अरू बेला वास्तै नगरिएका चिजहरू वास्ता हुन थालेका छन् । बेतुकका र अर्थहीन लाग्ने कुराहरू अचानक मूल्यवान् भएका छन् । कोभिड–१९ को विश्वव्यापी संक्रमणले करोडौँ मानिसझैँ म पनि एकान्तवासमा छु । सहरभन्दा अलिक पर । जिल्ला भक्तपुर हो तर भक्तपुर सहरभन्दा निकै पर । कौशलटार स्टेसनबाट करिब ३ किलोमिटर दक्षिणमा एउटा गाउँ छ, सिरुटार । यही गाउँको एउटा एकतले घरमा ‘लडकडाउन’मा छु म ।  

मार्टिन क्रिम्पको नाटक ‘द सिटी‘ जस्तै भएको छ जीवन । नाटकको पात्र क्रिसलाई आफ्ना बच्चाहरूको कोठामा ताला छ कि छैन भन्ने पनि थाहा हुँदैन । जागिर फुस्किएपछि ऊ घरमा छ । आफ्नै घरमा पहिले कहिल्यै महसुस नगरेका धेरै कुरा अहिले महसुस गर्दै छ । सहरका उस्तै घर र उस्तै बगैँचाबीच आफ्नो घरको बगैँचा के कारणले फरक छ भन्ने पनि थाहा थिएन उसलाई । छिमेकी जेनीले भनेपछि चाल पाउँछ । आफ्नो पद र स्वतन्त्रता गुमाएपछि मान्छेले धेरै कुरा बुझ्छ तर त्यतिखेरसम्म धेरै ढिलो भइसकेको हुन्छ ।

झ्यालबाट हेर्छु, चमेली कति मजाले मौलाएको छ । मुन्तलाको पात कोमल अनि कलिलो, आँखालाई शीतल मिल्ने हरियो भएको छ । एभोकाडोमा पनि नयाँ पालुवा पलाएको छ । यसमा पहिलो पटक फूल लाग्न थालेको देखेर लुना निकै उत्साहित छ । वरिपरि चरा आउन थालेका छन् । झ्यालबाटै चिरबिरचिर सुन्छु । छतमा लुनाले पानी राखिदिएकी छ चराहरूलाई । केही काँक्रा, फर्सी र करेलाका बिरुवा यही एकान्तवासको बेला रोप्न भ्यायौँ । बढ्न थाले । यस्तो लाग्छ, हजारौं वर्षपछि पहिलो पटक यो जगत्का सारा वनस्पति खुसी छन् । चराचुरुङ्गी, कीरा–फट्याङ्ग्रा, जलचरथलचर, सारा जनावर आनन्द महसुस गरिरहेका छन्, जस्तो म महसुस गर्छु । सायद यतिखेर संकट र त्रासमा मान्छे मात्र छ । मान्छे मृत्युदेखि डराउँछ, यो कुनै नौलो कुरा भएन । तर, एउटा भाइरसले सारा बम–बारुद, युद्ध रोकिदिन्छ । संसारलाई ध्वस्त गर्ने एकसेएक हतियार भएर पनि निहत्था भएको छ मान्छे । जनावर र वनस्पतिले हाम्रो दुर्गति हेर्दै होलान् । वा यो ब्रह्माण्डका अन्य ग्रहमा पनि प्राणी छन् भने तिनले पृथ्वीवासीको यो संकट हेर्दै होलान् ? कोरियन फिल्म पोएट्रीमा कविता लेखन तालिम लिइरहेकी एक वृद्धा रूखमुनि गएर चराहरूको चिरबिर सुन्छिन् र भन्छिन्, ‘हजारौँ चराहरू गीत गाइरहेका छन् । तर के गीत गाइरहेका छन् बुझ्दिनँ ।’

बुसान– म मेरा सहकर्मी र छिमेकीहरूको चासो र चिन्ता बुझ्छु । त्यसैले म यो विश्वविद्यालय भवनको लिफ्ट प्रयोग गर्दिनँ । र, नवौँ तलामा रहेको मेरो अपार्टमेन्टमा पनि म सिँढी नै प्रयोग गर्छु ।

४७ वर्षे पार्कले विशेष कक्षमा ९ दिन बिताए । त्यसपछि १४ दिन आइसोलेसनमा बसे । तंग्रिनका लागि थप १० दिन अस्पतालमै बसे । अझै पनि वरिपरिका धेरै मानिस मलाई रोग छ भन्ने ठान्छन् । पार्क अस्पतालमा भएको बेलामा छिमेकीहरू आफ्नो घरअगाडि आएर कराएको उनकी आमाले सुनिन् । ‘यो घरको छोराको कारणले हामी पनि मर्ने भयौँ ।’

