सामाजिक दूरी

साहूको हातमा कपडा नाप्ने दुइटा ‘गज’ जोडेर बनाइएको छ फुट लामो फलामे घोचो थियो । अगाडि–पछाडि, दायाँ–बायाँ त्यही घोचो तेर्स्याउँदै हिंडिरहेका थिए र कसैलाई छेउ पर्न दिएका थिएनन् । पुरानो चिनजान भएकाले ‘तारेमाम साहूजी’ भन्दै हात मिलाउन फुर्तीसाथ अघि बढ्न खोज्दा डाक्टरलाई पनि झट्ट त्यही घोचो तेर्स्याएर चार हात परै स्तम्भित गरिदिएका थिए । धन्न डाक्टर झ्याप्पै रोकिए, नत्र फलामे घोचाले उनको करङसँग भेटवार्ता गरिसकेको हुन्थ्यो ।

‘सामाजिक दूरी कायम गरेको, डाक्टरसाब ! ’ साहूले जवाफ दिए, ‘कोरोनाबाट बच्न अरूभन्दा छ फुट टाढा बस्नू भनेको होइन ? त्यही गर्दैछु ।’

‘कपडा नाप्ने गज नै बोक्नुभएछ त ?’

‘सानो कपडापसल थियो, तीन महीनादेखि बन्द छ । कहिले खुल्ने हो, थाहा छैन । पसलै नखुलेपछि के काम यस्ता गजको ?’ साहूले भने, ‘दुइटा जोड्दा ठ्याक्कै छ फुट हुन्छ । चाहिने जति दूरीमा बस्न बडा सजिलो भएको छ— न घटी न बढी ।’

सामाजिक दूरी कायम गर्न भनेर सबै जना यसैगरी हिंड्न थाले भने के होला ? शहर–बजारको र अझ आफ्नै अस्पतालको सम्भावित दृश्य सम्झेर डाक्टरलाई जोडले हाँसो उठ्यो । त्यसलाई बलपूर्वक रोकेर शिष्टाचारवश उनले भने, ‘राम्रै गर्नुभएछ । छ फुटको दूरी सबैले कायम गर्नुपर्छ ।’

‘त्यसो भए म एउटा कुरा सोधूँ है, डाक्टरसाब ?’

‘सोध्नोस् न !’

‘तपाईं छ फुट टाढाबाट बिरामीलाई सूई चाहिं कसरी लगाउनुहुन्छ ?’

नजीकै उभिएर उनीहरूका कुरा सुनिरहेका चार जना गलल्ल हाँसे । डाक्टरसँग प्रश्नको सरल उत्तर थिएन । उनले भने, ‘हाम्रो तरीका बेग्लै हुन्छ । कुनै दिन तपाईंलाई अस्पताल लगेर देखाउँला ।’

‘सामाजिक दूरीको पनि के कुरा गर्नु ?’ एक जनाले कुरा उठाए, ‘अस्ति मेरा काकाकाकीलाई विराटनगर नगई नहुने भयो । सरकारले निजी गाडीमा तीन जना चढ्न हुन्छ भनेकाले एउटा कार रिजर्भ गर्नुभयो । झोला–झ्याम्टा गाडीमा हालियो । ड्राइभर बसेपछि फित्ता लगाएर नापेको त, जुन कुनामा जति चेप्टिएर बसे पनि छ फुटको दूरी कायम हुँदो रहेनछ । बर्बादै भो नि !’

डाक्टरलाई लाग्यो, एम्बुलेन्सको हालत पनि उस्तै हो । तर उनी बोलेनन् । अर्काले भने, ‘अनि उहाँहरू कसरी जानुभो त ?’

‘केही नलागेपछि एउटा ट्रक रिजर्भ गर्‍यौं र ट्रकको पछाडि पर्याप्त दूरी कायम गरेर दुइटा कुर्सी बाँधिदियौं । तिनैमा बसेर जानुभो । विराटनगर पुग्दा बिरामी भैसक्नुभएको थियो अरे ।’

