरता भएको बताए । तर, बजेट सकाउनकै लागि हतारहतार आफू नजिककालाई प्रस्तावना माग्ने र कार्यक्रम गराउने गरेको स्रोतको दाबी छ । ललितकलाका कुलपति कान्छाकुमार कर्माचार्यले भने सीमित स्रोत र साधनका बावजुद पनि ललितकलाले सदावहार काम गरिरहेको दाबी गरे । ‘भवन र ग्यालरी छैन, ललितकला अध्ययनका लागि पुस्तकालय छैन, संग्रहालय छैन,’ कुलपति कर्माचार्यले भने, ‘पर्याप्त काम भएको छैन । हामीले त बिउ छर्ने काम मात्रै गरेका छौं ।’


वर्षभरि के भए ?

प्रज्ञा प्रतिष्ठानसँग सम्बन्धित भाषा, संस्कृति, दर्शन, साहित्य, अनुवादलगायतका ११ विभागले चालू आर्थिक वर्षमा झन्डै ४ दर्जन विषयमा अनुसन्धान, अनुवाद र सम्पादन कार्य गरेको देखिन्छ । राष्ट्रिय कविता महोत्सव, एकता दिवसलगायतका कार्यक्रम पनि प्रतिष्ठानले गर्‍यो । यो आर्थिक वर्षभित्र पाकिस्तान महिला लेखन, समालोचक कोष, अनुवादक कोषलगायतका पुस्तक प्रकाशन गरेको प्रज्ञा प्रतिष्ठानका सदस्यसचिव जगत् उपाध्यायले बताए ।


ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानअन्तर्गत मूर्तिकला विभागले चैतमा काठमाडौंमा सिर्जनात्मक काष्ठकला कार्यशाला, वैशाखमा कीर्ति प्रस्तर मूर्तिकला कार्यशाला, जेठमा देवदह बुटवलमा प्रस्तर मूर्तिकला कार्यशाला गर्‍यो । चित्रकला विभागले ‘नेपाली समसामयिक चित्रकलाको विकास तथा प्रवर्द्धन’ विषयक गोष्ठी, फागुनमा ‘सिजन’ नामक महिला चित्रकला प्रदर्शनी गर्नुका साथै मकवानपुर, पालुङ, टिस्टुङ, चित्लाङ क्षेत्रमा अध्ययन भ्रमण, वीरगन्जमा कला महोत्सव गरेको चित्रकला विभागकी प्रमुख सुषमा राजभण्डारीले बताइन् । मूर्तिकला र परम्परागत शिल्पकला विभागले मिलेर काठमाडौंमै केही अघि ‘थाङका र मूर्तिकला प्रदर्शनी’ समेत गरे । वास्तुकला तथा अन्य सिर्जनात्मक कला विभागले पनि सिर्जनात्मक कला महोत्सव, सिर्जनात्मक कला गोष्ठीलगायतका कार्यक्रम गर्‍यो । लोककला विभागले सप्तरी, दाङ र काठमाडौंमा लोककला कार्यशाला, हस्तकला विभागले विभिन्न स्थानमा हस्तकला अन्तरक्रिया गोष्ठी, कार्यशाला, अनुसन्धान, प्रदर्शनी गर्‍यो ।


परम्परागत शिल्पकला विभागले पोखरा घान्द्रुकमा परम्परागत चित्रकला कार्यशाला, राजधानीमा अन्तरक्रियात्मक कार्यक्रम, परम्परागत थाङका प्रदर्शनी लगायतका कार्यक्रम गरेको देखिन्छ । संगीत नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानले वैशाखमा नाटक लेखन प्रशिक्षण र अभिनय प्रशिक्षण, इटहरीमा बहुभाषिक संगीत कार्यक्रम, जेठमा बाराको निजगढमा बहुभाषिक लोकनृत्य, चितवनको रत्ननगरमा बहुभाषिक लोकगीत उत्सव, इटहरीमा स्टाफ नोटेसन प्रशिक्षण कार्यक्रम गरेको देखिन्छ । यो वर्ष भएका कामहरू हेर्दा प्रतिष्ठानहरू गुणात्मक र दुरगामी कार्यक्रमतिर भन्दा पनि गोष्ठी र कार्यशालामा बढी केन्द्रित भएको देखिन्छ । यस्ता कार्यक्रमहरूको प्रभावकारिता मूल्यांकन विधि नहुँदा प्राय: कार्यक्रमहरू औपचारिकता निभाउन मात्रै हुने गरेको एक पूर्व प्राज्ञले बताए ।



प्रकाशित : असार १८, २०७६ ०८:४१
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?