– इन्डिया टुडे, ३१ मार्च २०२०

आफ्नै अनन्य मित्रलाई अँगालो मार्न डराउँछु म । हिजो करप्प हात अँठ्याएर मित्रता जाहेर गर्ने साथी परैबाट हात हल्लाएर तर्किन्छ । आफ्नै परिवारबीच आदिम अन्धविश्वासी छुवाछुतजस्तो पुनरावृत्त भएको छ जीवन । सबै योजनाहरूको तालिका भत्किएको छ । समयले हामीलाई आफ्नो तालिकामा राख्छ कि हामी समयलाई आफ्नो तालिकाअनुसार विभाजन गर्छौँ ? आफ्ना सपना, योजना र कार्य सम्पादनलाई हामी व्यक्तिको क्षमता र कौशलसँग दाँज्छौँ । धेरै व्यस्त, काम भएको र धेरै योजना बोकेको मानिसलाई आमसमाजले चासो दिने संस्कार थियो, छ । कार्य व्यापार र योजना नभएका मानिसप्रति परिवार र समाजले सधैँ प्रश्न गर्थ्यो, गर्छ । केही समयअघि एउटा टेलिभिजन कार्यक्रममा राजनीतिक विश्लेषक आहुतिले भने, ‘संसारमा अरूको मजदुरी गर्ने प्राणी भनेको मान्छे मात्रै हो । अरू सबै प्राणी आफ्ना लागि (घर बनाउन र खान) मात्रै काम गर्छन् । यसरी मैले पहिला कहिल्यै सोचेको थिइनँ ।

तर मान्छेलाई बस्ने ठाउँ र खानाले मात्रै पुगेन । अरू जनावरभन्दा पहिले मान्छेको महत्त्वाकांक्षा सायद लुगाबाट सुरु भयो । त्यसपछि जिब्रोबाट । पकाएर खान थाले पछि मान्छेले स्वाद थाहा पायो । मान्छेको लागि छाला र जिब्रो महत्त्वपूर्ण भयो । खानाको परिकार, लुगाको किसिम, वासस्थानको किसिम यी तीन कुराले मान्छेलाई अरू प्राणीभन्दा फरक बनायो । सायद लुगाले शरीर छोप्न थालेपछि मान्छेमा यौनांगप्रति बढी उत्सुकता भयो । अलिअलि पढेका, सुनेका र बाँकी कल्पना मिसिएर मनमा अनेकौँ कुरा खेल्छन् । ट्विट गर्छु– ‘खाने कुरा उब्जाउने र रोगको उपचार गरिदिने, यी दुई नै सबैभन्दा महान् रहेछन् । अरूचाहिँ त्यसपछिका कुरा रहेछन् । अरूचाहिँ क्रमशः त्यसपछिका प्राथमिकता रहे ।’ अरूका फेसबुक, ट्विटर स्क्रोल गर्छु । कोरोना भाइरसकै कहर छ जता पनि ।

कोभिड १९ का कारणले हिजो साँझ ७ बजे मेरो बुबाको मृत्यु भयो । मेरी आमा क्वारेन्टाइनमा छिन् र उनी पनि संक्रमित छिन् । मेरो बुबाको अन्त्येष्टि समारोह गर्न दिइएन । मेरी आमालाई म ५ फिट परै बसेर झ्यालबाट चियाउन सक्छु । आमाले हामीलाई पनि भाइरस सर्ला भन्ने चिन्ताले निवेदन गर्दै झनिन्– ‘तिमीहरू यहाँबाट जाओ ।’

– सोनाम, ट्विटर (@sonamhasleft)

बेडरुम, लिभिङ रुम, पुस्तकालय, किचन, ट्वाइलेट र घरको छत सिंगै ब्रह्माण्डजस्तो छ आजकल । हामी यस घरमा बस्न थालेको ८ वर्ष पुग्यो । यसरी घरमा बसेको पहिलो पटक हो । चैत ११ भन्दा अघि सम्भवतः कुनै दिन थिएन, म पूरै २४ घण्टा बाहिर ननिस्की घरमै बसेको । हरेक दिन बिहानदेखि बेलुकासम्म थिएटरमै हुन्थेँ । बिहान ७ बजे थिएटर क्लासका लागि पुगिसक्नुपर्थ्यो । दिनभरि रिहर्सल वा अन्य काम । साँझ नाटक । यही दैनिकी चलिरहेको थियो, ८ वर्षदेखि । मंगलबार बिदाको दिन पनि म पूरै घर बसेको कुनै रेकर्ड थिएन । तर, यसपटक घरमै देखेर छिमेकीहरू मुस्कुराउँछन् । भन्छन्, ‘लकडाउनले कमसेकम छिमेकीको अनुहार देख्न पाइयो ।’

आइसल्यान्ड– प्रसिद्ध रियालिटी सो स्टार ओलिभिडा बकल्यान्डले एकलवासका लागि ठूलो घरको पुनर्निर्माण गरिन् र लोग्नेलाई सँगै राखिन् । तर कोरोना भाइरसको लकडाउनको समय बिताउन उनले अर्को उत्तम उपाय गरिन् । इन्स्ट्राग्रामका २.३ मिलियन फलोअरहरूलाई उनले आफ्ना भित्री वस्त्र मात्रै लगाएको तस्बिर र भिडियो राखेर चकित पारिन् ।