१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६०

दसैंमा जोखेरै खसीबोका

प्रमिता ढकाल

(भरतपुर) — चितवनको राप्ती नगरपालिका–१० की कान्छीमाया लामाले दसैंका लागि पालेका नौवटा खसी बिक्री गरिन् । आफूले पालेका खसीबोका बेचेर एकमुष्ठ १ लाख ३ हजार रुपैयाँ हात पारेपछि उनी दंग थिइन् । 

दसैंमा जोखेरै खसीबोका

४२ वर्षीया कान्छीमायाले १२ वटा खसीबोका पालेकी छन् । घरखर्च टार्नका लागि खसीबोका पाल्दै आएकी उनले त्यसमध्ये नौवटा बिक्री गरेकी हुन् । उनी प्रत्येक दसैं खर्च खसीबोका बेचेरै जोहो गर्छिन् । खसीबोका व्यवसायी कान्छीमायाको घरमै पुगेका थिए । उनीहरूले खसीबोका नियाल्दै हातैले उचाल्दै मोलमोलाइ गरे । भनेको जति मूल्यमा दिने भए सबै खसी एकैसाथ लग्ने बताए ।


त्यो कुराले कान्छीमाया अन्योलमा परिन् । त्यसो त उनले यसअघि सधैं हचुवाकै भरमा खसीबोका बेच्दै आएकी थिइन् । ‘किन्ने मान्छे घरमै आउँथे,’ उनले भनिन्, ‘उतिबेलै हातमा पैसा थमाउने भएपछि ढक किलो खोज्नुभन्दा दिनै जाति लाग्थ्यो ।’ दसैंअघिका उधारो हिसाब मिलाउन र खर्च टार्न उनलाई ठिक्क हुन्थ्यो । यसपटक पनि व्यवसायीले त्यसैगरी मोलमोलाइ गरे । खोरका सबै खसी उठाइदिने भनेपछि कान्छीमायालाई दिइहालौं भन्ने नलागेको होइन । यसपटक उनले खसी जोखेर मात्र दिन्छु भन्ने आँट गरिन् । व्यवसायीले उनलाई ७५ हजारमा सबै खसी दिन आग्रह गरे । उनले घटबढ जे भए पनि जोखेरै दिन्छु भन्ने अडान राखेपछि व्यवसायी फर्किएका थिए ।


कान्छीमाया दुई दिन कुरिन् । खसीबोका डोर्‍याएर संकलन केन्द्रमा पुगिन् । सहकारीमा खसीको तौल लिने काम भयो । त्यसपछि सहकारीले कान्छीमायाको हातमा १ लाख ३ हजार रुपैयाँ थमायो । ‘घरमै आएर खोरका सबै खसी उठाइदिन्छौं भनेका थिए, जोखेर लैजानुस् भनेपछि फर्किए, मनमा पिर नलागेको त होइन तर यसपटक दिदीबहिनीको कुरा मानौं भन्ने लाग्यो,’ कान्छीमायाले भनिन् ।


उनी सेयर सदस्य रहेको कमिनचुली महिला बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाले खसीबोका जोखेर मात्रै बेच्नुपर्छ भनी सिकाएको थियो । सहकारी आफैंले खहरेमा खसीबोका बिक्री केन्द्र सञ्चालनमा ल्याएको छ । केन्द्रमा सेयर सदस्यले पालेका खसीबोका संकलन गरिन्छन् । तौल लिएर मात्र बिक्री गरिन्छ । संस्थाले कान्छीमाया जस्तै धेरै सदस्यलाई उनीहरूले पालेका खसीबोका जोखेर बिक्री गर्ने परिपाटी विकास नहुँदासम्म कृषकले घाटा बेहोर्नुपर्ने भन्दै संकलन केन्द्रमा ल्याई जोखेर बिक्री गर्न आग्रह गरेको छ ।


