फिल्ममा लोकगीत हाईहाई

सोही चर्चित गीतलाई यतिबेला ‘अल्लारे’ का निर्माता, निर्देशक अशोक शर्माले रि–रेकर्ड गरी गीतकै बोलमा फिल्मको समेत नाम राखेर फेरि प्रयोग गरे । प्रदर्शनरत ‘रातो टीका निधारमा’ का लागि भने अहिले प्रमोद खरेल र मेलिना राईले गाएका छन् । यस गीतलाई पनि तीन सातामा गीतले युट्युबमा ५३ लाख बढी भ्युज पाइसकेको छ ।

लोकलयमा आधारित फिल्मी गीतहरू ५० को दशकमा निकै चर्चामा थिए । फिल्म ‘कसम’ को बाँस्कोटाकै संगीतमा उदितनारायण र दीपा झाको स्वरमा रहेको गीत ‘वनमा फुल्यो फूल...’, बाँस्कोटाकै संगीत तथा स्वरमा रहेको फिल्म ‘दैव संजोग’ को ‘अच्छा लेकिन लन्डनको चिसोले समाउला...’ बोलका गीत, देविका प्रधान र बाँस्कोटाको स्वरमा रहेको ‘सुन सुन सनम मलाया छाउने...’ जस्ता गीतहरू निकै चलेका थिए ।

त्यसपछि आएका ढुंगाना, विधान आचार्य, सुरेन्द्र राणाको शब्दमा प्रेमराज महत र कोमल वलीको स्वरमा रहेको ‘माइली’ को गीत ‘बाँझो खेतमा...’ लाई धेरै श्रोता/दर्शकले अझै पनि सम्झिरहन्छन् । ६० कै दशकको अन्त्यतिर बाँस्कोटाकै संगीत तथा उनी लगायत दीपा, उदितनारायणको स्वरमा रहेको फिल्म ‘आफ्नो मान्छे’ मा रहेको ‘चट्ट रुमाल क्या मालुम...’ बोलको गीतलाई श्रोता/दर्शकले बिर्सन सकेको छैन । यसलाई पनि केही समय अघिमात्र प्रदर्शन भएको फिल्म ‘यात्रा’ ले मेलिना र धमेन्द्र सेवानको स्वरमा रिमेक गरी समावेश गरेको थियो ।

फिल्मको सुरुवाती गीत नै लोकलयका गीतबाट भएको संगीतकार, गीतकार तथा गायक बाँस्कोटा बताउँछन् । लोकगीत फ्लेबरमा गाउँघरतिर नाच्ने, रमाइलो गर्ने र हास्यरस भएकोले श्रोता/दर्शकले मन पराएको हुन सक्ने बाँस्कोटा मान्छन् । ‘फिल्मका गीतमा उत्ताउलोपन र व्यंग्यपन हुन्न,’ उनी भन्छन्, ‘लोकगीतले देश र माटो सुहाउँदो नेपाली मनलाई छुने हाम्रो मौलिक संस्कृति बोकेको छ ।’

५० को दशकतिर नै बनेको फिल्म ‘प्रेमपिण्ड’ को वियोगान्त ‘चैत मास खडेरीले...’ र रोमान्टिक शैलीको ‘गैह्री खेतको शिरै हान्यो...’ जस्ता गीतहरूलाई सम्झँदै उनी भन्छन्, ‘मनोरञ्जन दिने खालका मात्र नभएर लोकलयमा बनेका वियोग र प्रेम दर्साउने गीतहलाई पनि आममानिसले रुचाएका छन् ।’ नेपाली फिल्ममा अहिले नयाँ पुस्ताले पनि लोकगीतको सिर्जनालाई प्राथमिकतामा राखेर अगाडि बढेकोमा उनी खुसीले दंग छन् ।

अहिले ७० को दशकमा पनि नेपाली फिल्ममा लोकलयका गीतहरूलाई श्रोता/दर्शकले अत्यन्त रुचाएका छन् । पुराना तथा नयाँ पुस्ताबाट सिर्जित लोकलयका गीतहरू नै अहिले अग्रस्थानमा छन् । पुरानै पुस्ताका मानिने कवि तथा गीतकार राजेन्द्र थापाका लोकलयमा नै बनेका गीतहरूले चर्चा बटुल्न सफल छन् । दीपकराज गिरी र दीपाश्री निरौलाको फिल्म ‘छक्का पन्जा ३’ मा उनले रचना गरेको ‘पहिलो नम्बरमा...’ बोलको गीतलाई दर्शक/श्रोताले निकै मन पराए ।

उक्त गीतलाई युट्युबमा मात्रै ४ करोडभन्दा बढी पटक हेरिएको छ । त्यही टीमले निर्माण गरेको फिल्म ‘छ माया छपक्कै’ मा पनि थापाले लोकलयमा नै आधारित भएर रचना गरेको ‘जूनको जुनेली...’ बोलको गीत समावेश छ । यसलाई पनि दर्शक/श्रोताले खुबै रुचाएका छन् । नेपाली संगीतमा लोक, शास्त्रीय र आधुनिक धारहरू भए पनि जहाँ जता गए पनि आफ्नोपन दिने लोकधारका गीतहरू नै भएको थापा स्विकार्छन् ।

