कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२५.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १३४

गैरआवासीयको कमाइ विविधीकरण गर्न जन्मभूमि नै सुरक्षित

जीवा लामिछाने

काठमाडौँ — म छात्रवृत्ति पाएर अध्ययन गर्न रुस गएको थिएँ । सन् १९९१ मा सोभियत संघ ‘कोल्याप्स’ भयो । रुसले राज्य नियन्त्रित अर्थ व्यवस्थालाई त्यागेर उनीहरू खुला बजार अर्थतन्त्रमा प्रवेश गरे । र, त्यही अवसर सदुपयोग गरेर त्यहाँ केही व्यवसाय सुरु गर्‍यौं । त्यहाँ पढेका अरू विदेशी साथीहरूले पनि साथ दिए ।
म व्यापारिक ब्याकग्राउन्डको नभए पनि बिजनेसमा प्रवेश गरेको हुँ ।

गैरआवासीयको कमाइ विविधीकरण गर्न जन्मभूमि नै सुरक्षित

त्यसपछि सन् २००३ मा गैरआवासीय नेपाली अभियान सुरु भयो । २०४६ सालको परिवर्तनपछि नेपालीहरू विदेशमा जाने परम्परा सुरु भएको हो । वास्तवमा ब्रिटिस गोर्खामा २ सय वर्षअघिको इतिहास भए पनि ठूलो संख्यामा १९९० को परिवर्तनपछि नेपाली जान थालेका हुन् । पछिल्लो समय संख्यात्मक र गुणात्मक रूपमा वृद्धि हुँदै गएको नेपाली समुदायलाई लक्ष्य गरेर विश्वव्यापी अभियान बनाउनुपर्छ । नेपालीहरू ठूलो संख्यामा विदेशमा जान थालिसकेका छन् । तर पहिलो पुस्ताको एउटा डायस्पोरा भएको हुनाले हामीसँग स्रोतसाधन सीमित छन् । तर संख्या धेरै छ ।

विश्वभर हामी फैलिएर बसेका छौं । हामीसँग रहेको सीमित स्रोतसाधनलाई एउटै प्लेटफर्म बनाएर इन्टिग्रेट गर्न सकियो भने हामीले नेपालमा लगानी गर्न सजिलो हुन्छ भनेर यो अभियान सुरु भएको थियो । पहिला संख्यात्मक रूपमा वृद्धि हुँदै गएको थियो, अहिले गुणात्मक रूपमा पनि नेपालीहरू विदेशमा छरिएका छन् । गुणात्मक भनेर लगानीका हिसाबले राम्रो साइजको बचत हुन थालेका छन् । त्यसैगरी विश्वका ठूल्ठूला विश्वविद्यालयहरूमा, मल्टिनेसनल कम्पनीहरूमा नेपालीहरूले आफ्नो हैसियत बढाउँदै गएका छन् । विदेशमा बसेका समुदायहरूले आफ्नो लगानी सुरक्षित गर्नुपर्‍यो । आफूसँग भएको रकमलाई विविधीकरण गर्नुपर्‍यो भने सबैभन्दा सुरक्षित भनेको आफ्नो जन्मभूमि नै हो ।

हामी पहिलो पुस्ताको डायस्पोरा भएकाले हाम्रो जरा बाक्लो गरी नेपालमा गाडिएको छ । हामी सपना पनि यहींको देख्छौं । हामीसँग केही बच्यो भने नेपालमा लगानी गर्नुपर्छ । आफ्नो समाज, गाउँ, आफ्ना नातेदारहरू जसले हामीलाई यो हैसियतामा पुर्‍याउन मद्दत गर्नुभएको छ । उहाँहरूलाई पनि हामीले आर्जन गरेको केही हिस्सा पाउने अधिकार राख्नुहुन्छ भन्ने भावनाले अभिप्रेरित छौं । यति कुरा भनेर मैले भन्न खोजेको कुरा पैसा गैरआवासीय नेपालीसँग पनि अहिले जम्मा भइसकेको छ । हामीले कायापलट गर्ने लगानी भित्र्याउने र लगानी गर्ने हैसियत बनाइसकेका छैनौं । तर समग्रमा २५/३० वर्षको समय छ । त्यसमा केहीसँग पैसा जम्मा भइसकेको छ । बचत छ ।

