१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७
मेक इन नेपाल स्वदेशी समिट २०२२

‘स्वदेशी उत्पादन बढाउन विदेशी लगानी’

‘संसारका विकासशील राष्ट्रले जुन समयमा समस्या भोगे, त्यसपछि विदेशी लगानी आकर्षित गरेर फड्को मारे’
सरकारले वैदेशिक लगानी स्वीकृतिलाई स्वचालित बनाउनुपर्ने
नेपालीले विदेशमा लगानी गर्न पाउनुपर्ने, यससम्बन्धी कानुन निर्माण अपरिहार्य
वैदेशिक लगानी आवश्यक भएका क्षेत्रमा सरकार र निजी क्षेत्रबीच साझेदारी आवश्यक
५ करोडको विदेशी लगानी सीमा एकमुष्ट नभई क्षेत्रगत रुपमा तोकिनुपर्ने

काठमाडौँ — मुलुकलाई आत्मनिर्भर बन्न प्रत्यक्ष विदेशी लगानी (एफडीआई) अपरिहार्य रहेको सरोकारवालाले बताएका छन् । ‘मेक इन नेपाल स्वदेशी समिट–२०२२’ को पहिलो सत्र ‘उत्पादन बढाउन विदेशी लगानीको अवसर’ का आइतबार नेपाल उद्योग परिसंघ (सीएनआई) का उपाध्यक्ष हेमराज ढकालले यसका लागि नीतिगत विषयमा सुधार जरुरी रहेको प्रस्ट्याए ।

‘स्वदेशी उत्पादन बढाउन विदेशी लगानी’

‘नेपालमा जति अवसर छ, बाहिर छ जस्तो लाग्दैन,’ उनले भने, ‘त्यसका लागि नेपालले धेरै नीतिगत कुरामा सुधार गर्न जरुरी छ ।’ संसारका विकासशील राष्ट्रले जुन समयमा समस्या आएको छ, त्यसपछि विदेशी लगानी आकर्षित गरेर फड्को मारेको उनको भनाइ छ । ‘अब स्वाभिमान र आत्मनिर्भर हुन स्वदेशी उत्पादनलाई बढाउनुको विकल्प छैन ।’ त्यसका लागि पूर्वाधार निर्माण महत्त्वपूर्ण रहेको उनले बताए । नेपालमा वित्तीय क्षेत्रमा आएको केही विदेशी लगानी बैंक आन्तरिक व्यवस्थापन र स्थानीय समस्याका कारण टिक्न नसकेको इक्रा नेपालकी बिजनेस हेड वर्षा श्रेष्ठको भनाइ छ । स्वदेश फर्किएका विदेशी लगानीका बैंकले पनि घाटामा नभई राम्रो रकम फिर्ता लिएर गएको उनले बताइन् । व्यवस्थापन राम्रो हुँदा अझै पनि स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंक टिकिरहेको र त्यसले ठूलो रकम लगिरहेको उनको भनाइ छ । ‘नबिलपछि विदेशी लगानीका विभिन्न बैंक आए, पारदर्शी रूपमा काम गर्दा नाफा पर्याप्त हुने रहेछ,’ उनले भनिन्, ‘बैंकिङ उद्योग फस्टाउँदा विज्ञता भए, नभएका सबैका आँखा पुगे, जसले गर्दा अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा भयो ।’

सन् १९९७ र २०१५ बाहेक अरू वर्षमा पर्याप्त विदेशी लगानी आउन नसकेको अर्थशास्त्री अच्युत वाग्लेले बताए । ‘यत्रो वर्षदेखि एफडीआईबारे हामीले कुरा गरिरहेका छौं । तर सोचेअनुसार आइरहेको छैन,’ उनले भने । वैदेशिक लगानीको सन्दर्भमा राजनीतिक दलहरू स्पष्ट हुन नसक्दा पनि समस्या भएको उनले बताए । तसर्थ आर्थिक मुद्दामा दलहरूले समान धारणा बनाउन जरुरी रहेको उनले प्रस्ट्याए । नेपालीले विदेशमा लगानी गर्न पाउँदैनन् भन्ने विषय लाजमर्दो रहेको राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले बताए । एफडीआईका सम्बन्धमा सहज नीतिगत व्यवस्था भए पनि नेपालीले विदेशमा लगानी गर्ने सम्बन्धमा अझै कानुन नबन्दा विश्वसामु लाजमर्दो अवस्था सिर्जना भइरहेको उनको भनाइ छ । ‘नेपालको कानुनले नेपालीलाई विदेशमा लगानी वञ्चित गरेको छ भनेर विश्वसामु भन्न लाज लाग्ने अवस्था आइसकेको छ,’ उनले भने, ‘अब सक्दो चाँडो यसलाई खुला गर्नुपर्छ । के–कस्ता क्षेत्रमा नेपालीले विदेशमा लगानी गर्न पाउनुपर्छ भन्ने विषयमा अध्ययन–अनुसन्धान गर्न सकिन्छ ।’

