कोभिड १९ को विश्वव्यापी असर : डिजिटलमा उत्साह, अन्यतिर निराशा

कोभिड–१९ का कारण विश्वभर संक्रमितको संख्या १ करोड ७० लाख नाघ्दा साढे ६ लाखभन्दा बढीको मृत्यु भइसकेको छ । कोभिडको संक्रमण मानिसमा मात्रै नभएर अन्य धेरै क्षेत्रमा पनि परेको छ । धेरै व्यापार व्यवसाय कोरोनाका कारण ठप्प छन् भने धेरैले रोजगारी गुमाएका छन् ।

विश्वका ठूला अर्थतन्त्रमै कोभिडका कारण बेरोजगार दर बढ्दो छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषको तथ्यांकअनुसार ठूला अर्थतन्त्र भएका मुलुकमा कोभिडका कारण बेरोजगार दर बढेको छ । कोभिड–१९ पछि जापानमा बेरोजगार दर ३ प्रतिशत पुगेको छ भने अमेरिकामा १०.४ प्रतिशत जनसंख्या बेरोजगार छन् । इटालीमा बेरोजगार जनसंख्या करिब १३ प्रतिशत पुगेका छन् ।

कोरोनाका कारण निम्तिएको आर्थिक संकटका कारण रोजगारी सदाका लागि गुमेको मात्रै होइन, संसारभरका धेरै व्यावसायिक प्रतिष्ठानले आफ्ना केही कर्मचारीलाई कोरोना प्रभाव नसकिउन्जेल वा केही महिनाका लागि बिदामा राखेका छन् । धेरै देशमा यस्तो समस्या देखिए पनि फ्रान्स र चीन भने यसमा अपवाद हुन् । फ्रान्स र चीनमा कोरोना महामारीकै बीच कर्मचारी भर्ना लिने दर बढेको छ ।

लिंक्डइनबाट कर्मचारी भर्ना लिएको तथ्यांक केलाउने हो भने यी दुई देशमा मे महिनायता कर्मचारी भर्ना दर केही बढेको छ । तर अमेरिका, ब्राजिल, अस्ट्रेलिया जस्ता देशमा कर्मचारीको भर्ना दर नकारात्मक अवस्थामा छन् । तर लकडाउन खुकुलो भएसँगै लिंक्डइनमार्फत कर्मचारी भर्ना गर्ने दर केही बढ्न लागेको संकेत भने गरेको छ ।

कोरोनाबाट प्रभावित केही युरोपेली देशमा भने कर्मचारी केही समयका लागि बिदामा राख्ने क्रम बढ्दो छ । ब्लुमबर्गको तथ्यांकअनुसार फ्रान्समा १ करोड २० लाख मानिसलाई छोटो अवधिका लागि बिनातलब बिदामा राखिएको छ । यो संख्या भनेको फ्रान्सको कुल कामदारको ४१ प्रतिशत हो । कोरोनाका कारण बढी प्रभावित भएको इटालीमा पनि ७५ लाख मानिसलाई यस्तो खालको बिदामा राखिएको छ, यो त्यहाँका कुल कामदारको २९ प्रतिशत हो । कुनै पनि देशको अर्थतन्त्र वृद्धि हुनु भनेको त्यहाँ सम्पत्ति बढ्नु र धेरै मानिसले रोजगारी पाउनु पनि हो । तर कोभिडका कारण संसारभरका देशको अर्थतन्त्र बढ्न सकेको छैन बरु खुम्चिँदो अवस्थामा छ ।

अघिल्लो वर्षको तुलनामा घट्ने निश्चित भइसकेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले कोभिड–१९ महामारीका कारण विश्वको अर्थतन्त्र ३ प्रतिशतले खुम्चने आकलन गरिसकेको छ । विश्व बैंकले जुनमा सार्वजनिक गरेको ग्लोबल इकोनमिक प्रस्पेक्ट रिपोर्टमा भने यो वर्ष विश्व अर्थतन्त्र ५.२ प्रतिशतले खुम्चिने छ । यो अवस्था सन् १९३० को आर्थिक मन्दीपछि पहिलो पटक आएको हो । यो आकलनलाई मान्ने हो भने संसारले अहिले ९० वर्षयताकै सबैभन्दा ठूलो आर्थिक मन्दीको सामना गरिरहेको छ ।

आर्थिक मन्दी पनि सबै देशमा उस्तै हुने छैनन् । पर्यटनमा आश्रित इन्डोनेसिया र माल्दिभ्स जस्ता एसियाली मुलुकको अर्थतन्त्र ऋणात्मक हुने अनुमान धेरै अध्ययन र प्रतिवेदनको निष्कर्ष छ । कोरोनाका कारण अन्तर्राष्ट्रिय उडान बन्द हुँदा यस्ता देशका आर्थिक गतिविधि लगभग ठप्प हुने अवस्थामा पुगेका छन् । लकडाउन नियन्त्रणमा आए आगामी वर्षदेखि भने धेरै देशको अर्थतन्त्र सुधारोन्मुख हुने मुद्रा कोषको आकलन छ ।

