लामखुट्टेबाट बच्न प्रयोग गरिने सामग्री अभाव

‘एउटै कोठामा बसेपछि उहाँलाई टोकेको लामखुट्टेले हामीलाई पनि टोक्न सक्छ, आफ्नो भन्दा बच्चाको धेरै डर छ,’ उनले भनिन्, ‘अहिले लामखुट्टे मार्ने धूप र लिक्विड बालिरहेका छौं, क्रिम अझै पाइएन ।’

डेंगीको महामारी फैलिएपछि प्राय: सबै स्कुलले आफ्ना बालबालिकालाई ओडोमोस क्रिम लगाएर पठाउन आग्रह गरेका थिए । काठमाडौं बुद्धनगरस्थित रोजबड स्कुलमा अध्ययनरत साम्भवी श्रेष्ठका अभिभावकलाई पनि स्कुलले यस्तै म्यासेज पठायो । साम्भवीकी आमा ज्योतिले शंखमूलका सबैजसो फार्मेसी चहार्दा पनि ओडोमोस क्रिम पाइनन् । तर, किराना पसलमा भने डा. मोस क्रिम फेला पारिन् । ओडोमोसको जस्तै काम गर्ने भएकाले उनले उक्त क्रिम लिए पनि त्यसको गन्धका कारण छोरीले लाउनै नमानेको उनले बताइन् । ‘अझै पनि फार्मेसीमा ओडोमोस क्रिम पाइएको छैन, सिटामोल त नपाइने ठाउँमा क्रिम के पाइएला र ?’ उनले भनिन् ।

डेंगी संक्रमितको संख्या बढेसँगै बजारमा लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्न प्रयोग गरिने सामग्रीको अभाव भएको छ । ओडोमोस क्रिम/स्प्रेको अभाव बढ्दो छ । अल आउट, गुड नाइट, मोरटेन जस्ता लिक्विड भने पाइरहेका छन् । जुनसुकै बेला प्रयोग गर्न सकिने, बोकेर हिँड्न मिल्ने यस्ता क्रिमहरूको अभाव भएको हो । इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा (ईडीसीडी) को तथ्यांकअनुुसार मंगलबारसम्म देशभर २७ हजार ५ सय ६९ जना डेंगी संक्रमित छन् । दसंैमा उपत्यकाबाट ठूलो संख्यामा मानिस बाहिरिने हुँदा डेंगीको प्रकोप देशव्यापी हुने जोखिम रहेको विज्ञहरू बताउँछन् ।

डेंगी संक्रमित लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसमा सर्ने भाइरल संक्रमण हो । त्यसैले लामखुट्टेबाट बच्न विगतमा ‘ओडोमोस’ क्रिम र स्प्रे प्रयोग गरिन्थ्यो । तर यस वर्ष डेंगी संक्रमण फैलिनु अगावैदेखि ‘ओडोमोस’ क्रिम अभाव भएको फार्मेसी सञ्चालकहरूको भनाइ छ । यद्यपि ‘ओडोमोस’ क्रिम पाइहाले पनि थोक बजारले नै ‘एमआरपी’ मूल्यमा किन्नुपर्ने अवस्था आएको अर्चना सर्जिकल सप्लायर्सका सञ्चालक अमिर खतिवडाले बताए । ‘क्षेत्रपाटीका केही पसलमा ओडोमोस क्रिम नै पाइन्छ,’ उनले भने, ‘यद्यपि एमआरपीभन्दा बढी मूल्य तिर्नुपर्छ । त्यसैले मैले ल्याउनै छोडें । आफैंले एमआरपी मूल्य तिरेर ग्राहकलाई कुन मूल्यमा बेच्नु ?’

अहिले ओडोमोस क्रिमको विकल्पमा डा. मोस, मस्क रेप (मस्किटो रिप्लेमेन्ट), रेमोस क्रिम बजारमा पाइन्छन् । मस्किटो सेफ, नेपमिक्स नेचरल, मस्किटो रेपिलेन्ट स्प्रे पनि पाइन्छन् । पसलमा ‘ओडोमोस’ अभाव हुन थाले पनि केही ई–कमर्स वेबसाइटमा अझै पनि उपलब्ध छ । लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्न शरीरका खाली भागमा यो क्रिम लगाइन्छ । डेंगीको संक्रमण बढेसँगै ओडोमोसलगायत विविध क्रिमको समेत अभाव हुन थालेको शंखमूलस्थित डायमन्ड फार्मेसीकी सञ्चालक रोजिना सुवालले गुनासो गरिन् । ‘पहिला प्रशस्त मात्रामा ओडोमोस पाइन्थ्यो । तर यस पटक पाइएको छैन,’ उनले भनिन्, ‘दिनकै १५ देखि २० जना ओडोमोस क्रिम/स्प्रे खोज्न आउँछन् तर सामान नभएपछि बेच्नै पाइएन ।’

बिस्तारै डा. मोस पनि अभाव हुन थालिसकेको अर्चना सप्लायर्सका सञ्चालक खतिवडाले बताए । ‘अहिले घरघरमा बिरामी छन्, बच्नकै लागि क्रिम लिन आउने धेरै छन् । तर डा. मोस पनि अभाव हुन थालिसक्यो,’ उनले भने, ‘दिनप्रतिदिन यस्ता क्रिमको माग बढ्दै गएको छ ।’ डेंगी एडिस एजेप्टाई नामको पोथी लामखुट्टेले टोक्दा संक्रमण हुन्छ । संक्रमित व्यक्तिलाई टोकेको लामखुट्टेले स्वस्थ व्यक्तिलाई पनि टोक्दा डेंगीको संक्रमण हुन्छ । त्यसकारण मानिसहरू लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्न क्रिमको प्रयोग गर्छन् । जसको अभाव हुन थालेको छ ।

झन्डै तीन महिनादेखि ओडोमोस क्रिम पाइन छाडेको कोटेश्वरस्थित कोटेश्वर मेडिकल हलका नानीराम बस्नेत बताउँछन् । ‘धेरै ग्राहकले ओडोमोस क्रिम नै खोज्छन् । तर त्यो क्रिम नै पाइँदैन,’ उनले भने, ‘ओडोमोसको विकल्पमा डा. मोस आए पनि धेरैले रुचाउँदैनन् । त्यही पनि मागभन्दा कम पाइरहेको छ ।’

बजारमा अभाव खट्किए पनि भन्सार विभागको तथ्यांकले गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष मूल्य बढेको र परिमाण घटेर आयात भएको देखाउँछ । चालु आर्थिक वर्षको साउन–भदौमा ८ करोड ९५ लाख १ हजार रुपैयाँको लामखुट्टे र कक्रोचलगायतका घरायसी कीटनाशक उत्पादन भित्रिँदा गत वर्ष ८ करोड ७५ लाख ३३ हजार रुपैयाँको आयात भएको थियो । तर परिमाणको हिसाबले गत आर्थिक वर्षको साउन–भदौमा १ लाख ७९ हजार ४ सय १० किलो भित्र्याउँदा यस वर्ष १ लाख ४० हजार ८ सय ८५ किलो मात्रै आयात भएको विभागको तथ्यांक छ । नेपालमा पहिलो पटक सन् २००४ मा डेंगी संक्रमण देखिएको थियो ।