१०० वर्षमा जोसिला जोशी

उनलाई नजिकबाट चिनेजानेका पनि जोशी उमेरले सय वर्ष पुगेभन्दा अनौठो मान्छन् । यस्तो दीर्घजीवन बाँच्ने रहर कसलाई नहोला ? वाङमय शताब्दी पुरुष जोशीको जीवन पनि सबैका निम्ति लोभ लाग्दो छ ।

सोमबार शतवार्षिकोत्सवको अवसर पारेर ललितपुर महानगरपालिकाले जोशीलाई बग्गीमा राखेर नगरपरिक्रमा गरेको छ । उक्त परिक्रमामा हजारौं सर्वसाधारणको लर्कोले जोशीलाई सम्मान गर्‍यो । जोशीले नगरपरिक्रमामा सहभागी, आफूप्रति सद्भाव राख्ने, स्नेह गर्ने सबैप्रति धन्यवाद व्यक्त गरे । भने, ‘यो वास्तवमा संस्कृति, साहित्य, नेपाली भाषा र मेरो मातृभाषा नेपालझाषाको लागि मैले गरेको कामको सम्मान ठानेको छु । व्यक्ति सत्यमोहन जोशीको सम्मान होइन । व्यत्ति सत्यमोहन त एक निमिक्त व्यत्ति न हो ।’

उनले चिन्तन गर्ने र चिन्ता नलिनाले दीर्घायु पाउने बताए । ‘आफूलाई प्राप्त भएको कुरामा सन्तुष्ट भएर सक्रियतापूर्वक जीवन बाँच्ने,’ उनले भने, ‘यो भएन, त्यो भएन भनेर धेरै गुनासो नगर्ने । छोरा, बुहारी, सन्तानबाट धेरै अपेक्षा नगर्ने नै जीवन जिउने कला हो ।’

सय वर्ष पार गर्दासम्म पनि जोशीले खासै औषधि खानुपरेको छैन । अझै हट्टाकट्टा नै छन् । दैनिक दालभात खान्छन् । साधारण जीवन बिताउँछन् । राति सुत्ने बेलामा घरमा नै बनाएको रक्सी एक पेग लिने गरेको उनले सुनाए । एक सय वर्षमा पनि स्वस्थ र सक्रिय जीवन जोशीका लागि वरदान सावित भएको छ ।

जोशीको जीवनलाई नेकपाकी नेतृ एवं ललितपुर क्षेत्र नं ३ की सांसद् पम्फा भुसालले लोभलाग्दो भनी टिप्पणी गरिन् । ‘म पनि सत्यमोहन दाइजस्तो दीर्घ र सक्रिय जीवन जिउन पाऊँ । मलाई पनि यस्तो जीवनप्रति लोभ छ,’ नगरपरिक्रमापछि महानगरको परिसरमा आयोजित विशेष सम्मान समारोहमा सांसद् भुसालले भनिन्, ‘अहिले अधिकांश संस्कृति हराउँदै गएका छन् । रातो मत्स्छेन्द्रनाथको जात्रा पाटनमा चलिरहेको छ । यस्तो जात्रा चलाउन दिनानुदिन कठिन हुँदै छ । यस्तो जात्रा बचाउन जोशीको सक्रियताबाट प्रेरणा लिनुपर्दछ ।’

भुसालले मात्र नभई नेपालका लागि भारतीय राजदूत मञ्जित सिंहले जोशीको जस्तो जीवन जीउन रहर भएको बताए । समारोहमा नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका उपकुलपति जगतमान गुरुङको भनाइ पनि भुसाल र राजदूत सिंहको भन्दा फरक छैन । समारोहमा जोशीलाई नेपाल सरकार, काठमाडौं उपत्यकाका १८ स्थानीय तहका मयेरको संयुक्त फोरम र ललितपुर महानगरसँगै विभिन्न संघसंस्थाले जोशीको योगदानको कदर गर्दै सम्मान प्रदान गरियो । कार्यवाहक प्रधानमन्त्री ईश्वर पोखरेलले जोशीको जीवन सबैका लागि प्रेरणादायी रहेको बताए । ‘जोशीलाई सम्मान गर्न पाउँदा आफूलाई भाग्यमानी महसुस गरेको छु,’ पोखरेलले भने ।

उनी बाबु शंकरदास (शंकरराज) र आमा राजकुमारी (नोगलदेवी) का सुपुत्रका रूपमा १९७७ साल वैशाखमा बखुम्बहालमा जन्मेका हुन् । जोशीले ‘हाम्रो लोकसंस्कृति’ का लागि पहिलो पटक २०१३ मा, ‘नेपाली राष्ट्रिय मुद्रा’ नामक ग्रन्थका लागि दोस्रो पटक २०१७ मा र ‘कर्णाली लोकसंस्कृति’ नामक ग्रन्थका लागि तेस्रो पटक २०२८ मा मदन पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए । जोशी साहित्यकार पनि हुन् ।

उनले त्रिचन्द्र कलेजबाट बीएसम्म अध्ययन गरेका छन् । नेपाली भाषा, कला, संस्कृतिको संरक्षण, संस्कृतिको संरक्षण, सम्वर्द्धन र विकासमा गरेको योगदानको कदर स्वरूप जोशीलाई सुप्रबल गोर्खा दक्षिणबाहु, विख्यात क्रिशत्ति पट्ट, आदिकवि भानुभक्त पुरस्कार, काठमाडौं विश्वविद्यालयले विद्यावारिधिको मानार्थ प्रमाणपत्र प्रदान गरेको छ ।

नेपाल सरकारले पनि उज्ज्वल कीर्तिमान राष्ट्रदीपले सम्मानित गरेको छ । उनका अनुसन्धानात्मक कृति नेपालीमा १०, नाटक पाँच, काव्य दुई र कथा संग्रह पाँच तथा नेवारी भाषामा गरी करिब ५० कृति प्रकाशित भइसकेका छन् । जोशी पुरातत्त्व विभागका पहिलो निर्देशक पनि हुन् ।