कोभिड–१९ का सबैभन्दा बढी प्रभावित क्षेत्र पर्यटन र यातायात हुन् । बढी लगानी पर्ने हवाई क्षेत्र पनि कोभिडका कारण थला परेको छ । फ्लाइड राडारको तथ्यांकअनुसार सन् २०१९ को अप्रिलमा विश्वभर दैनिक हुने हवाई उडानको संख्या २ लाख हाराहारीमा हुन्थ्यो । तर यो वर्ष कोभिड–१९ लाई विश्व स्वास्थ्य संगठनले महामारी घोषणा गरेपछि विश्वभर दैनिक हुने हवाई उडानको संख्या ५० हजारभन्दा मुनि झरेको छ । अझै पनि धेरै देशमा आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय हवाई उडान बन्द छ । तर केही देशले भने उड्डयन सेवालाई पुनः सुरु गर्न थालेका छन् । कोरोनाबाट बढी प्रभावितमध्येको एक देश स्पेनले युरोपेली मुलुकबाट आफ्नो देशमा भित्रिनेलाई क्वारेन्टाइनमा बस्नसमेत नपर्ने गरी उड्डयन सेवा पुनः सुरु गरेको छ ।

केही देशले विदेशबाट भित्रिएपछि क्वारेन्टाइनमा बस्नुपर्ने सर्तसहित अन्तर्राष्ट्रिय उडानलाई अनुमति दिएका छन् । तर अहिलेसम्म पनि उड्डयन क्षेत्र पुरानै अवस्थामा फर्कन सकेको छैन । बेलायतमा पनि अन्तर्राष्ट्रिय उडान केही खुकुलो गरिएको छ । लकडाउनका कारण उडान हुन नसक्दा हवाई सेवा दिने कम्पनी प्रभावित भएका छन् । आम्दानी गुमेपछि अमेरिकन एयरलाइन्सले आफ्ना करिब १० हजार उडान कर्मचारीसहित २५ हजार कर्मचारी कटौती गरेको छ । यो कम्पनीको कुल कर्मचारीको १० प्रतिशत हो ।

हवाई सेवा मात्रै होइन, विश्वप्रसिद्ध होटल चेन पनि कोभिडको मारमा परेका छन् । चर्चित होटल चेन हिल्टनले पनि कोभिड–१९ महामारीकै बीचमा २२ प्रतिशत कर्मचारी कटौती गरेको थियो । कोभिड–१९ ले अन्य क्षेत्रलाई मात्रै होइन, पैसाको कारोबार गरी धनी हुने प्रायः बैंकलाई पनि छाडेको छैन । युरोपको सबैभन्दा ठूलो बैंक एचएसबीसीले आफ्ना १५ प्रतिशत कर्मचारी कटौती गर्ने निर्णय गरिसकेको छ । यो निर्णयको कार्यान्वयनसँगै ३५ हजार कर्मचारीको रोजगारी गुम्नेछ ।

तेल निर्यातमा आधारित अर्थतन्त्र भएको मुलुकलाई पनि कोभिड–१९ ले नराम्ररी प्रभाव पार्‍यो । कोभिड–१९ को संक्रमण रोक्न विश्वभर लकडाउन हुँदा र उद्योगधन्दा बन्द भएपछि तेलको माग लगभग शून्यमा झर्‍यो । माग नहुँदा यो वर्ष तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल २० डलरसम्म आइपुग्यो । महामारीका बीच गरिएको लकडाउनका कारण कच्चा तेलको मूल्य १८ वर्षयताकै सस्तो भएको हो । तेल उत्पादक राष्ट्रहरूको समूह ओपेक र रुसबीच उत्पादन कटौतीको विवादले कम भएको तेलको मूल्यलाई थप सस्तो पार्न लकडाउनले भूमिका खेल्यो ।

कोभिड–१९ का कारण आर्थिक मन्दी आएको अर्को उदाहरण उपभोक्ताको व्यवहार पनि हो । संसारभर उत्पादन ठप्प भएको छ, मानिसको आयमा कमी आएको छ जसको । प्रभावस्वरूप उपभोक्ताले किनमेलमा कमी गरिरहेका छन् । उपभोक्ताको यो व्यवहारमा आएको परिवर्तनस्वरूप महँगा ब्रान्डको बिक्रीमा निकै कमी आएको छ । सपर ट्र्याकले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकअनुसार जुनमा मेक्सिकोमा खुद्रा व्यापारमा ८९ र चीनमा ३२ प्रतिशत कमी आयो । अमेरिकाको व्यापारमा ५२ प्रतिशत कमी आएको छ । सपर ट्र्याक विश्वभर खुद्रा व्यवसायको विश्लेषण गर्ने कम्पनी हो ।

अन्य व्यवसाय प्रभावित भए पनि ई–कमर्स साइटका लागि भने लकडाउन फाइदाजनक भयो । लकडाउनका कारण फस्टाएको व्यापारका कारण अमेजनका मालिक जेफ बेजोस विश्वकै धनाढ्यको सूचीमा नम्बर एक स्थानमा उक्लिए । योभन्दा नसोचेको फाइदा भने औषधि उत्पादक कम्पनीहरूलाई भएको छ । कोभिड–१९ को भ्याक्सिन निर्माणका लागि परीक्षण गरिरहेको कम्पनीको सेयरको भाउ ह्वात्तै उकालो लाग्यो । कोभिडविरुद्धको खोपका लागि परीक्षण गरेका अस्ट्राजेनाका र रोचे जस्ता कम्पनीको सेयरको भाउ नसोचिएको हिसाबले बढेको छ ।