सन् २०१० मा विश्व बैंकबाट ‘माइग्रेसन एन्ड डेभलपमेन्ट’ भन्ने एउटा रिपोर्ट आएको थियो । त्यसमा त्यहाँ डेभलपिङ कन्ट्रीहरूको माइग्रेन्टहरूको सेभिङ चार सय बिलियन डलर भनेर लेखिएको थियो । त्यसमा नेपाललाई लिस्ट इनकम भएको देशमा राखिएको छ । नेपालीहरू डायस्पोराको सेभिङलाई त्यति बेला विश्व बैंकले निकालेको रिपोर्टमा पनि एक बिलियन डलर सेभिङ नेपालीहरूसँग छ भनिएको थियो । आज त ११ वर्ष भइसक्यो । अहिले नेपालीहरूसँग उद्यमशिलता बढेको छ । गैरआवासीय नेपालीले आफूसँग रहेको बचतलाई च्यानलाइज गर्न खोजे भने पहिले सम्झिने जन्मभूमि नै हो, जहाँ उनीहरूले सुरक्षित ठान्छन् ।

पछिल्लो एक डेढ वर्षमा नेपालको पुँजी बजारमा आम मानिसको जुन आकर्षण देखिएको छ, त्यसले के बताउँछ भने पैसा यहाँ पनि छ । यहाँ भएको पैसा आम मानिससँग पनि छ । अहिले कुनै एउटा कम्पनीले उत्पादनमूलक क्षेत्र होस् वा फाइनान्सिङ, आईपीओ अफर गर्‍यो भने २० गुणा, ३० गुणासम्म बढी प्रस्ताव भएको पनि देखेका छौं । पुँजी बजारमा असाध्यै आकर्षण बढ्दो छ । पुँजी बजारको कुरा गर्दा छिमेकी देश भारतमा रिलायन्स इन्डस्ट्रीबारे मैले पढेको थिएँ । त्यहाँ १९७७ मा बैंकहरू धेरै जस्तो राष्ट्रियकरण गरिएका थिए । बैंकहरूले निजी क्षेत्रलाई लगानी गर्न पत्याइरहेको अवस्था थिएन ।

धिरुभाइ अम्बानीले सर्वसाधारणसँग पैसा मागे । संकलन गर्न उनले आईपीओ जारी गर्दा दसौं हजारले उनलाई पत्याए । रिलायन्सको आईपीओमा १९७७ मा १ हजार रुपैयाँ लगानी गरेको मान्छेलाई त्यसले २०१९ को डिसेम्बरमा आउँदा २१ लाख बनाएको छ । नेपालमा राष्ट्रिय उद्योगपतिहरूले यस्तै खालका योजना लिएर आए भने सर्वसाधारण त्यसमा लगानी गर्न इच्छुक छन् ।

यहाँ स्टार्टअपको कुरा जोडौं, विश्वमा स्टार्टअपहरू सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेका केही ठूल्ठूला फोब्र्सको सूचीमा परेका बिलेनियरहरूका कुरा पनि मैले सुन्ने मौका पाएको छु । यसमा एउटा एकदमै जोखिम लिन चाहने र अर्को एकदमै कन्जर्भेटिभ खालका स्टार्टअप हुँदा रहेछन् । एउटा अर्बपतिले भनेका छन्– धेरैजसो स्टार्टअपहरूको असामयिक मृत्यु हुन्छ । ९५ प्रतिशतसम्म स्टार्टअप सुरुमै मर्छन् । लगानी नपाएर मात्र होइन, अरू कतिपय कारणले पनि । यसको अर्थ यो होइन कि स्टार्टअप सफल हुँदैनन् भनेर लगानी गर्न छाड्नु हुँदैन । उनले भनेका थिए– प्रे एन्ड प्रे । थुप्रै स्टार्टअपमा पैसा छर्नुस् र प्रार्थना गरेर बस्नुस् । मेरो पैसा नडुबोस् भनेर । एउटा मात्र प्रार्थना काम लाग्यो भने पनि त्यसले हजारौं गुणा प्रतिफल दिन सक्छ ।