अधिकांश चेपाङ तथा तामाङ समुदायको बस्ती रहेको राप्ती नगरपालिकाको माथिल्लो भेगमा धान र मकै खेती सप्रिँदैन । छ महिना खाएपछि बाँकी महिना उधारोमा सामान ल्याएर कामचलाउनुपर्छ । घरखर्च टार्न सबैजसोले बाख्रा पालेका छन् । सडक सञ्जाल राम्रो नहुँदा बिक्रीकै लागि बजार झार्न सबैलाई सहज छैन । खरिदका लागि आउने व्यवसायीले यही फाइदा उठाएर हचुवामा मूल्यांकन गर्ने र सस्तोमा लैजाने गर्छन् ।


अब त्यसो गर्न नदिन आफूहरूले अभियान सुरु गरेको सहकारीका अध्यक्ष अम्बिका लामाले बताइन् । ‘हामी खसीबोका संकलन केन्द्रमा कृषकबाट खसीबोका संकलन गर्छौं र एक दाम तोकेर बिक्री गर्छौं,’ अम्बिकाले भनिन्, ‘जोखेर खसीबोका बेच्दा कृषकलाई घाटा हुँदैन भन्ने बुझाउन जरुरी देखेरै यो अभियान सुरु गरेका हौं ।’ सहकारीले बिक्रीका लागि दररेट तोकेको छ । १९ किलोसम्मका खसी बोका ४१० रुपैयाँ प्रतिकेजी, २० देखि ३० किलोसम्म ४४५ रुपैयाँ प्रतिकेजी, ३१ देखि ४० किलोसम्म प्रतिकेजी ४६० र ४१ किलो बढी भए ४८० रुपैयाँ प्रतिकेजी मूल्य तोकिएको छ ।


राप्ती–११ जिम्लिङ गाउँका ५२ वर्षीय अम्बरबहादुर चेपाङ २७ वटा खसीबोका लिएर संकलन केन्द्र आइपुगे । संकलन केन्द्रबाट ६ घण्टा हिँडेर पुगिने उनको गाउँबाट सबै बाख्रापालकलाई संकलन केन्द्र आइपुग्न सम्भव नभएपछि उनले खसीबोका संकलन केन्द्रसम्म ल्याउन सघाएका थिए । आफ्नी बुहारी र अन्य छिमेकका गरी ६ जनाका बाख्राको खोरबाट उनले खसीबोका ल्याएको बताए । ‘टाढाको बाटो यहाँ आउँदा सबैको दिनको काम बर्बाद गर्नुभन्दा मैले जिम्मा लिएर ल्याइदेको,’ चेपाङले भने, ‘सबैको हरहिसाब टिपेर साँझ गाउँ फर्किएपछि बेलीविस्तार लाएर बुझाउने मेरो काम हो ।’ संकलन केन्द्रमा सबै खसीबोकाको तौल लिएर सहकारीलाई बुझाएपछि उनले ४ लाख ४३ हजार रुपैयाँ बुझे । दिनभरको काम गर्न सघाउ पनि पुग्ने । साँझ पैसा हात पर्ने भएपछि छिमेकीहरूले उनलाई बाटो र खाजा खर्च दिने सल्लाह गरेको उनले बताए ।


कमिनचुली सहकारीले खसीबोका संकलन केन्द्र स्थापना गरी बिक्री गरेपछि व्यवसायीलाई सहज भएको खसीबोका मासु व्यवसायी संघ चितवनका महासचिव गणेश कँडेलले बताए । भारतबाट खसीबोका आयातमा गरिएको कडाइका कारण माग थेग्न नसकेको अवस्थामा संकलन केन्द्रमार्फत बिक्री सुरु गर्नु राम्रो भएको उनले बताए ।


‘चितवनको बजारमा दसैंमा मात्र नभई बाह्रै महिना खसीबोकाको मासुको माग हुन्छ,’ कँडेलले भने, ‘हामीलाई जोखेर लैजान समस्या छैन केवल संकलन केन्द्रले यसलाई निरन्तरता दिन सक्नुपर्छ ।’ उक्त क्षेत्रमा स्थानीय जातका खसीबोका पाइने भएकाले उपभोक्ताको माग बढ्दो छ । पहाडी भेगका स्थानीयले खरी जातका लोकल बाख्रा पाल्दै आएका छन् ।

प्रकाशित : आश्विन २, २०७६ ०९:०३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?