क्यान्सरविरुद्ध हातेमालो

त्यसबाट बिरामीलाई बिरामीद्वारा गरिने मनोसामाजिक सहयोगजस्ता कार्यसहित क्यान्सर रोकथाम अभियान चलाउने आवश्यकता महसुस भयो । लैंगिक समानता, सुशासन, वातावरण तथा दिगो विकासका क्षेत्रमा समुदायदेखि राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका कार्यक्रम सहजीकरण, वकालत, अभियान सञ्चालन गरेको अनुभव मसँग थियो । यसमा विशेषत: मेरो मुमाको सामाजिक सेवाको भावना र श्रीमानको हौसलाले मलाई उत्प्रेरणा थप्यो ।

अभियानको सुरुवात महिलाको महान पर्व तीजको अवसरमा २०७३ सालमा क्यान्सर (स्तन तथा पाठेघर) सम्बन्धी सचेतनामूलक अन्तरक्रियामार्फत भयो । यसको मूलभूत सन्देश ‘हामी महिला आफ्नो स्वास्थ्यप्रति सदैव सजग एवं सचेत रहनुपर्छ र कुनै समस्या आइहाले संयमता अपनाई अगाडि बढ्नुपर्छ’ भन्ने थियो ।

क्यान्सर रोकथाम अभियान अन्तर्गत व्यक्ति तथा परिवार, समुदाय र जिल्ला स्तरका क्रियाकलाप सञ्चालन गर्दै आएका छन् । त्यस अन्तर्गत सचेतनामूलक अन्तरक्रिया, तालिम, दुर्गम ग्रामीण भेगमा महिला स्वास्थ्य शिविर परीक्षण तथा क्यान्सर परीक्षण शिविर, स्तन तथा पाठेघर क्यान्सर बिरामीसँग अन्तरक्रियासहित मनोसामाजिक सहयोग, विद्यालयमा सचेतना, नेपाल सरकारको स्वास्थ्य सेवासुविधा, नीतिगत जानकारी, सञ्चारकर्मीसँग छलफल, सचेतनामूलक र्‍याली, गोष्ठी छन् । सँगसँगै सामाजिक सञ्जालमार्फत पनि सूचना प्रवाह हँुदै आएको छ । यसमा विभिन्न संघ–संस्था कार्यक्रमगत सहकार्य हुने गरेको छ । बजेटको अप्रायप्ताले दुर्गम क्षेत्रको माग र आवश्कता अनुसार कार्यक्रम गर्न सकिएको छैन । क्यान्सर रोकथाम अभियानका लागि एउटा कोष स्थापना गरेका छौं, जसमा परिवार, साथी, आफन्तले सहयोग गरिरहनुभएको छ ।

अहिले क्यान्सर सम्बन्धी जानकारी लिने, फेसबुक पेज, म्यासेन्जर, फोनमामार्फत जानेसम्म जानकारी दिने मेरो दिनचर्या बनेको छ । निराश महिला बिरामीलाई बेडमै गएर आत्मबल बढाउने, बिरामी लगायत परिवारलाई मनोसामाजिक सहयोग गर्नेसमेत गरेकी छु ।

ग्रामीण भेगका महिलाका लागि अस्पतालमै गएर लाइनमा बसेर सम्बन्धित डाक्टरसँगको उपचारमा सहयोग गर्ने, उपचारका क्रममा घर फर्किने गाडी भाडासमेत नरहेका बिरामीलाई सम्बन्धित व्यक्ति संस्थासँगको समन्वयमा आर्थिक सहयोग जुटाउने अभियानमा सक्रिय छु । यो अभियानलाई ब्यापक बनाउन रणनीतिक योजना बनाइरहेका छौं । म समय मिलाएर स्वयम्सेवकका रूपमा खटेकी छु, यसले मलाई आत्मसन्तुष्टि मिलेको छ, परिवारले पनि साथ दिएको छ ।

स्तन तथा पाठेघर क्यान्सर सम्बन्धी जानकारी नभएर, संकोच मानेर, डराएर अकालमा ज्यान जानबाट बचाउनु, क्यान्सर हुनै नदिने रोकथामका सचेतना फैलाउनु, भइहाले बिरामीलाई क्यान्सर पनि अन्य रोगसरह हो भन्ने दृढ मनोबलका साथ उपचार गर्न प्रोत्साहन दिनु, मनोसामाजिक सहयोग गर्नु नै क्यान्सरपछिको मेरो नयाँ जीवनको लक्ष्य हो । पहिला आफ्नालागि मात्र बाँचेँ, अहिले केही गर्न अरुका लागि पनि बाँचेकी छु जस्तो लाग्छ । क्यान्सर जितेर नयाँ जीवन पाएसंँगै साहस र सक्रियता अझ बढेको अनुभव भएको छ । म जस्ता स्तन क्यान्सर विजेतालाई यो अभियानमा डोर्‍याउने लक्ष्य छ ।

नेपालमा समग्रमा एक नम्बरमा फोक्सोको, दुईमा पाठेघरको मुखको र तेस्रोमा स्तन क्यान्सर छ । मद्यपान, धूमपान, ढिलो विवाह, ढिलो बच्चा जन्माउने, हर्माेनल औषधीको धेरै प्रयोग स्तन क्यान्सरका प्रमुख कारण मानिन्छन् । अक्टोबर महिनालाई विश्वभर ‘स्तन क्यान्सर सचेतना महिना’का रूपमा हरेक वर्ष मनाउने गरिन्छ ।

स्तन क्यान्सर, यसका सम्भावित कारण, जोखिम एवं रोकथाम र उपचारबारे जनचेतना जगाउनु तथा क्यान्सर पीडितलाई आत्मबल र प्रोत्साहन प्रदान गर्नु यसको उद्देश्य हो । स्तन क्यान्सर सुरुवाती चरणमै पहिचान भई आवश्यक उपचार भए पूर्णरूपमा निको हुनसक्छ । नेपालमै सहज, सुलभ तरिकाले उपचार सम्भव छ । क्यान्सरको पर्यावाची मृत्यु होइन, आफूभित्र रहेको सकारात्मक ऊर्जाको पहिचान, दृढ आत्मबल, सकारात्मक सोच नै क्यान्सर पूर्णरूपमा निको हुने बलियो आधार हो । क्यान्सर रोकथाममा हामी सबैले हातेमालो गरौं ।