दसैंमा सन्तुलित भोजन कसरी गर्ने?
दसैं स–परिवार तथा नातागोतासँग रमाइलो गर्ने पर्व हो । आर्शीवाद लिने र दिने पर्व हो । दसैं भन्नेबित्तिकै खाउँला पिउँला भन्ने दिमागमा आउँछ । दसैं भनेकै खाने र पिउने भनेर बुझेका छौँ । र हामी सन्तुलित आहार खानमा त्यति ध्यान दिँदैनौँ । खसी र रक्सीमा मात्र ध्यान दिनुहुन्न । मुख्य कुरा आफ्नो र परिवारको स्वास्थ्य महत्त्वपूर्ण कुरा हो । सन्तुलित भोजन गर्दै रमाइलो गरेर दसैं मनाउनुपर्छ ।
दसैंमा बलि चढाएर मासु प्रसादको रुपमा खान्छौँ । प्रसाद थोरै खाने चिज हो तर तर अहिले भने मासुको सेवन एकदमै धेरै छ । पहिला ठूलो परिवार सँगै बस्थे ।एउटा खसी काटे पनि घरका सबै सदस्यलाई ठिक्क पुग्थ्यो । अहिले परिवार सानो भएको छ । सबैले मासु काट्छन् ,सबैले किन्छन् र टन्न टन्न खाने चलन छ । तर हामीले के बुझ्नुपर्छ भने मासु खानुपर्छ तर ठिक्कको ।
पहिलेको मासुको गुणस्तर र अहिलेको एकदमै फरक छ । पहिला खसी, बोका, गाई , भैँसी खुल्ला हावा अनि चौरमा घाँस खाएर हुर्किन्थे भने अहिले फार्महाउसमा हुर्किन्छन् । प्रशोधित दानापानी खुवाइन्छ । त्यसैगरी जनवारलाई छिटो र मोटोघाटो बनाउन विभिन्न ग्रोथ हार्मोनको सुईहरु दिइन्छ । रोग नलागेस् भनेर एन्टिबायोटिक बढी दिइन्छ । मोटो पार्नको लागि स्टेरोइडहरु दिइन्छ । यो सबै कुरा उनीहरुमा मात्र हुँदैन । उनीहरुको मासु खाएपछि त्यो हामीमा पनि आउँछ । र हामीलाई हानि पुर्याउन सक्छ ।
चाडपर्वमा मासुको माग धेरै हुन्छ । त्यो स्टोर गर्ने पसलहरू हाइजेनिक छ कि छैन त्यो चेक गरिएको छैन । धेरै समयसम्म राम्रो ठाउँमा मासु स्टोर भएन भने त्यसमा ब्याक्टेरिया आउने हुन्छ । कहाँबाट किनिराख्नुभएको छ, कस्तो खालको मासु किनिराख्नुभएको छ त्यसमा ध्यान पुऱ्याउनुपर्छ । बासी प्रयोग गर्नुभएन ।
दसैंमा मासुजस्तै रक्सीको पनि धेरै प्रयोग हुन्छ । मासु फाइदाजनक छ । त्यसले दिने पोषण तत्व धेरै छ । सबैभन्दा राम्रो भिटामिन बी १२ , आइरन, फोलिक एसिड, जिंक लगायत मासुमा हुन्छ । सही तरिकाले र सही परिमाणमा खायौँ भने हामीलाई राम्रै हुन्छ । तर धेरै खायो भने पक्कै त्यसले समस्या गराउन सक्छ ।
दसैंका बेला बिदाको मुडमा हुन्छौँ । शारीरिक व्यायामहरु कम हुन्छ, खाने मात्र गरिन्छ । पल्टिने, सुत्ने, गरिन्छ तर व्यायाम गर्दैनौँ । सबैभन्दा सुरुमा पार्ने असर भनेको पेटको हो । ग्यास्ट्राइट्रिक्सहरु बढ्ने ,अपच हुने, झाडापखाला, कब्जियत हुन सक्छ । त्यसपछि आउने समस्या भनेको कोलेस्ट्रोलहरु बढ्ने, लिभरमा फ्याट जम्न सक्छ । मुटु रोगहरुको पनि समस्या देखाउन सक्छ । सुगरका बिरामीहरु बढ्न थाल्छन् । मासुमा हाई प्रोटिन र प्युरिन भएकाले युरिक एसिड बढ्ने पनि सम्भावना धेरै हुन्छ । त्यो सँगैसँगै तौल बढ्छ । तौल बढेपछि पनि थुप्रै किसिमका समस्याहरु आउन थाल्छन् ।
मासु खान सकिन्छ तर खाने तर धेरै मात्रामा खानु हुदैन । एक पटकमा हत्केला जतिको एक पोर्सन हुन्छ । त्यति खाने । मासुसँगै अरु परिकार तथा सलादमा पनि जोड दिने गर्नुपर्छ । मासु पकाउँदा अरु तरकारी पर्दैन भन्ने गर्दछन् । कतिपयले तर मासु मात्रको भोजन सन्तुलित होइन । मासु तरकारी भए अरु पकाउन मान्दैनन् । मासु खाँदा काँक्रा, गाजा, मुला, सलादको रुपमा खान सकिन्छ । हरियो तरकारीहरु पनि खानुपर्छ जसले हामीलाई अलिकति फाइबर दिन्छ ।
मासुमा फाइबर हुदैन । त्यसलाई सन्तुलन गर्न अरु कुराहरु पनि थालमा समावेश गर्नुपर्छ । रक्सी पनि धेरै खानु हुदैन । मासुसँगै सलाद खानु पर्छ । बदाम साँदेको, भटमास साँदेको, थोरै तेलमा भुटेको मासु खान सकिन्छ । मासुका धेरै परिकार छन् भने एउटा चिल्लो हुँदा अर्को पकाउँदा थोरै तेल राखेर पकाउन सकिन्छ । दसैंभरी नै टन्न खानुचाहिँ भएन । आफ्नो शरीरलाई पनि समय समयमा ब्रेक दिनुपर्छ ।
मासु पछिसम्म राखेर खानलाई धेरै तेलमा भुटेर राख्न चलन छ । कम तेल राख्नुपर्छ । स्टोरेज सही तापक्रममा गर्नुपर्छ । चाहिएजत्तिकै मासु झिकी पकाएर खान सकिन्छ । स्टोर गरिएर राखिएको मासु परै पकाउने र बिस्तारै बिस्तारै तताउदै खाने त्यो गर्नुभएन । त्यसले गर्दा मासुको पौष्टिक तत्वहरु पनि कम हुँदै जान्छ । बाहिर राखेको खण्डमा ब्याक्टेरिया पनि हुन सक्छ ।
दसैंतिहारपछि ग्यास्ट्राइटिक्स, युरिक एसिड बढ्यो भनेर धेरै आउने गर्दछन् । उनीहरुले खानपानमा ध्यान पुर्याउनुपर्छ । रक्सीले झन् बढाउन सक्छ । मधुेमह भएका व्यक्ति पनि सचेत भएर खानुपर्ने हुन्छ । घरमै बनाइएको खल्पीको अचार पाचनशक्तिको लागि राम्रो मानिएको छ ।
(पोषणविद् प्रनिति सिंहसँग बुनु थारुले गरेको कुराकानीमा आधारित)
प्रकाशित : आश्विन २९, २०७८ ०८:११