यसपालि कोही हाँसेन । साहूले ‘तपाईंहरू कुरा गर्दै गर्नोस्, म जान्छु है’ भने र दृष्टिविहीनले सेतो छडी चलाएझैं आफ्नो घोचो दायाँबायाँ तेर्स्याउँदै हिंडे । नजीकै पार्क थियो । डाक्टरसँगै चारै जना पार्कमा पसे र चउरमा बसेर गफ गर्न थाले । यत्रो दिनसम्म अस्पतालमा काम गर्दा कल्पनै नगरेका कुरा देख्न–सुन्न पाउँदा डाक्टरलाई रमाइलो लागिरहेको थियो ।

‘सामाजिक दूरी त ठीकै हो, तर यो बीचबीचमा हात धोइराख्नुपर्ने नियम चाहिं यातना नै हो,’ आफ्ना नारी सुम्सुम्याउँदै एक जना प्रौढले भने ।

‘के भएको यो ?’ उनका दुवै नारीमा एकनासका नीला डाम देखेर डाक्टरलाई अचम्म लाग्यो ।

‘के हुनु नि ?’ सँगै बसेकी पत्नीतर्फ औंल्याउँदै उनले भने, ‘यिनले रातभरि मेरा दुइटै हात डोरीले टुइँक्याएर बाँधिदिन्छिन् । त्यसैको परिणाम हो ।’

किन नि ?’ डाक्टरको उत्सुकता चरम सीमामा पुग्यो ।

‘तिमी नै भनिदेऊ अब । डाक्टरसँग के लुकाउनु ?’ उनले पत्नीलाई प्रेरित गरे । पत्नीले भनिन्, ‘हामीले दुई–दुई घण्टामा साबुन लगाएर हात धुने नियम बनाएका छौं । त्यसबीच कुनै कुरा छोइयो भने स्यानिटाइजर लगाउँछौं । दिनभरि त ठीकै हुन्छ, राति चाहिं उहाँ अल्छी गर्नुहुन्छ । म घडीमा अलार्म लगाउँछु र दुई–दुई घण्टामा उठेर हात धुन्छु । उहाँ भने निदाएपछि रातभरि उठ्नै मान्नुहुन्न । हार खाएर मैले उहाँको हात बाँधिदिन थालेकी छु । बिहान उठेपछि खोलिदिन्छु र सीधै बाथरूम गएर हात धुन लगाउँछु । कोरोनाबाट बच्न यति त गर्नैपर्‍यो नि, होइन डाक्टरसाब ?’

डाक्टरले सुनी मात्र रहे, केही बोलेनन् । पतिदेवले नै कुरा अघि बढाए, ‘जे पनि जहिले पनि धुने रोगले पागल बनाउला जस्तो भैसक्यो । म मात्र हो र, छोराछोरी पनि उत्तिकै पीडित छन् । भात खाँदाखाँदै टेबुल छोइयो भने खान छोडेर हात धुन जानुपर्छ । टाउको कन्यायो भने स्यानिटाइजर लगाउनुपर्छ । कर्डलेस, मोबाइल, टीभी, कम्प्युटर, रिमोट कन्ट्रोल चार–चार घण्टामा सफा गरिराख्नुपर्छ । हरेक पटक साबुनपानीले नधोएसम्म स्कूटर, मोटरसाइकल चढ्न पाइँदैन ।’

‘त्यो त के भो र ? मकहाँ त खाने कुरा पनि पखालेर पो आपत । हरिया मकै त पखाल्थे पखाल्थे, अस्ति जेरी ल्याइदिएको, त्यो पनि तातो पानीले पखालेछन्,’ एक जनाले भने र हाँसोको लहर उठ्यो ।

हाँसोले पतिदेवको कुरा रोकिएन । उनी भन्दैगए, ‘अरू त अरू, पैसा पनि धोएर सुकाउनुपर्ने । हिजो छतमा सुकाएर मोबाइल हेर्न थालिछन्, हावाले सारा नोट उडाएर बाटोमा पुर्‍याइदिएछ । बटुवाहरूमा हारालुछ ! ’

‘धुनु त पर्छ नि । नोट कस्तो हुन्छ, थाहा छ ? भएभरका सरुवा रोगी, जँड्याहा, मगन्ते, फोहोरी, कवाडी, कुचिकार, बगरे, ढलवाला, चर्पीवाला, मसानवाला सबको हातमा पर्दै आएको हुन्छ । पैसा गन्ने निहुँमा साराले त्यसमा आफ्नो थूक र र्‍याल लगाएर पठाएका हुन्छन् । त्यस्तो फोहोरी जिनिसलाई नधोइकन कसरी घरमा राख्नु ?’ पत्नीले दपेटिन्, ‘कोरोना चम्केको वेला मात्र होइन, सधैं धुनुपर्छ !’