म आफैं पनि कन्जर्भेटिभ इन्भेस्टर भएकाले ५/७ वटा स्टार्टअपमा लगानी गरेको छु । प्रार्थना गरिरहे पनि अहिलेसम्म मेरो प्रार्थना काम लागेको छैन । त्यसैले स्टार्टअप रिस्की नै हुन्छ । त्यसमा सफल भइयो भने राम्रो प्रतिफल आउँछ ।

म अर्थशास्त्रमा रुचि राख्ने मान्छे । कोभिड–१९ का बेला जर्मनीमा रहँदा मैले अनुभव गरें– त्यहाँ कुनै पनि कम्पनीलाई राज्यले उद्धार गर्ने रहेछ । हरेक मानिस, व्यवसाय, हरेक उद्यमलाई पक्षपात नगरी । अहिले एकदमै असामान्य अवस्था आएको छ । र, अहिले उद्यमलाई बचाउनुपर्छ भनेर उनीहरूले सोच राख्दा रहेछन् । अरू धेरैजसो विकसित मुलुकले कसैलाई पक्षपात गरेका छैनन् । जर्मनी एउटा ‘फेडरल ल्यान्ड’ हो । उद्योगमा ५ जनासम्मलाई पनि रोजगारी दिइएको छ । त्यसपछि कम्पनीहरूलाई सरकारी बैंकको माध्यमबाट ५ लाखदेखि एक बिलियनसम्म आफ्नो बिजनेसको साइज हेरीकन ऋण दिइएको छ । त्यो ऋण असाध्यै कम ब्याजदरमा दिइएको छ । बिजनेसको साइज हेरेर १० वर्षसम्म भुक्तानी गर्न मिल्ने गरी दिइएको छ । स्पोटर््स सुज बनाउने एडिडासले त ३ अर्ब युरोसम्म पाएको थियो ।

जर्मन इम्प्लोइमेन्ट एजेन्सीले हरेक मानिसलाई एकल परिवारको मान्छे छ, बिहे गरेको छैन भने उसले खाइपाई आएको तलबको ६० प्रतिशत दिलाएको छ । परिवार छ भने ८० प्रतिशतसम्म ६ महिनाका लागि दिने भनेर घोषणा गरिएको थियो । त्यो अहिलेसम्म नियमित छ । उनीहरूले पनि यस्तो विपत् आउँछ भनेर पैसा जम्मा गरेर राखेका थिएनन् । राज्यले पनि ऋण नै लिएर गरेको हो । हामीकहाँ ठ्याक्कै यस्तै हुनुपर्छ भन्न खोजेको होइन । जतिसुकै ठूलो कम्पनी होस्, व्यक्तिको क्षमताभन्दा राज्यसँग असीमित सम्भावना हुन्छन् । राज्यले अहिले उद्योगहरूलाई बचाउन सक्यो भने यिनीहरूले पे–ब्याक गर्छन् । मेरो पनि नेपालमा केही व्यवसायमा संलग्नता छ । यहाँ राष्ट्र बैंकले त्यतिखेरको अवस्थाअनुसार पर्यटन व्यवसायलाई ३० करोड रुपैयाँ सहुलियत दरमा ऋण दिएको छ । त्यो पनि एउटा राम्रै सहुलियत हो ।

(कान्तिपुर इकोनमिक समिट,२०२१ मा गैरआवासीय नेपाली संघका पूर्वअध्यक्ष लामिछानेले राखेको धारणा)

प्रकाशित : भाद्र ५, २०७८ १३:४३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?