आधुनिक सञ्चार र प्रविधिको विकाससँगै मान्छेमा आएको परिवर्तनसँगै गीतसंगीतमा पनि परिवर्तन भइरहने थापा भन्छन् । उनका अनुसार आधुनिक धारका गीतहरू चलेका बेला लोकगीतहरू केही सुस्ताएका थिए तर पछि फेरि लोकगीत नै मान्छेले खोजे । ‘पछि अर्कै शैलीका गीतहरूलाई दर्शक/श्रोताले मन पराउलान् तर मान्छेले आफ्नै खोजेर भने आउँछन्,’ उनी भन्छन् । गीतसंगीत भनेको जनताको भएको बताउँदै जे लोक रुचाउँछन्, अहिले त्यहीे तीव्र गतिमा सिर्जना भइरहेको उनको तर्क छ ।

अहिले चर्चित मानिएका लोकलयमा बनेका फिल्मका गीतहरूको कुरा गर्दा गीतकार, संगीतकार तथा गायक राजनराज शिवाकोटीको नाम पनि अग्रस्थानमै आउँछ । मिलियन क्लब र ट्रेन्डिङमा परेका धेरैजसो फिल्ममा बज्ने अधिकांश गीतहरूमा उनकै शब्द, संगीत तथा स्वर समावेश छन् । उनकै शब्द, संगीत तथा स्वर रहेको दीपक/दीपाकै फिल्म ‘वडा नम्बर छ’ रहेको गीत ‘सुर्के थैली...’, फिल्म ‘छक्का पन्जा’ को ‘पूर्व पश्चिम रेल...’, फिल्म ‘२ रुपैयाँ’ मा समावेश गीत ‘कटुमा कुटु...’, फिल्म ‘हृयापी डेज’ मा रहेको गीत ‘चेप्टे चेप्टे पेरुङ्गो...’, जस्ता उनका लोकशैलीका गीतहरू हिट लिस्टमा छन् । आफ्ना प्रायःजसो गीतहरूमा आममानिसको मनोभाव, इतिहास, सभ्यता र माटोको मौलिक सुगन्ध बोकेको हुने शिवाकोटीको दाबी छ ।

शिवाकोटीले भनेझैं उनका गीतहरूले मनोरञ्जनको अलवा शिक्षा र केही न केही सन्देश बोकेर आएका छन् । उनका अनुसार ‘सुर्के थैली...’, ‘चेप्टे चेप्टे पेरुङ्गो...’ जस्ता गीतले लोपोन्मुख शब्दहरूलाई समावेश गरेको छ । ‘मोही पार्ने, पेरुङ्गा, डोको भन्ने शब्दहरू नयाँ पुस्तामा नौला भइसके,’ उनी भन्छन्, ‘गीतमार्फत् यसरी भन्दा नयाँ पुस्ताले छिट्टै दिमागमा लिएका छन् र यसैलाई मन पराएका पनि छन् ।’

यस्ता गाउँघरमा चलनचल्तीमा रहेका शब्दहरू गीतमा आउँदा पेसाप्रति सम्मान मिलेको अनुभव गरेको उनको धारणा छ । ‘पूर्व पश्चिम रेल...’ ले नेपालमा रेल आउने विकासका कुरा र ‘कटुमा कुटु...’ जस्ता गीतमा सुपारी दाना, खैनी, चुरोटको नकारात्मक पक्षलाई स्वास्थ्यसँग जोडेर शिक्षा र सन्देश दुवै प्रवाह गरेको उनको दाबी छ ।

फिल्म ‘मेला’ का ‘परिचय पाउँ...’ जस्ता हिट लोकलयका गीत लेखेका दिग्गज द्यौराली पनि नेपालीहरूले बाह्य रूपमा जे प्रस्तुत गरे पनि नसा नसामा भने नेपालीपन रहेको बताउँछन् । अहिले प्रत्येक नेपाली फिल्ममा आइटम गीतको सट्टा एउटा लोकलयको गीत अनिवार्यजस्तै भएको अनुभव उनी सुनाउँछन् ।

उनलाई समर्थन गर्दै हिटगीत ‘सुन साइली’ का रचनाकार हर्क साउद भन्छन्, ‘मान्छे जहाँ पुगे पनि जस्तै ऐश आराममा बसे पनि अन्तिममा आफ्नै घर खोजेर आउँछ । लोकगीतमा पनि त्यही भएको छ ।’ ‘साइली’ फिल्मकै ‘नाच माया...’, प्रदर्शनरत फिल्म ‘कबड्डी कबड्डी कबड्डी’ को ‘दुबो फुल्यो...’ गीत रचना गरेका साउदले लोकगीतमा आफू समाहित हुने र सरल,मिठासयुक्त भएकाले पनि लोकले रुचाइएको बताउँछन् ।