रैथाने परिकारमा बढ्दै भीड
लुम्बिनी — रूपन्देही सैनामैना–४ का सुरज थापामगर सोमबार बिहान बुटवल आए । निजी कामले आएका उनी खाना खाने समय भएपछि स्थानीय मगर्स किचनमा पुगे । त्यहाँ उनले पालैपालो कोदोको रोटी, ढिँडो, टिमुर र टमाटरको चटनी, छोप खाए । ‘सबै स्वाद मन पर्यो,’ उनले भने, ‘गाउँघरकै याद आयो ।’
गुल्मीमा जन्मिएकाले गाउँको खानाका परिकार सम्झिरहेका बेला बुटवलमै परिकार पाइन थालेपछि मन लागेका बेला आएर खाने गरेको उनले बताए । ‘आमाले कोदोको पिठो पठाइदिँदा खाइन्छ,’ उनले भने, ‘अहिले मन लाग्दा यहाँ आयो, खायो ।’ पहाडमा बुबाआमाले के खाएर हुर्किनुभयो भन्ने नयाँ पुस्तालाई जानकारी नभएको उनको भनाइ छ । अहिले सहरमा यस्ता पम्परागत होटल तथा खाजाघरमा रैथाने खाना चाख्न भीड लाग्ने गरेको उनी बताउँछन् ।
तिलोत्तमा–२ का विनोद श्रेष्ठ बुटवलमा व्यवसाय गर्छन् । खाना खान घर जान नपाएका बेला उनी पनि मगर्स किचन पुग्छन् । त्यहाँ बंगुरको मासुसँगै पिरो चटनी र ढिँडो खाने गरेको उनको भनाइ छ । ‘होटल त धेरै छन्,’ उनले भने, ‘यहाँ हामीले पहाडमा खाने जस्तो पाइन्छ ।’ परम्परागत शैलीमा सजाइएका भाँडा, पुराना सामग्रीको अवलोकन र खाना खाने भाँडासमेत पुरानै भएकाले हजुरबुबाले सुनाउने गाउँका दुःख, सुख र खानाको याद ताजा हुने गरेको श्रेष्ठले सुनाए ।
सहरीकरण र आधुनिकताले ढाकेको रूपन्देहीमा पछिल्लो समय रैथाने परिकार पाइने होटल तथा रेस्टुरेन्ट धमाधम खुल्न थालेका छन् । युवा वर्गमा देखिएको परम्परागत खाना चाख्ने र स्वाद लिने तिर्सना मेटाउन यस्ता रेस्टुरेन्ट खुल्न थालेका हुन् । त्यस्ता रेस्टुरेन्टमा परिकार मात्र नभई ग्राहकको आकर्षणका लागि परम्परागत शैलीको सजावट र पुराना भान्सामा सजाइने सामग्रीसमेत राखिएका हुन्छन् । केही होटलको भौतिक पूर्वाधार पनि परम्परागत शैलीकै देख्न सकिन्छ ।
बुटवलको मिलनचोक तीनकुने नजिकै ढुंगाले छाएको, काठैकाठको बार्दलीसहितको दुईतले घर बनाइएको छ । घरको आँगनअगाडि बाँसको तगारो र छेउमा ढुंगेधारा र मकैको सुली सजाइएको छ । घरभित्र छिर्नेबित्तिकै मदुस, भुइँमा गुन्द्रीमाथि काम्लो (राडी) बिछ्याइएको छ । भित्तामा मादल, डम्फु, भरुवा बन्दुक, धनु काँड, डोको, फुर्लुङ र चाल्नो आदि छन् ।
चार वर्ष कोरियामा रोजगारी गरेर फर्केका मगर फिल्मका निर्देशक, कलाकार र लेखकसमेत रहेका ४५ वर्षीय सञ्जय काउचा मगरले मगर्स किचनको सुरुवात गरेका हुन् । ५० लाख रुपैयाँ लगानी भएको किचनमा भुटेका मकै, भटमास, कोदो र फापरको रोटी, ढिँडो, कोदो र फापरकै मःम, सेलरोटी, बटुक, पिँडालु, तरुल, चुकाउनी, स्थानीय जातका कुखुराको मासु आदि अर्गानिक खाजा र खानाका परिकार उपलब्ध हुने सञ्चालक काउछाले बताए ।
कोदो, फापर, सिस्नो, मकै, भटमासलगायतका वस्तु गुल्मी, बागलुङ र पाल्पाका ग्रामीण भेगबाटै किनेर ल्याउने गरेको उनले जानकारी दिए । तिलोत्तमा–५, मणिग्राममा रहेको मिस्टर कोर्न नामक मकै परिकार पाइने क्याफे सञ्चालन सुरु भएदेखि नै यहाँ मानिसको घुइँचो लाग्न थालेको छ । लोकल मकैको बार्बिक्यु गरी विभिन्न ससमा डोबी पोलेर चखाउँदा ग्राहक लोभिने गरेको मिस्टर कोर्नका संस्थापक निश्चल जोशीले बताए ।
उपत्यकाबाहिर मणिग्राममा खोलेको पाँचौं शाखाले रूपन्देही आसपासका मानिसलाई घरमै फल्ने मकैबाट बन्ने विभिन्न परिकारका साथै अमेरिकन र स्विट बेबी कोर्नका परिकारसमेतको स्वाद चखाउने गरेको उनले जानकारी दिए । युवा वर्गले रुचाउने मकैको पकौडा, मकैको मःमलगायत बिर्यानी र फ्राई राइस पनि पाइने तिलोत्तमास्थित उक्त क्याफे सञ्चालक राजेन्द्र श्रेष्ठले बताए ।
गाउँको परिवेशमा पाक्ने खाना र पुर्खाले खाइरहेको खानालाई नयाँ तरिकाले युवा व्यवसायीले सञ्चालन गर्दा राम्रो सन्देश जाने बुटवलका पुराना होटल व्यवसायी केशवराज ज्ञवालीको भनाइ छ । लोप हुन लागेका नेपालीका खानाबारे अहिलेको पुस्तालाई जानकारी गराउन पनि यस्ता खानाले सहयोग गर्ने उनले बताए ।
प्रकाशित : भाद्र २, २०७८ ०९:५९