सुशासनसहितको विदेशी लगानी मात्र राष्ट्रको हितमा हुने भएकाले सबै खालका विदेशी लगानीलाई स्वागत गर्न नसकिने उनले प्रस्ट्याए । नराम्रो खालको पैसाले अल्पकालमा केही विदेशी मुद्रा थपिएको देखिए पनि दीर्घकालमा राम्रो गर्दैन । यसकारण विदेशी लगानी सम्बन्धमा राज्यको नीति स्पष्ट बनाउनुपर्ने उनले बताए । विदेशी लगानीका सम्बन्धमा राज्य र निजी क्षेत्रको धारणा परिवर्तन गर्नुपर्ने गभर्नर अधिकारीको भनाइ छ । विदेशी लगानी आउँदा हामी कमजोर हुन्छौं भन्ने धारणा निजी क्षेत्रमा पनि रहेकाले उनीहरूले त्यसलाई समस्याका रूपमा हेर्ने गरेको उनको आरोप छ । विदेशी लगानी भित्रिएकै कारण नेपालका केही संस्था पहिलेको तुलनामा धेरै प्रतिस्पर्धी भएको उनले बताए । नेपालमा नीतिगत अस्थिरता रहनु पनि अपेक्षित रूपमा विदेशी लगानी आउन नसक्नुको एक कारण भएको अधिकारीको भनाइ छ । ‘विदेशी लगानीकर्ताले निश्चित समयका लागि योजना बनाएर लगानी गर्न चाहन्छन्,’ उनले भने, ‘पटक–पटक नीति परिवर्तन हुँदा विदेशी लगानीकर्ताको कार्ययोजना नै प्रभावित हुन्छ ।’

विदेशी लगानीकर्ताका लागि नेपालमा थुप्रै प्रक्रियागत झन्झट रहेकाले तिनमा राज्यस्तरबाट सहजीकरण गरिदिनुपर्ने उनले बताए । विदेशी लगानीको प्रवर्द्धन विशिष्टीकृत सेवा भएकाले सामान्य संस्थाले त्यो काम गर्न नसक्ने उनको दाबी छ ।

आधुनिक प्रविधि र व्यवस्थापनका क्षेत्रमा गुणात्मक फड्को मार्ने गरी विदेशी लगानी आकर्षित गर्नुपर्ने राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्ष विश्व पौडेलले बताए । ‘कस्तो वैदेशिक लगानी ल्याउने भन्ने पनि बहसको विषय छ । हामीलाई क्षेत्रगत रूपमा गुणात्मक फड्को मार्ने गरी वैदेशिक लगानी चाहिएको हो,’ उनले भने, ‘हामी प्रविधिभन्दा पनि व्यवस्थापनमा पछि छौं । वैदेशिक लगानी आउँदा प्रविधि र व्यवस्थापनका क्षेत्रमा गुणात्मक फड्को मार्न सकिन्छ भनेर अब हामीले बुझ्नुपर्छ ।’ नेपालले बैंकिङ, जलविद्युत्, दूरसञ्चार र सिमेन्टका क्षेत्रमा विदेशी लगानी ल्याएपछि ती क्षेत्र प्रतिस्पर्धी बन्दै गएको पनि पौडेलको भनाइ छ ।

‘बैंकिङ क्षेत्रमा वैदेशिक लगानी आएपछि गुणात्मक रूपमा फरकपन देखियो । बुटवल पावर कम्पनी र खिम्ती जस्ता जलविद्युत् आयोजनामा विदेशी लगानी आएपछि सयौं संख्यामा इन्जिनियर जन्मेका छन्,’ पौडेलले भने, ‘दूरसञ्चारका क्षेत्रमा एनसेलले ल्याएको लगानीका कारण त्यो क्षेत्र पनि प्रतिस्पर्धी बन्यो । यो क्षेत्रमा अझै वैदेशिक लगानी आइदिए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । त्यसैगरी, पछिल्लो समय सिमेन्टमा वैदेशिक लगानी आएको छ । यसले पनि निर्माण क्षेत्रलाई प्रतिस्पर्धी बनाएको छ ।’

प्रकाशित : जेष्ठ १०, २०७९ ०६:३०
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?