'ब्याजदरमा खेलबाड नगर’

‘बैंकले सुरुमा कम ब्याज देखाएर ऋण दिने त्यसको केही महिनामै उच्च दरले ब्याज बढाउने गर्नु भएन,’ उनले भने । प्रदेश ५ का १२ जिल्लामा राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको १४ वटा नयाँ शाखाको संयुक्त रूपमा डिजिटल प्रविधिबाट उदघाटन कार्यक्रममा बुधबार खतिवडाले यस्तो बताएका हुन् ।

अहिले काठमाडौंमा चलिरहेको ‘नाडा अटो सो’ मा बैंक तथा वित्तीय संस्थाले एकल अंक (१० प्रतिशतभन्दा कम) को ब्याजदरसहित कर्जा योजना सार्वजनिक गरिरहेका छन् । ती योजनातर्फ अंकित गर्दै उनले भने, ‘यसअघि अझै केही वर्षसम्म ११ प्रतिशतभन्दा कममा ऋण दिन सकिँदैन भन्ने बैंक तथा वित्तीय संस्थामा अहिले के त्यस्तो चमत्कार भयो र ९ प्रतिशतमा ऋण दिन सकियो ।’

अहिले सस्तो दरमा ऋण प्रवाह गरिहाल्ने र एक–दुई महिनामा बढाइहाल्ने मनसाय बैंकको रहेको उनले बताए । ‘बैंकले ग्राहकसँग खेलबाड गर्न खोजे,’ उनले भने, ‘निक्षेप संकलनका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थाले नयाँ प्रडक्ट ल्याउन सकेनन् ।’ पुरानै तरिकाले व्यवासाय चलिरहेकाले वित्तीय प्रणालीमा अपेक्षित रूपमा निक्षेप (तरलता) थपिन नसकेको उनले बताए । बैंकले मध्यकालसम्मका लागि योजना बनाएर अघि नबढे अहिलेको तरलता समस्या यथावत् रहने उनले दाबी गरे । ‘बैंकले ब्याजदरमा खेलबाड गरेकै कारण मैले पटकपटक संसद्मा जवाफ दिनुपरेको छ,’ उनले भने ।

कार्यक्रममा अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले निक्षेपको ब्याजदर बढाउन राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकलाई निर्देशन दिए । सरकारी बैंक भएकाले पनि ग्राहकप्रति उत्तरदायी र जिम्मेवार बन्न उनले आग्रह गरे । ग्राहकलाई बजारको मुद्रास्फीति दर बराबर निक्षेपमा ब्याज दिन बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई उनले निर्देशन दिए ।

निक्षेपमा मुद्रास्फीतिभन्दा कम ब्याजदरको अवस्थालाई ऋणात्मक ब्याजदर भनिन्छ । मुद्रास्फीतिको समयमा पैसाको क्रयशक्ति (पैसाको मूल्य) घट्छ । बैंकमा निक्षेप गरेको समयमा ग्राहकले त्यो पैसा उपयोग गर्न पाइँदैन । एकातिर पैसा चलाउन (उपयोग गर्न) नपाइने र अर्कोतिर निक्षेपबाट आउने ब्याजदर बजार मूल्यभन्दा कम हुने हुँदा ग्राहक मर्कामा हुन्छ । यसकारण मुद्रास्फीति दरभन्दा निक्षेपको ब्याजदर कम भएको अवस्थालाई ऋणात्मक ब्याजदरको अवस्था भनिन्छ ।

नेपाली वित्तीय प्रणालीमा विगत करिब १०/१२ वर्षयता ऋणात्मक ब्याजदरको अवस्था थियो । उक्त अवधिमा मुद्रास्फीति औसतमा ९/१० प्रतिशतको हाराहारीमा थियो । निक्षेपको ब्याजदर भने २/३ प्रतिशत मात्र थियो । तर, पछिल्ला तीन वर्षयता परिस्थिति बदलिएको छ । तरलता अभावसँगै निक्षेपको ब्याज पनि बढेको छ । यसकारण अहिले निक्षेपकर्ता ऋणात्मक ब्याजदरको मारमा छैनन् ।

सेयर बजारको विकासका लागि सरकारले गर्न सक्ने सबै नीतिगत सुधार गरिसकेको अर्थमन्त्री खतिवडाले बताए । सेयर बजारको उच्च वृद्धिका लागि सूचीकृत कम्पनीको वित्तीय विवरणको आकार बढाउनुपर्ने उनको भनाइ थियो ।