डाक्टर उनको समर्थनमा मुन्टो हल्लाउन थाले । उनलाई आफ्नो पर्समा भएको पैसा र पैसा राखेको पर्ससँग दिगमिग लाग्न थालेको थियो ।

‘ठीक भन्यौ नानी, रुपियाँ पैसा भनेको पापको घर हो । यसको मोहमा नपरेकै जाती,’ नजीकै उभिएर उनीहरूका कुरा सुनिरहेका जोगीले आफ्नो ट्वाक अघि सार्दै ठट्यौली भाकामा भने, ‘लु सबैले आफ्नो पाप अलिअलि यसमा विसर्जन गरौं त ! ’

सबै जना हाँस्तै उठे र आआफ्नो बाटो लागे । जाँदाजाँदै दुई जनाले उनको ट्वाकमा पाँच–पाँच रुपैयाँ हालिदिए ।

डाक्टरलाई चियाको तलतल लागेको थियो । बाटोछेउ एउटा चियापसल खुला रहेछ । उनी त्यहाँ छिरे र कुर्सीमा विराजमान भएर चिया मगाए । त्यही वेला बाहिरको बेन्चमा बसेका दुई जनालाई पसलेले नरम स्वरमा भन्यो, ‘आफूले खाएको गिलास पखालेर ऊ त्यहाँ राखिदिनोस् है ! आजभोलि यस्तै छ ।’

‘के हो यो ?’ कुरा नबुझेर डाक्टरले सोधे ।

‘सामाजिक दूरी कायम गरेको सर !’ पसलेले संक्षिप्त जवाफ दियो ।

‘के भन्नुभएको ? कस्तो सामाजिक दूरी ?’ डाक्टर जिल्ल परे ।

‘हेर्नोस्, तीन महीना अघिसम्म यस्तो थिएन । सबैलाई एकै ठाउँमा राखेर चिया दिन्थें । तर कोरोना आएपछि डाक्टरहरूले सामाजिक दूरी कायम गर भन्न थाले,’ भित्तामा टाँसिएको पोस्टर देखाउँदै पसलेले भन्यो, ‘सरकारले पनि कोरोनाबाट बच्न सामाजिक दूरी कायम गरौं भन्न थाल्यो । त्यही भएर यिनीहरूलाई पर राख्न थालेको । मन त लाग्दैन तर के गर्नु ? कोरोनाबाट बच्नैपर्‍यो ।’

डाक्टर स्तब्ध भए । र, किञ्चित् आवेशमा आएर भने, ‘त्यो त खालि छ फुटको भौतिक दूरी कायम गर्ने पो भनेको, सामाजिक भेदभाव कायम गर्ने भनेको हो र ?’

‘मूर्ख नबनाउनोस् सर, शब्दको अर्थ त हामी पनि बुझ्छौं नि,’ पसलेले भन्यो, ‘छ फुटको दूरी मात्र भन्न खोजेको भए त्यही भनिहाल्थे नि, किन सामाजिक दूरी भन्नुपर्थ्यो ? भौतिक दूरी के हो र के गर्दा सामाजिक दूरी कायम हुन्छ भन्ने हामीलाई थाहा छैन र ?’

‘तपाईंको बुझाइ मिलेन भाइ, म पनि डाक्टर हुँ,’ डाक्टरले सम्झाउन खोजे ।

‘त्यसो भए जानोस्, शब्दकोशहरूमा गएर सामाजिक शब्दको अर्थ परिवर्तन गर्नोस् । सक्नुहुन्न भने सरकारलाई गएर भन्नोस् र शब्द फेरेर अर्को पोस्टर निकाल्न लगाउनोस्,’ पसलेले कुरा टुंग्यायो ।

डाक्टर दुःखी मनले घर फर्के र खाना नै नखाई लुगा फेरेर मन्त्रालयतिर लागे । उनलाई विश्वास थियो— मन्त्रीलाई भेटेर कुरा बुझाएपछि जे भन्न खोजिएको हो त्यही अर्थ लाग्ने पोस्टर सरकारले अवश्य निकाल्नेछ ।