सेयर कर्जामा ठूला ऋण घटे, साना बढे

गत वैशाखसम्म एक करोड रुपैयाँभन्दा धेरै रकमको सेयर कर्जा २५ प्रतिशत र ५० लाखदेखि १ करोड रुपैयाँसम्मको कर्जा ५.७ प्रतिशत घटेको छ । सोही अवधिमा २५ देखि ५० लाख रुपैयाँसम्मको २२.१ र २५ लाख रुपैयाँभन्दा कमको कर्जा १७.७ प्रतिशत बढेको राष्ट्र बैंकको तथ्यांक छ । तर समग्रमा गत वैशाखसम्म कुल सेयर धितोमा कर्जा १४ प्रतिशत घटेको छ ।

राष्ट्र बैंक आगामी मौद्रिक नीतिको तयारीमा जुटिरहेका बेला लगानीकर्ताका संघसंगठनहरूले ४/१२ करोडको सीमा हटाउन आग्रह गरिरहेका छन् । ४/१२ सीमाकै कारण बजार घटेर २ हजारका भन्दा मुनि झरेको उनीहरूको आरोप छ । राष्ट्र बैंकको निर्देशनअनुसार ०७८ भदौ ८ अघि कुनै ऋणीलाई सीमा (४/१२ करोड) भन्दा बढी कर्जा प्रवाह भएको भए त्यस्तो कर्जालाई यही असार मसान्तभित्र सीमाभित्र ल्याइसक्नुपर्छ । यही निर्देशनका कारण सीमाभन्दा बढी ऋण लिएका लगानीकर्ताले कर्जालाई सीमाभित्रै ल्याउनुपरेकाले एकै पटक सेयर बिक्री गर्नुपरेको र त्यसले बजारमा सेयरको आपूर्ति बढेकाले बजार घटेको लगानीकर्ता बताउँछन् । तर राष्ट्र बैंकका अधिकारी भने लगानीकर्ताको आरोप मान्न तयार छैनन् । राष्ट्र बैंकको नीतिले करिब डेढदेखि २ सय जना व्यापारी मात्र प्रभावित भएको उनीहरूको दाबी छ । ‘ती लगानीकर्तामध्ये धेरैले बजार उच्च तहमा पुगेको बेला सेयर बिक्री गरेका छन् । केहीले सेयर कर्जालाई सेयर धितोमा बिजनेसमा परिणत गरेको भेटिएको छ,’ स्रोतले भन्यो, ‘अब ४/१२ को नीतिले समस्यामा परेका लगानीकर्ता छैनन् भन्दा पनि हुन्छ ।’

यसकारण पनि ४/१२ करोडको सम्बन्धमा आगामी मौद्रिक नीति प्रवेश नै नगर्ने स्रोतको दाबी छ । ‘मौद्रिक नीतिमा आएका व्यवस्था आगामी आर्थिक वर्षका लागि हुन् । ४/१२ करोडको निर्देशन कार्यान्वयनका लागि राष्ट्र बैंकले यही असार मसान्तसम्मको निर्देशन दिएको छ,’ स्रोतले भन्यो, ‘उक्त विषय साँच्चै सम्बोधन गर्ने हो भने राष्ट्र बैंकले निर्देशनमार्फत असार मसान्तअघि नै सम्बोधन गर्नुपर्छ । मौद्रिक नीतिमार्फत सम्बोधन गर्नुको अर्थ रहँदैन ।’

यस विषयमा लगानीकर्ता पनि जानकार छन् । सोही कारण केही प्रभावशाली लगानीकर्ताले राष्ट्र बैंकलाई सेयर कर्जामा बढाइएको जोखिम भार (१५० प्रतिशत) कार्यान्वयन गर्ने म्याद लम्ब्याउनुपर्ने र बैंक तथा वित्तीय संस्थाले किनेको सेयर कम्तीमा एक वर्षसम्म बेच्न नपाउने व्यवस्था परिमार्जन गर्न सुझाएका छन् । हालको व्यवस्थाअनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाले यही असार मसान्तदेखि सेयर कर्जामा १५० प्रतिशतको जोखिमभार कार्यान्वयन गर्नुपर्ने निर्देशन छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले खरिद गरेको सेयर एक वर्ष नपुग्दै बिक्री गर्न नपाउने व्यवस्था छ । मौद्रिक नीतिको दोस्रो त्रैमासिक समीक्षामार्फत राष्ट्र बैंकले मार्जिन प्रकृतिका (सेयर धितोमा कर्जा) कर्जाको जोखिम भार बढाएको १ सय प्रतिशतबाट १५० प्रतिशत बनाएको थियो ।

केही महिनाअघिसम्म (बजार बढेको समयमा) धेरै नयाँ लगानीकर्ता दोस्रो बजारमा भित्रिएका थिए । नेप्से घट्न थालेपछि सेयर बजारबाट बाहिरिने लगानीकर्ता पनि बढेको ब्रोकरहरू बताउँछन् । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले सेयर बजारमा प्रवाह गर्ने कर्जालाई २५ लाखभन्दा कम, २५ देखि ५० लाख रुपैयाँसम्म, ५० लाखदेखि १ करोडसम्म र एक करोड रुपैयाँभन्दा बढी गरी चार वर्गमा वर्गीकरण गरेका हुन्छन् ।

गत असारको तुलनामा वैशाखसम्म एक करोड रुपैयाँभन्दा बढीको सेयर कर्जा २५ प्रतिशत घटेको छ । गत वर्षको सोही अवधिमा यस्तो कर्जा करिब १ सय ३ प्रतिशत बढेको थियो । ५० लाखदेखि १ करोड रुपैयाँसम्मको कर्जा पनि ५.७ प्रतिशत घटेको देखिन्छ । राष्ट्र बैंकको हस्तक्षेपपछि यी दुई कर्जा प्रभावित भएको तथ्यांकहरूले देखाएका छन् । ५० लाखभन्दा साना रकमका कर्जा भने बढेको राष्ट्र बैंकको तथ्यांक छ ।